Ծագումով գյումրեցի Թամարա Վարդանյանին 9 ամիս ազատազրկելուց հետո Հայաստանը որոշել է երկրից արտաքսել: Գլխավոր դատախազության հանձնարարությամբ ոստիկանության Անձնագրային եւ վիզաների վարչությունը դիմել է վարչական դատարան. հայկական կողմը նպատակ ունի 58-ամյա կնոջը էքստրադիցիա անել Տաջիկստան:

Թամարա Վարդանյանը բարձրագույն կրթություն է ստացել Մոսկվայում: Ամուսինը վաղուց մահացել է, իսկ ինքը զբաղվել է հրուշակագործությամբ: Նա ունի 2 դուստր, 8 թոռ: Մեծ աղջիկն ապրում է Մոսկվայում, իսկ կրտսերը, ըստ Թ. Վարդանյանի, սիրահարվելով տաջիկի, վերջինիս հետ փախել է Տաջիկստան:

«Ամեն ամիս ես գումար եւ հագուստ էի ուղարկում աղջկաս. կտրոնները կան: 2005թ. գնացի նրան տեսնելու: Ապրում էին մի խուլ գյուղում՝ Աֆղանստանին շատ մոտ: Չկար ոչ մի կոմունալ հարմարություն, երեխաները խաղում էին աղբի կույտերի մեջ եւ քնում նույն հագուստով՝ առանց լվացվելու»,- պատմում է Թ. Վարդանյանը:

Նրա խոսքերով՝ համաձայնելով վճարել դստեր մոլլա սկեսրոջ պահանջած հսկայական գումարը (որպես օժիտ)՝ այնուամենայնիվ, կարողացել է վերջինիս համոզել, եւ աղջկա ընտանիքին տեղափոխել է Դուշանբե: Այնուհետեւ վարձել է հացի արտադրամաս եւ հաջողությամբ զարգացրել հրուշակեղենի բիզնեսը:

«Երբ ստացվող գումարները գնալով մեծացան, սկսվեցին վեճերը իմ եւ փեսայիս միջեւ: Վերջնականապես ինձնից ազատվելու համար փեսաս հավաքեց իր մի քանի բարեկամներին, եւ դիմում-բողոք գրեցին Կուրգան-Տյուբե քաղաքի ոստիկանություն, որի պետը փեսայիս մորաքրոջ ամուսինն էր, թե իբր ամեն մեկից մեծ գումարներ եմ վերցրել ու չեմ վերադարձնում»,- պատմում է 58-ամյա կինը:

Նրա պատմելով՝ իրեն ձերբակալել են, սակայն 4 օր անց, երբ կատարվածը պատմել է ոստիկանություն այցելած ռուս բարձրաստիճան զինվորականին, վերջինիս շնորհիվ հայտնվել է ազատության մեջ: Իսկ հետո, առանց փաստաթղթերի, փախել է Աֆղանստան, Ուզբեկստան, Ղազախստան, Ռուսաստան, այստեղից էլ՝ Վրաստան:

2010թ. ապրիլին Վրաստանում ՀՀ դեսպան Հրաչ Սիլվանյանի տրամադրած վերադարձի վկայականով Ռուսաստանի քաղաքացի Թամարա Վարդանյանը ժամանել է Հայաստան: Սակայն Բագրատաշենի մաքսատանը կնոջը ձերբակալել են՝ պատճառաբանելով, որ նա միջպետական հետախուզման մեջ է Տաջիկստանում 16 հոգու՝ խոշոր չափով դրամական միջոցները (100 հազար 730 ԱՄՆ դոլար) հափշտակելու համար:

«Ինձ տեղափոխեցին Տավուշի ոստիկանություն, հետո կանանց գաղութ: 37 օր հացադուլ եմ արել, նամակներ գրել բարձրաստիճան ղեկավարներին, որ ես անմեղ եմ, պահանջեք բոլոր թղթերը, սարքված գործ է: Բայց ոչ ոք ինձ չէր լսում»,- պատմում է Թամարա Վարդանյանը:

Նրան ազատազրկելուց մոտ մեկ ամիս հետո, գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանի որոշմամբ, Տաջիկստանի գլխավոր դատախազության հանձնման միջնորդությունը բավարարվել է, եւ որոշվել է հետախուզվողին հանձնել Տաջիկստանի իրավապահներին՝ քրեական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով: Թամարա Վարդանյանի դատական բողոքարկումները ոչինչ չեն փոխել:

2011թ. փետրվարին դատախազ Զ. Ստեփանյանը որոշմամբ Թամարա Վարդանյանը «Աբովյան» քրեակատարողական հիմնարկից ազատ է արձակվել, քանի որ, չնայած Տաջիկստան ուղարկված գրություններին` այս երկրի իրավապահները միջոցներ չեն ձեռնարկել էքստրադիցիան իրականացնելու համար:

«Նկատի ունենալով, որ Տաջիկստանի Հանրապետության իրավապահ մարմինները խախտել են Մինսկի 22.01.1993թ. Կոնվենցիայի պահանջները, այն է՝ սահմանված 15-օրյա ժամկետում չեն իրականացրել հանձնված անձի տեղափոխումը, հետեւաբար Թամարա Վարդանյանը կալանքից ենթակա է ազատման»,- գրել է դատախազ Ստեփանյանը: Սա այն դեպքում, երբ մինչ այդ Թ. Վարդանյանին կալանքից ազատելու միջնորդությունը մերժել է նույնիսկ դատարանը:

«Իսկ ինչո՞ւ ինձ 9 ամիս պահեցին բանտում, եթե էքստրադիցիայի ժամկետը 15 օր է, ո՞վ է պատասխան տալու իմ տառապանքների համար,- հարցնում է Թամարա Վարդանյանը:- Եվ դեռ բացահայտ էլ իրենց անօրինականության մասին գրում են»:

Նա դիմել է ոստիկանության Անձնագրային եւ վիզաների վարչություն՝ նշելով, որ հրաժարվում է Ռուսաստանի քաղաքացիությունից եւ ուզում է դառնալ ՀՀ քաղաքացի: Վարչության պետ Նորայր Մուրադխանյանը գրավոր հայտնել է, թե կինը ինչ փաստաթղթեր պետք է ներկայացնի՝ ժամանակավոր կամ մշտական կարգավիճակ ստանալու համար:

«Եթե ես միջազգային հետախուզման մեջ եմ, ինչպե՞ս էին ինձ անձնագիր տալու, ինչ է՝ Մուրադխանյանը չգիտե՞ր հետախուզման մասին: Ուղղակի էս երկրում ամեն հարց կաշառքով է լուծվում. եթե ես գումար ունենայի, վաղուց ՀՀ անձնագիրս տված կլինեին,- ասում է Թ. Վարդանյանը եւ շեշտում, որ ինքն իրականում ՀՀ քաղաքացի է, եւ պաշտոնյաներն, առաջնորդվելով օրենքի պահանջով, ուղղակի չեն կարող ՀՀ անձնագիր իրեն չտրամադրել.- որովհետեւ «ՀՀ քաղաքացիության մասին» օրենքի 10-րդ հոդվածն ասում է՝ եթե անձը մինչեւ 1995թ. հուլիսի 5-ը ձեռք չի բերել այլ պետության քաղաքացիություն, հանդիսանում է ՀՀ քաղաքացի: Իսկ ես ՌԴ քաղաքացի եմ դարձել 1995թ. դեկտեմբերի 9-ին»:

Այս ընթացքում Թամարա Վարդանյանի քաղաքացիության վերաբերյալ ոստիկանության Անձնագրային եւ վիզաների վարչությունը ՀՀ արտգործնախարարությանը տրամադրել է երկու իրարամերժ տեղեկանք: Առաջինում նշվել է, որ կնոջ քաղաքացիությունը պարզել հնարավոր չէ, քանի որ անձնագրային համակարգի ավտոմատացված համալիրի պահոցներում նրա վերաբերյալ տեղեկություններ չկան, եւ ՀՀ քաղաքացու անձնագրով չի փաստաթղթավորվել: Իսկ արդեն երկրորդ տեղեկանքի համաձայն՝ Թ. Վարդանյանը, համաձայն «ՀՀ քաղաքացիության մասին» օրենքի, ՀՀ քաղաքացի է, եթե ձեռք չի բերել այլ պետության քաղաքացիություն:

Գլխավոր դատախազի տեղակալ Արմեն Դանիելյանն այս առնչությամբ փոխոստիկանապետ Արթուր Օսիկյանին խնդրել է պարզել, թե ինչով է պայմանավորված նույն անձի քաղաքացիության վերաբերյալ երկու իրարամերժ տեղեկանք տրամադրելը: (Թե ի՞նչ է պարզել փոխոստիկանապետը, եւ արդյոք սրա համար որեւէ մեկը պատասխանատվության ենթարկվե՞լ է, դեռեւս պարզ չէ: «Հետքի» գրավոր հարցմանը առայժմ ոչ գլխավոր դատախազությունից, որ էլ ոստիկանությունից չեն պատասխանել):

Թամարա Վարդանյանն ասում է. «Քանի որ օրենքով ինձ անձնագիր հասնում է, իմ իմանալով՝ նրանք իմ անունով ուրիշի համար կեղծ անձնագիր են հանել: Հետո, որ ամեն ինչ պարզվել է, Մուրադխանյանի դեմ քրեական գործ են հարուցել»:

Ոստիկանության լրատվության վարչությունից, սակայն, «Հետքին» հայտնեցին, որ Անձնագրային եւ վիզաների վարչության նախկին պետ Նորայր Մուրադխանյանի գործունեության հետ կապված որեւէ քրեական գործ չի հարուցվել: Նա ուղղակի պաշտոնանկ է արվել, հիմա կադրերի տրամադրության տակ է եւ, ըստ երեւույթին, սպասում է մինչ կնշանակվի նոր պաշտոնի:

Դեռ Մուրադխանյանի պաշտոնավարման օրոք Թամարա Վարդանյանը խնդրել է տրամադրել վերոնշյալ երկրորդ՝ իր ՀՀ քաղաքացի լինելու մասին տեղեկանքը: Բայց Մուրադխանյանը մերժել է՝ նշելով, որ նյութերն ուղարկվել է դատարան, եւ բոլոր փաստաթղթերին կարող է ծանոթանալ դատավարության ընթացքում:

Վարչական դատարանը վարույթ է ընդունել Անձնագրային եւ վիզաների վարչության հայցը՝ ՀՀ-ում առանց օրինական հիմքերի բնակվող ՌԴ քաղաքացի Թամարա Վարդանյանին դատական կարգով ՀՀ տարածքից արտաքսելու վերաբերյալ:

Մինչ այժմ կնոջ հանձնումը Տաջիկստանի իրավապահ մարմիններին չի իրականացվել՝ վերջինիս անձը հաստատող փաստաթղթի բացակայության պատճառով: Իսկ Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպանությունը հրաժարվում է տրամադրել անհրաժեշտ փաստաթուղթը:

Դեսպանության հյուպատոսական բաժնից պարզաբանել են, որ պատրաստ են Թամարա Վարդանյանին տրամադրել Ռուսաստանի մուտքի (վերադարձի) վկայական, բայց միայն այն դեպքում, երբ կհաստատվի, որ նա այլեւս չի հետախուզվում եւ վերադառնալու է Ռուսաստանի՝ իր մշտական բնակության հասցե, ոչ թե 3-րդ երկիր տեղափոխվելու կամ հանձնվելու համար: «Իսկ հայկական կողմը նպատակ ունի Թ. Վարդանյանին էքստրադիցիա անել Տաջիկստանի Հանրապետություն»,- նշված է դեսպանատան պատասխանում:

«Փաստորեն, ռուսներն իմ մասին ավելի շատ են մտածում, ավելի լավ են հասկանում, թե Տաջիկստանում ոնց են քրեական գործերը սարքվում, քան հայերը: Մի հայ կնոջ ճակատագիրը մերոնց համար ոչ մի արժեք չունի, ոչ ոք չի անհանգստանում, որ էս շինծու գործով Տաջիկստանում ինձ 5-ից 8 տարով կդատեն,- ասում է Թամարա Վարդանյանը:- Ես միայն խնդրում եմ, որ գործի նյութերը պահանջեն, ու եթե մեղադրանքում թեկուզ մեկ հիմնավոր բան կգտնեն, ինչ ուզում են, թող անեն: Իսկ եթե կհամոզվեն, որ ճիշտ եմ ասում, թող օգնեն՝ աղջկաս էլ տեղափոխել Հայաստան. նա հիմա Տաջիկստանում անտանելի ծանր վիճակում է»: