Շուրջ 20 տարի Ուկրաինայում ապրող հորաքրոջ առաջարկով գյումրեցի Արտակ Ազիզյանն արտագնա աշխատանքի է մեկնել Դոնեցկի շրջանի Չասովնյա քաղաք:

«2004 թ. հունիսին ինքը գնաց, որոշ ժամանակ աշխատեց, հետո տեսավ, որ այնտեղ կարելի է ապրել, զանգեց, բա` աշխատանք եմ գտել, շատ լավ է, երեխաներին վերցրու, արի ստեղ»,- պատմում է նրա կինը` Հայկանուշ Դերոյանը:

Հայկանուշը, թեև ծնողները դեմ են եղել, վերցրել է երկու երեխաներին ու տեղափոխվել ամուսնու մոտ: Ընտանիքն ապրել է Արտակի հայազգի ընկերոջ` Վարդանի բնակարանում:

«Վարդանը մի քանի հատ տուն ուներ: Էդ բնակարանի բանալիները տվեց մեզ ու առանց ոչ մի բանի` վարձ տալու ապրում էինք: Ամուսինս շինարարության վրա էր աշխատում, Խարկով էր գնում-գալիս, մալյարություն էր անում: Երեխաներին դպրոց էինք տվել, ամեն ինչ նորմալ էր»,- շարունակում է Հայկանուշը:

Երկու-երեք ամիս անց Արտակի հրավերով իր մոտ են տեղափոխվել նաև վերջինիս ծնողներն ու եղբայրը: Արտակի հայրը նրա հետ սկսել է աշխատել շինարարությունում:

«Այնտեղ աշխատանք ունենալու համար պարտադիր քաղաքացիություն կամ կեցության վկայական պիտի ունենաս: Դրա համար էլ ամուսինս ու սկեսրայրս 3 ամիսը մեկ սահմանն անցնում, գնում էին Ռուսաստան ու հետ գալիս, որպեսզի անձնագրում անհրաժեշտ կնիքները լիներ,- հիշում է Հրանուշ Դերոյանը: – Բայց մի անգամ սահմանի վրա ռեգիստրացիա անելու համար սկեսրայրիցս 700 եվրո ուզեցին, որ նորից թողնեն Ռոստովից մտնի Ուկրաինա: Չկարողացանք տալ: Հինգ տարով դեպորտ խփեցին: Հիմա նա Ռուսաստանում է` աղջկա մոտ, և դեռ 2 տարի էլ կա, մինչև դեպորտի ժամանակը լրանա»:

2008 թվականի հունիսի 9-ի գիշերը Արտակը տնից դուրս է եկել, ճանապարհելու իրենց տանը հյուրընկալված ընկերոջը` Վարդանին, ու այլևս չի վերադարձել:

«Սկեսուրիս հետ խառնվեցինք իրար: Առավոտյան 6-ի կողմերը զանգեցի Վարդանին: Զարմացավ, որ ամուսինս տուն չի հասել: Ասաց` նա  էդիկենց տեսավ, կանգնեց հետները զրուցելու: Գնացինք Էդիկենց տուն, բայց նա տանը չէր. մինչև հիմա էլ փախած է»,- պատմում է Հայկանուշը:

Էդիկը Արտակի ռուս ընկերն է, ով վերջինիցս պարտքով գումար է վերցրել` ինչ-որ երկաթի գործ անելու համար: Հետագայում պարզվել է, որ այդ օրը նա Արտակին համոզել է մտնել տարածքում գտնվող լքված տներից մեկը` հավաստիացնելով, որ այնտեղ շատ երկաթ կա, որը հանձնելով կարելի է բավական գումար վաստակել:

Բայց «լքված տան» տերը` Ալեքսանդր Պովոդը, տանն է եղել: Իրավապահները վերջինիս ձերբակալել են: Սկզբում նա ասել է, թե ոչ մի բանից տեղյակ չէ: Սակայն 4 օր անց խոստովանել է, որ Արտակին սպանել է:

«Ամուսնուս լրիվ մերկացրել էր, ավտոմեքենայի ռելսերը, մոտ 200 կգ երկաթ կապել մեջքից, ոտքերից, և գցել մոտակայքում գտնվող կանալը: Թե հետն ովքե՞ր են եղել, չգիտենք: Սպանության վերաբերյալ գիտենք միայն այն, ինչ մեղադրյալն է գրել: Ասել է, թե իբր Արտակն իրեն ծեծել է: Սակայն նրա վրա ոչ մի վնասվածք, ոչ մի հետք չկար: Թուղթ էր ներկայացրել` իբր հաշմանդամ է: Բայց այդ դեպքում ամուսնուս ո՞նց էր բարձրացրել ու գցել կանալը,- տարակուսում է Հայկանուշը: – Մենակ տեսնեիք, թե դատի ժամանակ ինչպես էին մեզ ձեռք առնում: Դատավորը ծիծաղելով դատ էր անում, դատախազն էլ ընդհանրապես հարցեր չէր տալիս: Ամեն ինչի համար փող են ուզում: Չունեցար, վերջ. ահավոր վիճակ ա»:

36-ամյա Արտակ Ազիզյանի սպանության համար Ուկրաինայի դատարանը Ալեքսանդր Պովոդին դատապարտել է 3 տարվա ազատազրկման: Սակայն վերջինս անազատության մեջ անցկացրել է ընդամենը 7 ամիս:

«Արդեն մյուս տարվա` 2009 թ. փետրվարին մարդասպանին բաց էին թողել` 50 հազար դոլարով: Մի օր տղաներս դպրոցից եկան, թե, մա´մ, Պովոդին ենք տեսել: Նա նույնիսկ մոտեցել էր երեխաներից: Մենակ նրանց վիճակը տեսնեիք. շատ ուժեղ վախեցել էին»,- պատմում է Հայկանուշը:

Արտակի դին թաղված է Չասովնյա քաղաքում. այն Հայաստան տեղափոխելու համար անհրաժեշտ 20 հազար ԱՄՆ դոլարն ընտանիքը չի ունեցել: Դեպքից 2 ամիս անց Արտակի մայրը հատել է ռուս-ուկրիանական սահմանը, անձնագրում անհրաժեշտ կնիքների առկայությունն ապահովելու համար, և ամուսնու պես ստիպված մնացել է Ռուսաստանում: Ուկրիանացի սահմանապահները տարեց կնոջը մուտքի վիզա չեն տվել` խոստանալով, որ եթե հաջորդ անգամ նրան տեսնեն փաստաթղթերի համար սահմանը հատելիս, կարտաքսեն 5 տարի ժամկետով:

Հայկանուշը երկու անչափահաս տղաների հետ օտար երկրում մնացել է միայնակ: Նրան երբեմն-երբեմն օգնել են ամուսնու բարեկամները, հայազգի ընկերն ու հարևանները: Բայց, միևնույն է, Հայկանուշի առջև ծառացել է օվա հացի խնդիրը:

«Երազում էի վերադառնալ Հայաստան, բայց միայն ճանապարհածախսի համար 900 դոլար էր պետք: Դիմել էի Ուկրաինայում Հայաստանի դեսպանատուն. անձնագրիս ժամկետները վերջացել էր: Աշխատողներից մեկը զանգեց` Գարիկ անունով, վռազ դոլարների անուն տվեց: Ասաց` պետք է գաք Կիև, 65 դոլար մուծեք ինչ-որ դակումենտների համար, շատ կոպիտ խոսեց ու հեռախոսը միանգամից դրեց: Չհասցրեցի նույնիսկ ասել, որ այդքան գումար չունեմ»,- հիշում է 34-ամյա Հայկանուշը:

Նրա հարազատները Հայաստանում դիմել են «Հույս և օգնություն» հասարակական կազմակերպությանը, որի միջնորդությամբ էլ Ուկրաինայում էմիգրանտների հարցերով զբաղվող միջազգային կազմակերպությունը ֆինանսավորել է ընտանիքի վերադարձը հայրենիք: Այժմ մասնագիտությամբ հաշվապահ Հայկանուշը երեխաների հետ ապրում է Գյումրիում` ծնողների տանը:

«Աշխատանք չեմ գտնում, ծնողներս էլ թոշակով են ապրում: Նորից կանգնել եմ ֆինանսական անլուծելի խնդիրների առաջ, իսկ գումար ինձ շատ է պետք: Մեծ որդուս` Սուրենի մոտ դեռ այն ժամանակ էպիլեպսիայի թույլ նշաններ կային: Իսկ երբ մարդասպան Պովոդը փողոցում մոտեցել էր երեխաներիս, Սուրենս վախից ուժեղ ցնցման մեջ էր ընկել. հիվանդությունը խորացել է: Մտածում էի, որ Հայաստանում կկարողանանք բուժել, բայց միայն ստուգման համար 80 հազար դրամ են ուզում: Էլ չգիտեմ` ի՞նչ անեմ: Գոնե բարերարներից մեկն իմանար ու օգներ»,- ասում է Հայկանուշ Դերոյանը: