HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Էդիկ Բաղդասարյան

Ստամբուլի «օրենքից դուրս» հայերը

«Հովիկ Շահինյան - տասներկու տարեկան:
Էլիզա - Հովիկի հորաքույրը:
ժաննա - Հովիկի քույրը, տասնհինգ տարեկան:
Բազկաթոռին գամված Հակոբը` Հովիկի հայրը, երկրորդ կարգի հաշմանդամ է, հազիվ է շարժվում»:

Այսպես տասը օր շարունակ նոթատետրում նշումներ էի անում Ստամբուլում հայաստանցիների, պոլսահայերի, թուրքերի, քրդերի հետ հանդիպումների ընթացքում կամ հետո:

Հայաստանցիների հիմնական մասը տեղավորվում են Ստամբուլում, այստեղ աշխատանք գտնելը ավելի դյուրին է, քան ուրիշ քաղաքներում: Մյուս կողմից էլ այստեղ պոլսահայեր կան, գործող եկեղեցիներ, դպրոցներ, սա եւս հայաստանցիներին այստեղ հավաքող գործոն է, չնայած սրա մասին չեն խոսում, բայց ենթագիտակցաբար այդպես է: Թուրքիայում գտնվող հայաստանցիների ճշգրիտ թիվը գիտեն միայն թուրքական հատուկ ծառայությունները:

Նրանք գիտեն բոլոր հայերի բնակության վայրերը. «Մի քանի ժամում, եթե ուզենան, կհավաքեն բոլորին»,- ասում է արդեն տասներեք տարի Ստամբուլում բնակվող Արայիկը: Նա այստեղ գտնվելու տարիներին բազմիցս առնչվել է ոստիկանությանը: Արայիկը ամիսը մեկ անգամ մեկնում է Մոսկվա, որպեսզի վիզայի ժամկետը չխախտի, դուրս է գալիս երկրից, հաջորդ օրը վերադառնում:

Հայերի մի մասն Արայիկի պես է վարվում, մյուսները Վրաստան են գնում, սահմանը հատում, մի քանի ժամ հետո նորից վերադառնում: Այնուհանդերձ, հայաստանցիների հիմնական մասն ապօրինի է այստեղ գտնվում: Էրդողանն էլ պարբերաբար սպառնում է հայերին վռնդել:

Նա այդ հայերին կարծես «պատանդ» է համարում եւ անհրաժեշտության դեպքում հիշեցնում նրանց մասին: Էրդողանն այդ հայաստանցիներին ավելի շատ է հիշում, քան Հայաստանի որեւէ պաշտոնյա: Եւ մայիսի սկզբին, երբ սփյուռքի նախարարը Ստամբուլում հանդիպեց պոլսահայերին, այստեղ բնակվող հայստանցիները նեղսրտել էին:

«Եկել է Ստամբուլ, մեր դպրոցում մոտ ութսուն աշակերտ կա, թող գար տեսներ ինչպես ենք այստեղ գոյատեւում»,-ասաց ոչ օրինական գործող դպրոցի` Թուրքիայում ոչ օրինական գտնվող ուսուցչուհին: Հրանուշ Հակոբյանին Ստամբուլի հայաստանցիներն, իսկապես, չեն հետաքրքրում: Նրանք «Արի տուն» ծրագրին բնավ չեն համապատասխանում: Ի՞նչ պետք է նրանց ասեր նախարարը, չէր էլ կարող ասել` վերադարձեք տուն:

Իսկ եթե հանկարծ նման բան ասեր, գյումրեցի տասնյակ ընտանիքներ կհիշեցնեին քսան տարի դոմիկներում ապրելու, երեխաներին սոված քնեցնելու մասին: Մի խոսքով, սփյուռքի նախարարի այցելությունը Ստամբուլ այնտեղի հայաստանցիների կյանքում որեւէ բան չէր կարող փոխել: Պոլսահայ էլիտայի կյանքում ինչ-որ աշխուժություն մտցրեց` նրանք մեդալներ եւ հուշագրեր ստացան: Նման հանդիպումները եզակի են պոլսահայերի կյանքում, նրանք շատ քիչ հայ պաշտոնյաների են հանդիպել Ստամբուլում, եւ այս առումով այն իրադարձություն էր համայնքի կյանքում:

12-ամյա Հովիկն ինձ հանգիստ չի թողնում, անընդհատ նրան եմ հիշում` թեյի սկուտեղը ձեռքին Ստամբուլի Կումկափի թաղամասի նեղլիկ փողոցներով քայլելիս: Այդ փողոցներից մեկում էլ հանդիպեցինք Հովիկին` թեյ էր հասցրել պատվիրողներին եւ դատարկ սկուտեղով վերադառնում էր խանութ, որի տերերը քրդեր են: Հովիկի հետ մեզ տեսնելով, լուսանկարչական ապարատն էլ` ձեռքներիս, քրդերը շփոթվել էին, նրանցից մեկը սկսեց կոպիտ խոսել տղայի հետ: Հովիկը թուրքերեն ինչ-որ բան կմկմաց: Մենք խնդրեցինք տերերին, որպեսզի թույլ տան Հովիկին լուսանկարել` թեյով սկուտեղը ձեռքին: Նրանցից մեկը բորբոքված տոնով մերժեց` ասելով, որ իր գլխին դա պատմություն կդառնա: Հետո Հովիկը զանգեց հորաքրոջը, քուրդը նրա հետ խոսեց, հետո հեռախոսը փոխանցեց մեզ:

Այդպես ծանոթացանք Հովիկի հորաքրոջ` Էլիզի հետ: Պայմանավորվեցինք Հովիկի հետ գնալ իրենց տուն: Արդեն մթնում էր, եւ Հովիկը, որ փողոցներն այդքան էլ լավ չգիտեր, տարբեր տեղերով պտույտներ տալով` մեզ մեկ ժամ հետո հասցրեց այն տունը, որտեղ ապրում էր նրա ընտանիքը: Փոքրիկ ֆաբրիկայի երկրորդ հարկում էր տունը, ներքեւում դեռ աշխատողներ կային:

Եղեռնից հետո աշխարհով մեկ սփռված հայերը տարբեր երկրներում այսպես մի անկյունում պատսպարվել ու գոյատեւում էին, ու հիմա` հարյուր տարի հետո, ջարդից մազապուրծ Հայաստան հասած մի ընտանիքի սերունդները վերադարձել են Թուրքիա` օրվա հացը վաստակելու:

Մեր զրույցից պարզվեց, որ այս ընտանիքի նախնիները Մարաշից են: Նրանք Սիրիա են գնացել, այնտեղից էլ` Հայաստան: Հայաստանը նրանց հնարավորություն չի տվել ապրելու, ու ընտանիքը լքել է երկիրը: Ես անընդհատ շեղվում եմ այս նյութը գրելիս եւ, չգիտեմ ինչու, ուզում եմ անպայման մեղավորներ գտնել հազարավոր հայաստանցիների` այստեղ հայտնվելու մեջ: Ես չեմ կարողանում դա չանել: Ինձ էլ եմ մեղավոր զգում Ստամբուլում աշխատող այն տասնյակ անչափահասների համար, որոնց մանկությունը հայրենիքը խլել է: Ես ինձ մեղավոր էի զգում, երբ քայլում էի Հովիկի հետեւից:

Հովիկն աշխատում է տասնմեկ տարեկանից: Ստամբուլի փողոցներում արդեն տարիուկես է` թեյ է մատուցում մարդկանց: Իսկ Հովիկի հետ իմ ծանոթության հաջորդ օրը Հրանուշ Հակոբյանը մեդալներ էր բաժանում այստեղ` Հովիկի աշխատատեղից մի քանի հարյուր մետր ներքեւ` պատրիարքարանի շենքում: Թեյի բաժակների համար հարմարեցված սկուտեղը թեթեւ պտտացնելով` Հովիկը քայլում էր քուրդ պատրոնի (տիրոջ) ուղղությամբ, որը խանութի դռան առաջ սպասում էր Հովիկի վերադարձին:

 Սպասում էր տասներկու տարեկան հայ պատանուն, որն այլեւս դպրոց չի գնալու, որը հայերեն խոսելիս արդեն թրքերեն բառեր է գործածում:

Ու մտովի հետեւում եմ նրան, թե ինչպես է առավոտյան 7-ն անց 30-ին դուրս գալիս տնից ու քայլելով հասնում վտանգավոր համարվող Կումկափի թաղամաս, թեյնիկը դնում գազօջախին, որ թեյ մատուցի իրենց խանութների դիմաց նստած տղամարդկանց:

Մեկնաբանություններ (2)

roza
Hargeli Edik,shnorhakalutyun dzer hodvatsneri hamar,voronk misht sirov kardum em.Hayastanum kortsanvats entanikneri u erekhaneri pakas chka,stambul gnal petk che.Stambul tox gnan dashnakcakaner@, ayn aryan tsov darcnelu(koalicion @nkerneri het miasin,inchpes vor nranc het miasin mer zhoxovrdin hascrin es vichakin).Der kan mardik,vor ishxanutyunneric hatucm pahanjelu poxaren,turkeric en uzum hatucum pahanjel.Ayd srikaneri patcharov mer kanak turkeri kextn en makrum.Uren koalicion dashnakner@.
GYULIZAR
Erevanum bnakvox barekamuhus @ntanikn cayrahex vat er aprum.Amusinn Arcaxyan paterazmum kontuzia er stacel,vorpes 2-rd kargi toshakaru Pashtpanutyan naxararutyunic karcem 27 hazar dram gumar er stanum, ir vijakin harmar ashxatank cher jarum.Barekamuhis` naxkin usucchuhi, oligarxneric meki tann erexa er xnamum, chnchin gumari dimac.11 tarekan axjikn u 13 tarekan txan` Armann hajax mor het gnum ein oligarxi tunn` morn ognelu, manr-munr gorcer anelu. Mi or el oligarxi kinn haytararec, vor Armann ir senyakic pox e goxacel.Ev barekamuhis zrkvec ayd ashxatankic.Erkar jamanak ashxatank cher karoxanum gtnel. Henc ayd jamanak el canotneric mekn nran arajarkum e ir het gnal Stambul, vortex Margo anunov mi hay kin karox e nran ashxatanki texavorel.Barekamuhis arden 5 tari e ashxatum e Stambulum` mi harust hayi tann.Patmum e , vor Margon Hayastanic gnacac shat kananc e ognum ashxatank gtnelu, iharke, ashxatanki arajin 2 shabatneri gumarn , vorpes carayutyan vardz iren talu paymanov. Hayastanic gnacac kanayk goh en Margoyic, asum en, lav el ter e kangnum irenc, hark exac jamanak nor ashxatank e gtnum, ognum, pashtpanum irenc.Shat xist e eritasard kananc het, tuyl chi talis, vor kapven turk txamardkanc het. Misht hishecnum e, vor teev aysor karikic drdvac ashxatum en turki tann, bayc chpetk e moranan , vor turkn mer tshnamin e, hankarc chxabven turki kexcavor lezvin.Barekamuhis patmum e, vor erb hangsti orerin havakvum en Margoyi mot, bolorin hetakrkrum e mek harc` iravijakn Hayastanum.Kanayk mec huyser unen , vor shutov ishxanapoxutyun klini, erkri vijakn klavana ev irenk el kveradarnan irenc @ntaniknern.

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter