Հավանաբար ամեն մարդ բազմիցս լսել է, թե ինչպես են վերջին շրջանում իրենց կամքին հակառակ Հայաստան վերադարձվում այն արտագաղթած ընտանիքները, որոնք ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո տարբեր ճանապարհներով արտասահման էին մեկնել: Արդեն մի քանի տարի է, ինչ Եվրամիությունը խրախուսում է հատուկ մշակված «միգրացիոն քաղաքականություն» և նույնիսկ մեծ դրամական միջոցներ փոխանցում ՀՀ պետբյուջե` դեպորտացիայի ենթարկվող հայերին իրենց նախկին բնակավայրերում վերստին ընդունելու և կենսական նվազագույն պահանջները բավարարելու համար: Գաղտնիք չէ, սակայն, որ Հայաստան վերադարձող ցանկացած ընտանիք կամ անհատ բյուրոկրատական դժվարություններից ու արհամարհանքից բացի ուրիշ ոչինչ չի տեսնում: Հատկապես այն երեխաները, որոնք արդեն հասցրել էին առաջադիմել քաղաքակիրթ երկրների կրթօջախներում շատ ծանր են տանում պարտադրված տեղափոխությունը և մեծ դժվարություններ ունենում Հայաստանյան ուսումնական հաստատություններում ու իրենց շրջակա թաղամասի ընկերային կյանքում:

Վերադարձողների տխուր պատմությունները լսելով` արտերկրում դեռ գոյատևող յուրաքանչյուր փախստական սկսել է զգուշանալ հարևաններից, որպեսզի որևէ մեկը հանկարծ իրեն չմատնի պետական մարմիններին: Բոլորն էլ գիտեն թե վերջում ինչ է նրանց սպասում: Մարդիկ վախենում են տվյալ երկրի ՀՀ դեսպանատանը բուն դրած Ազգային անվտանգության աշխատակիցներից, որոնք պարբերաբար մտնում են հայկական շրջանակներ ու փորձում զանազան միջոցներով (ընդհուպ սպառնալիքներով) օտարության մեջ հաստատված հայաստանցի ապաստանյալների վերաբերյալ տվյալներ հավաքել: Այդ պատճառով այսօր գրեթե բոլոր գաղութներում առաջացել է կասկածամտության ու փոխադարձ անվստահության մթնոլորտ: Ամեն մարդ խստագույն զգուշավորություն է պահպանում և որևէ անձնական տեղեկություն չի կամենում փոխանցել նույնիսկ ամենամտերիմ ընկերներին:

Հակառակ բոլոր հետապնդումներին ու ճնշումներին, մեր ջանասեր դեսպաններն ու հյուպատոսները մինչ այժմ չեն կարողացել որսալ և տուն ուղարկել բոլոր նախկին ՀՀ քաղաքացիներին: Ուստի ներկայիս կառավարությունը ձեռնամուխ է եղել մեկ շատ ավելի ծայրահեղ քայլի, այն է` ներգրավել Հայ առաքելական եկեղեցու սպասավորներին ու օգտագործել նրանց որպես տեղեկություններ հավաքագրող լրտեսներ: Այս փաստի մասին է վկայում մեր ձեռքն անցած Մայր Աթոռի ներփակ գրությունը, որը Սբ. Էջմիածնի կաթողիկոսարանի կողմից Ֆրանսիայի հոգևոր առաջնորդ և արևմտյան Եվրոպայի հայրապետական պատվիրակ` Նորվան արքեպիսկոպոս Զաքարյանին է ուղղված: 2012 թ. մայիս 7-ի, 774 թվակիր նամակում կաթողիկոսարանի դիվանապետ, Արշակ եպիսկոպոս Խաչատրյանն իր հոգևոր եղբորը գրում է հետևյալը.

«ՀՀ կառավարության անունից Վեհափառ Հայրապետին դիմում է կատարվել աջակցելու միգրացիայի պետական կարգավորման քաղաքականությանը: ՀՀ կառավարության ակնկալությունն է Մայր Աթոռի արտերկրյա թեմերի օժանդակությամբ ստանալ համապատասխան տեղեկություն ՀՀ քաղաքացի հանդիսացող այն անձանց վերաբերյալ, որոնց արտերկրներում ծնված երեխաները համապատասխան փաստաթղթեր չունեն; ոքեր խնդիրներ ունեն փաստաթղթերի հետ զինակոչային տարիքի պատճառով; ովքեր ունեն ժամկետանց կամ նույնիսկ ԽՍՀՄ նմուշի անձնագրեր; ովքեր արտասահման են մեկնել ծնողների հետ` ունենալով միայն ծննդյան վկայականներ»:

Նամակի երկրորդ պարբերության մեջ դիվանապետը նշում է, որ Գարեգին Բ կաթողիկոսը հավանություն է տալիս այս զավեշտալի ծրագրին: Միևնույն տեղում Ֆրանսիայի առաջնորդին ու արևմտյան Եվրոպայի պատվիրակին հանձնարարվում է անհապաղ իրագործել նշված տվյալների հավաքագրումն ու Սբ. Էջմիածին փոխանցել թեմի տարածքում համապատասխան պարագաներով բնակություն հաստատած հայաստանցիների անուններն ու հասցեները.

 «Ընդառաջ ՀՀ կառավարության դիմումի` Նորին Սրբության հանձնարարությունն է ուսումնասիրել Տիրախնամ Ձեր Թեմում վերը նշված դասակարգումենրին ենթակա ՀՀ քաղաքացիների առկայությունը և համապատասխան տեղեկագրով ներկայացնել նրանց տվյալները: Հաճեցեք մինչ առաջիկա հունիս 1-ը Մայր Աթոռ տեղեկացնել արդյունքների մասին` անկախ նրանից, թե նման դեպքեր կան կամ ոչ»:

Տվյալ նամակը վերևի մասում կրում է Ֆրանսիայի առաջնորդի մակագրությունն ու ընթերցման թվականը: Նույն տեղում կարող եք կարդալ Նորվան արքեպիսկոպոսի հետևյալ ձեռագիր նշումը. «Հոգեւոր Հովիւներու բարձր ուշադրութեան… Մինչեւ մայիս 27-ը փոխանցել տեղեկութիւններ Թեմիս Առաջնորդարանին»: Այսպիսով պարզ է դառնում, որ հայ եկեղեցու արևմտյան Եվրոպայի ղեկավարը անձամբ ստացել է նշված փաստաթուղթը և առանց խղճի խայթի իր պատրաստակամությունը հայտնել մասնակցելու այս խայտառակ ձեռնարկին: Իր ենթակա քահանաների միջոցով նա փորձել է անձնական տվյալներ հավաքագրել փախստական հայաստանցիների վերաբերյալ ու դրանք երեք շաբաթվա ընթացքում ուղարկել Էջմիածնի կաթողիկոսարան: Մեր ունեցած աղբյուրների համաձայն, Մայր Աթոռից նման «հանձնարարություններ» են ստացել նաև մի շարք այլ արտասահմանյան թեմակալ առաջնորդներ: Թե ո՞ր հոգևորականներն են իսկապես կատարել այս հրահանգը և թե որքա՞ն մարդ է ի վերջո եկեղեցականների միջնորդությամբ մատնվել Հայաստանի պետական մարմիններին, այս մասին մենք շուտով ամբողջական տեղեկություն կպատրաստենք:

Ուշագրավ է այն փաստը, որ բազմաթիվ ստորադաս եկեղեցականներ, ստանալով այս չարամիտ ու անմարդկային կարգադրությունը, խորը ցասում են ապրել և բացահայտ ընդվզում արտահայտել: Նրանցից շատերն իրենց հոգու պարտքն են համարել անկեղծորեն խոսել հավատացյալների հետ ու զգուշացնել, որ կառավարության կողմից իրագործվում է մարդորսության աննախադեպ ծրագիր: Մի խումբ արժանապատիվ հոգևորականներ, համայնքային հոգաբարձուներ և ազգային գործիչներ ի վերջո որոշել են հանրությանը ներկայացնել Էջմիածնի դիվանապետի վերոհիշյալ գրությունը, որպեսզի ժողովուրդը տեսնի, թե ինչ է կատարվում մեր եկեղեցու ներսում և թե ինչպես է պետությունը շահագործում Սբ. Գրիգոր Լուսավորչի 1700-ամյա Մայր Աթոռը:

Կարիք չկա ասելու, որ ՀՀ իշխանությունը հաճախ է անբարոյական քայլերի դիմել ու առանց քաշվելու օրը ցերեկով բացահայտ անօրինություններ գործել: Սակայն այս դեպքի յուրահատկությունը նրանում է, որ տվյալ պարագայում, արտագաղթած քաղաքացիների և փախստականի կարգավիճակ ստացած անձանց իրավունքների ոտնահարման հետ մեկտեղ չարաշահվում է համազգային մեծագույն արժեք ունեցող և ներկայիս սփյուռքի շրջանակներում ամենահայտնի կրոնական հաստատության` Հայ առաքելական եկեղեցու հեղինակությունը: Մեր կիսագրագետ ղեկավարները և իրենց խորհուրդ տվող քաղաքական գործիչները, առանց հասկանալու ոտքի տակ են տալիս այն դարավոր վստահությունը, որ հայ-քրիստոնյան իր սրտում միշտ ունեցել է ազգանվեր հոգևոր հովիվների հանդեպ: Նորանկախ հանրապետության ավազակաբարո պարագլուխն իր շահադիտական արարքով վարկաբեկում է եկեղեցու բոլոր ներկայացուցիչներին, ինչը մինչ այժմ միայն խորհրդային շրջանի անաստված դիկտատորների մենաշնորհն էր:

Կոմունիզմի տարիներին մոսկովյան ԿԳԲ-ն էլ էր փորձում «ենթարկվող եկեղեցականների» միջոցով զանազան տեղեկություններ կորզել դրսի ակտիվ գաղութներից: Երբ արտերկրներում, լուրջ վտանգի ներքո ազատագրական խմբակներ էին ստեղծվում, որոշ տխրահռչակ կղերականներ ընդհատակյա մարտիկներին օգնելու փոխարեն լրտեսությամբ ու դավաճանությամբ էին զբաղված: Գաղտնիք չէ, որ Մայր Աթոռի ներկայացուցիչներից շատերը, ուրանալով իրենց իրական առաքելությունը, վերածվել էին Սովետմիության հավատարիմ կատարածոների: Սա էր պատճառներից մեկը, թե ինչու արտասահմանում այդ աստճան սրվեցին Մեծի Տանն Կիլիկիո և Սբ. Էջմիածնի հետևորդների հարաբերությունները: Մեր ազգային կյանքում պարապ տեղն առաջացավ ներքին թշնամություն ու պառակտում: Նշված լրտեսներից շատերը ցավոք դեռ ողջ են: Նրանցից ոմանք, բազմելով եկեղեցու բարձր գահերին, շարունակում են իրենց ավերիչ «համագործագցությունը» Հայաստանի ներկայիս օրինազանց պետության հետ:

Խորապես հիասթափված ենք ներկա կաթողիկոսից և չենք կարող ընդունել նրա հակաքրիստոնեական պահվածքը: Այս մարդը հավանաբար շատ շուտ է մոռացել Արևմուտքում անցկացրած իր արկածախնդիր տարիները: Փառք Աստծո, Ավստրիայում ու Գերմանիայում դեռ բազմաթիվ ականատես սփյուռքահայեր են ապրում, ովքեր հետաքրքրվողներին կարող են պատմել ու փաստերով վկայել, թե 1970-ականներին ինչո՞վ էր իրականում զբաղված երիտասարդ Գարեգին (Կտրիճ) վարդապետ Ներսիսյանը, ու՞մ պատվերով էր նա գտնվում այդ գաղութներում և ի՞նչ տխրառչակ ֆիասկո է ունեցել նրա արտասահմանյան «ծառայությունը»:

Ամենայն Հայոց Հայրապետի տիտղոսը կրող անձին վայել չէ իր կամակատարների միջոցով հետապնդել և մատնել երկարատև տանջանքների արդյունքում օտար ափերում ապաստան գտած հայ ընտանիքներին: Նման բան անգամ ամենաոխերիմ թշնամին չի կարող իրեն թույլ տալ: Ուղղակի ցնցված ենք, որ մեր երեսին ժպտացող թեմակալ առաջնորդները կուրորեն հնազանդվում են այս տեսակ դավադիր հրահանգին: Ինչու՞ պետք է Հիսուս Քրիստոսի առաքյալների հեղինակավոր աստճանին հասած եպիսկոպոսներն այսօր Պիղատոսի լռությամբ համակերպվեն նման սարսափելի անարդարությանը: Ինչու՞ պետք է եկեղեցականը իր բուն պարտականությունը թողած, այսինքն ժողովրդին հոգևոր սնունդ փոխանցելու փոխարեն, «միգրացիոն քաղաքականությամբ» զբաղվի: Միթե՞ ուզում եք բոլոր հեռացածներին ստիպողաբար Հայաստան տեղափոխել և այդտեղ սովի մատնել: Եթե չեք կարող այս նեղ պահին ժողովրդին օգնել, ապա գոնե բարի եղեք չխանգալու նրանց, ովքեր մի փոքր հնարավորություն են գտել դրսում աշխատելու և վաստակած միջոցներով Հայրենիքում մնացող հարազատների կարիքները հոգալու: Եթե չեք կարողանում մխիթարել չարչարվող մարդկանց, ապա բարեհաճեցեք գոնե լռել և ընդհանրապես հանգիստ թողնել աշխարհիկ մահկանացուներիս, որովհետև առանց այդ էլ մեր գոյապայքարը բավականին ծանր է:

Կոչ ենք անում արտերկրյա թեմերում ծառայող քահանաներին, որ 30 արծաթի համար չվաճառեն իրենց խիղճն ու Հուդայի նման չդավաճանեն սեփական հոտը: Հորդորում ենք եկեղեցում դեռ մնացող ճշմարիտ հոգևոր հայրերին, որ անդադար աղոթեն իրենց առաջնորդների մեղքերի քավության և կաթողիկոսի մտավոր լուսավորության համար: Իսկ օտարության մեջ բնակվող մեր հայրենակիցներին ուզում ենք զգուշացնել, որ ամեն պարագայում հեռու մնան Մայր Աթոռի ներկայացուցիչներից, որովհետև նրանց մեջ կարող է գառան մորթով գայլեր թաքնված լինեն: Նույնիսկ անհատական խոստովանությունների ժամանակ խորհուրդ ենք տալիս ձեռնպահ մնալ քաղաքացիական ինքնության հետ կապված հարցերից: Ձեր խոսքերը նույն այդ «նվիրյալ» խոստովանահոր կողմից կարող են շուտով փոխանցվել շատ ավելի վտանգավոր ատյաններ, ուր կաշառված չինովնիկները միայն Ձեր գրպանները դատարկելուն են սպասում: 

Արտասահմանում բնակվող մի խումբ ՀՀ քաղաքացիներ

31 հուլիսի 2012 թ.

Հ.Գ. Անչափահաս զավակների ապագան չխորտակելու և սեփական կեցության իրավունքները չկորցնելու պատճառով, ձեռնպահ ենք մնում հոդվածի հեղինակների տվյալները նշելուց: Մեր խմբին ազնվորեն աջակցող սփյուռքահայ բարեկամների և համայնքային հոգաբարձուների հետագա քայլերի մասին հանրությանը կտեղեկացնենք առաջիկա հաղորդագրություններում: