Շինուհայրի խնդիրները գրեթե նույնությամբ կտեղափոխվեն համայնքի զարգացման առաջիկա ծրագիր
«Անունս Խանում ա, բայց էս անունն ունեցող կինը ամեն լավաշի համար հինգ դրամ ստանալով կարա՞ խանումի պես ապրի: Գյուղում թե հարսանիք կամ, աստված հեռու տանի, մարդ ա մեռնում, էդ օրը մի էրկու կոպեկ ավելի եմ վաստակում, մնացած օրերին հազիվ 1000 դրամ եմ ստանում»,- ծիծաղելով ասում է շինուհայրցի հացթուխ կինը եւ ավելացնում, որ այնուամենայնիվ, վերջին տարիներին, մասնավորապես «Տաթեւեր» ճոպանուղու կառուցումից հետո, ճոպանուղի տանող ճանապարհին գտնվող Շինուհայրում կյանքն աշխուժացել է:
«Տուրիստները մեր թոնրատուն էլ են մտնում, նկարվում, լավաշ առնում, բայց դե, նրանց կերածը հինչ ա, վեր մեր գործին հինչ օգուտ տա»,- շարունակում է Խանումը: Դրա հետ միասին հացթուխը նշում է, որ գյուղում մարդկանց կենցաղի բարելավման համար բազմաթիվ խնդիրներ կան, որոնցից ամենակարեւորը, ըստ նրա, խմելու եւ ոռոգման ջուրն է:
Այս մասին նշված է նաեւ Շինուհայր համայնքի «2009-2012թթ. սոցիալ-տնտեսական զարգացման քառամյա ծրագրում: Համայնքի ղեկավար Սմբատ Երեմյանը տեղեկացնում է, որ խմելու ջրի ներքին ցանցը կառուցվել է 1971 թ.-ին եւ մաշվածության պատճառով կոյուղին, անձրեւաջրերը մի քանի տեղում խառնվում են խմելու ջրին, իսկ ձմռանը գյուղն օրերով ջուր չի ունենում:
«Համայնքում ջրամատակարարումն իրականացվում է կրկնակի կառավարմամբ. խմելու ջրի վարձավճարը հավաքագրում է «Հայջրմուղկոյուղին», իսկ սպասարկումն իրականացնում եւ վթարները վերացնում ենք համայնքի միջոցներով»,- ասում է համայնքի ղեկավարը: Երկու տարի առաջ «Հայջրմուղկոյուղի» ՓԲԸ տնօրեն Պատրիկ Լորենին առաջարկել են ամբողջությամբ ընկերությանը փոխանցել ջրամատակարարման ցանցը, սակայն ջրամատակարարող կազմակերպությունն առաջարկել է նախ` հիմնովին նորոգել ցանցը, որից հետո քննարկել փոխանցելու հարցը:
«Տեղական բյուջեի միջոցներով հնարավոր չէ ցանցը նորոգել»,- ասում է Սմբատ Երեմյանը եւ ավելացնում, որ այդ պատճառով փորձում են ֆինանսական լրացուցիչ միջոցներ ներգրավել համայնքային այդ եւ այլ խնդիրները լուծելու համար: Այդ առումով նա հատկապես կարեւորում է համայնքի եւ «Քաունթերփարթ Ինթերնեշնլ»-ի հետ համագործակցությունը, որի շրջանակներում գյուղը մասնակի ապահովվել է գիշերային լուսավորությամբ, նորոգվել է համայնքապետարանի դահլիճը:
Չնայած նրան, որ այս խնդիրն առաջնային չի համարվել նաեւ համայնքի զարգացման քառամյա ծրագրում, այնուամենայնիվ, ուրախալի է, որ տեղական բյուջեից 2,6 մլն դրամ համաֆինանսավորումով հնարավոր է եղել մի աշխատանք կատարել: Մինչդեռ համայնքում մի շարք խնդիրներ կան, որոնք նախորդ ծրագրից գրեթե նույնությամբ կտեղափոխվեն համայնքի զարգացման առաջիկա քառամյա ծրագիր: Խոսքը մասնավորապես վերաբերում է ոռոգման ջրի ապահովմանը, որը շինուհայրցիների եկամտի հիմնական միջոցը համարվող գյուղատնտեսության զարգացման պայմաններից մեկն է:
«Վերջին տարիներին կառավարությունը որոշակի քայլեր է ձեռնարկում գյուղացուն աջակցելու համար, բարձրորակ սերմացու է տրամադրում, պարարտանյութ, ցածր տոկոսադրույքներով վարկային միջոցներ են ներգրավում, սակայն այս ամենն արդյունավետ չի կարող լինել, եթե գյուղի հարյուրավոր հեկտարներ ոռոգելի չեն»,- ասում է Սմբատ Երեմյանը: Վերջինս նշում է, որ ոռոգման ջրի խնդիրն ընդգկվել է նաեւ համայնքի 2009-2012թթ. քառամյա ծրագրում, սակայն անցնող տարիներին լուծման հնարավորություններ այդպես էլ չեն եղել:
Շինուհայրում գյուղատնտեսության միջոցով մարդկանց բարեկեցության ապահովման հնարավորության մասին է պատմում նաեւ շինուհայրցի Արամայիս Ղազարյանը: «Տղաներիս հետ 100-ից ավելի ոչխար ենք պահում, միայն պանիրն է, որ կարողանում ենք ճոպանուղու շրջակայքում գտնվող սննդի օբյեկտների միջոցով իրացնել»,- ասում է նա:
Չնայած ոչխարի ու գառան մսի իրացման ներկայիս մեծ պահանջարկին, նրանց չի հաջողվում շահեկան լուծում գտնել: «Լավ կլիներ, որ պայմանագիր ունենայինք մսի վաճառքով զբաղվող որեւէ կազմակերպության հետ եւ նրանց միջոցով իրացնեինք արտադրված միսը: Այդ դեպքում կկարողանայինք կանխիկ գումար ունենալ՜ տնտեսությունն ընդլայնելու համար, թե չէ այս ձեւով աշխատածը չի տնտեսվում եւ այդ պատճառով տղաները որոշել են Ռուսաստան գնալ»,- ասում է Արամայիսը:
Պարզվում է, որ Արամայիսի տղաները եզակի չեն, ովքեր գյուղը լքելու պատրաստություն են տեսնում: Համայնքապետի խոսքով` գյուղի ծխամատյանում գրանցված 743 ընտանիքից 140-ը դրսում է, հիմնականում` Ռուսաստանում, վերջին ժամանակներում նաեւ ներքին արտագաղթի միտում է նկատվում. մեկնողների մի մասը տեղափոխվում է հիմնականում Արարատյան դաշտի բնակավայրեր: Սմբատ Երեմյանը նշում է, որ արտագաղթի կանխման գործում զբաղվածության խնդրից բացի կարեւոր է նաեւ երիտասարդների ազատ ժամանցի կազմակերպումը, մշակութային կյանքի աշխուժացումը, մինչդեռ Սյունիքի ամենամեծ գյուղական բնակավայր Շինուհայրի մշակույթի տունը հիմնովին ավերված է:
Մշակույթի տան մի հատվածում երեք տարի առաջ Վորլդ Վիժնի նախաձեռնությամբ գյուղմթերքի ընունման կետ է կառուցվել, սակայն մի քանի ամսվա անարդյունավետ մարքեթինգից հետո նույն տարածքում այժմ անապահով մի ընտանիք է բնակվում: «Երաժշտական տարբեր համույթներ, թատերական խմբեր, հատկապես ճոպանուղու շահագործումից հետո, ցանկություն են հայտնում հյուրախաղերով հանդես գալու գյուղում, բայց դահլիճ չունենք»,- ասում է համայնքապետը:
Այդ դեպքում առնվազն տարօրինակ է, որ համայնքային իշխանության աշխատակազմում նաեւ սպորտի, մշակույթի բաժնի մասնագետի հաստիք է պահվում: Զարմանալի է նաեւ, որ ինչպես վերոնշյալ, այնպես էլ համայնքային այլ խնդիրներ չեն մատնանշվել համայնքային իշխանության գործունեության հիմնական ուղեցույց հանդիսացող քառամյա ծրագրում: Ուշադրություն չի դարձվել համայնքային այնպիսի կարեւորություն ունեցող խնդրի, ինչպիսին, օրինակ, գյուղի մանկապարտեզի անմխիթար վիճակն է:
Նախորդ տարիներին մանկապարտեզի տանիքը մասնակիորեն նորոգվել է Վորլդ Վիժն կազմակերպության միջոցներով, սակայն 66 երեխա ունեցող մանկապարտեզում, այն դեպքում, երբ գրեթե ամբողջ գյուղը գազիֆիկացված է, երեխաների սնունդը պատրաստվում է փայտե վառարանի վրա, իսկ 2-3 տարեկան երեխաները սանհանգույցի բացակայության պատճառով, անգամ ձմռանը, ստիպված են դուրս գալ շենքից: Մանկապարտեզի տնօրեն Անժելա Ղուլյանը պատմում է, թե ինչպիսի դժվարությամբ են իրականացնում երեխաների խնամքն ու դաստիարակությունը:
«Քարե դարի պայմաններ են, բայց ինչ արած, հարմարվում ենք: Գյուղում նախադպրոցական տարիքի եւս 40-ից ավելի երեխա կա, բայց չենք կարող նրանց ընդունել»,- ասում է նա:
Սակայն մանկապարտեզի, ինչպես նաեւ նույնքան անխիթար վիճակում գտնվող երաժշտական դպրոցի վերանորոգման խնդիրների մասին քառամյա ծրագրում հիշատակված են միայն համայնքի սեփականություն համարվող գույքի ֆիզիկական վիճակի նկարագրության մեջ: Դրա փոխարեն համայնքի զարգացման համար կարեւոր այս փաստաթղթի տարբեր ենթավերնագրերում ներկայացված են քառամյա ծրագրի հետ կապ չունեցող մեկնաբանություններ, ինչպես օրինակ, որպես համայնքի ուժեղ կողմ, նշվում է այն փաստը, որ «համայնքում կա Հայրենական Մեծ պատերազմում զոհվածների հիշատակին նվիրված հուշարձան կոթող». դրա կողքին ոչ մի ակնարկ տարածաշանում զբոսաշրջության զարգացումը խթանելու գյուղի հնարավորությունների մասին:
Դժվար է կռահել, չեն կարեւորե՞լ, թե` քառամյա ծրագրին կամ համայնքային իշխանության որոշումներին են անլուրջ վերաբերվել: Հավանաբար վերջինը, հակառակ դեպքում համայնքապետարանի պատի տեղեկատվական ցուցատախտակին այդ որոշումներից գոնե մի նմուշ կլիներ:
Մեկնաբանել