Արշակը փողկապով, կոկիկ հագնված ներկայացել է դասի: Նրա և դասընկերների տեսքից դժվար էր գուշակել, որ ամբողջ գիշեր չեն քնել, ոռոգել են 3600 քմ կաղամբի ցանքատարածությունը: Տղաները սովորում են Արմավիրի մարզի Լուկաշին գյուղի դպրոցի 12-րդ դասարանում: Միասին որոշել են թեթևացնել ծնողների հոգսը և ընկերներով հող մշակել: Այս տարի կաղամբ են մշակել և լավ բերք են ակնկալում:

«Ավարտական դասարանում ենք սովորում, եկող տարի ծախսերը շատ են լինելու, և ընկերներով որոշեցինք այդ ծախսերը չթողնել ծնողների վրա: Նրանք ո՞ր հոգսը հոգան, գոնե մի մասով մենք թեթևացնենք: Որոշեցինք հողագործությամբ զբաղվել: Սկզբնական շրջանում մեզ օգնեցին ծնողները, բայց հիմա ամբողջ հողը ընկերներով ենք մշակում ու դրանից մեզ լավ ենք զգում»,- պատմում է Արշակը:

Կաղամբի մշակությամբ ակտիվ զբաղվում են դասընկերներից երեքը: Նրանք պատրաստվում են ծնողներին վերադարձնել նաև այն գումարները, որ հողի մշակության սկզբնական փուլում վերցրել են նրանցից:

Արշակը օրեր առաջ է դարձել 17 տարեկան և իրեն արդեն հասուն մարդ է համարում: Նույնիսկ խոսելիս իրեն մեծի նման էր պահում, փորձում էր նախադասությունները ճիշտ կառուցել` տպավորություն ստեղծելով, որ ինքը չափահաս և պատասխանատու անձ է:

Ասում է, որ վաղ մանկությունից պետք է երեխային պատրաստել, հղկել, որպեսզի լավ քաղաքացի մեծանա, և իրենք փորձում են լինել այդպիսին:

Արշակն իր հասակակիցներին խորհուրդ է տալիս դուրս գալ ծնողների «թևի» տակից և ինքնուրույնություն սովորել, օգնել ավագներին և պատրաստ լինել կյանքի դժվարություններին:

«Այդ տարիքի տղաները պետք է ինքնուրույնություն սովորեն, որոշումներ կայացնեն և ինքնուրույն լինեն իրենց որոշումների մեջ: Սկզբում դժվար է, բայց մի երկու փորձից արդեն հասկանում ես, որ կարող ես ինչ-որ բանով զբաղվել, ունակ ես ինքնուրույն գործողություններ անել: Ինքնուրույնությունը շատ լավ բան է, պիտի փորձեն»,-ասում է Արշակը:

Տղաները հույս ունեն, որ բերքն իրացնելու դժվարություն չեն ունենա: Արշակը պատմեց, որ Լուկաշինում տարածված է ձմերուկի մշակությունը: Երբ ձմերուկ գնողները եկել են գյուղ, իրենք արդեն բանակցություններ են վարել նրանց հետ, որ սեզոնին կաղամբը հենց իրենցից գնեն:

«Մտածում ենք, որ խնդիրներ չենք ունենա, կաղամբը կիրացնենք: Չենք տրտնջում դժվարությունից, ամեն ինչ լավ ա: Օրինակ՝ ամբողջ գիշեր ջուր ենք արել, չենք քնել, առավոտյան եկել ենք դպրոց, բայց ուրախ ենք, չենք դժգոհում»,- նշում է 17-ամյա Արշակը:

Հողագործությունը ռիսկային է` արտադրություն է բաց երկնքի տակ: Արշակին ու իր ընկերներին չեն վախեցնում նույնիսկ ցրտահարության, կարկտի ու երաշտի «սպառնալիքները»:

«Վնասներից չենք վախենում, քանի որ բոլոր ծախսերը կիսվում են մեր մեջ, և յուրաքանչյուրիս առանձին-առանձին ավելի քիչ գումար է բաժին հասնում, ինչն էլ նվազեցնում է մեծ վնասների ռիսկը: Հետո էլ՝ պիտի փորձենք, առանց փորձելու ի՞նչ իմանանք՝ ինչ է լինելու»,- ասում է Արշակը:

Տղաները, բացի իրենց ընդհանուր հողը մշակելուց, օգնում են նաև ծնողներին: Օրինակ` դասընկերներով հավաքվում և օրը մեկի հողամասում աշխատում են: Այդպես լուծում են նաև գումարները արդյունավետ ծախսելու հարցը և այլ աշխատուժի համար ծախսեր չեն կատարում:

Լուկաշինի դպրոցի տնօրեն Արմինե Պետրոսյանն ասում է, որ հպարտանում է տղաների պահվածքով: «Նրանք լավ քաղաքացիներ են մեծանում, օրինակ պիտի լինեն շատերի համար»,- ասում է տնօրենը:

Արմինե Պետրոսյանն ասում է, որ տղաները չեն բացակայում դասերից և իրենց աշխատանքով զբաղվում են գիշերը կամ դասերից հետո:

«Որքան վաղ տարիքից է մարդը սկսում աշխատել, այնքան գիտակցում է, որ հարգում է իրեն, ծնողներին, հարգում են նրանց աշխատանքը և մտածում են, որ, ի վերջո, սա է կյանքը: Ումի՞ց կամ որտեղի՞ց օգնություն խնդրեն: Իրենք իրենց միջոցներով գտնում են իրենց օգնությունը: Ինչպե՞ս չգնահատես նրանց աշխատանքը»,- ասում է հայոց լեզվի ուսուցչուհի Շուշան Աղաջանյանը: Նրա կարծիքով` լավ օրից չէ, որ տղաներն այս քայլին են դիմել, սակայն դժվարությունն էլ պետք է արժանապատվորեն հաղթահարել: