Անցյալ դարի քսանական թվականներին Սյունիքի մարզի Տանձատափ գյուղի բնակչությունը տրոհել են երեք մասի. մի մասին վերաբնակեցրել են հարեւան Քաշունի գյուղում, մի մասին՝ Աղվանի գյուղում:

Հիշյալ գյուղերի բնակչության ներկայիս իրական թիվը նույնիսկ ամենաիրազեկ անձինք բարձրաձայն չեն հայտնում: Պատճառն այն չէ, որ այս գյուղերում մեկ դար առաջ սկսված եւ մինչ օրս շարունակվող միգրացիան դժվարացնում է թվաբանական ճիշտ հաշվարկ կատարել, այլ մարդկանց դժվար է հավատացնել, որ 6-7 բնակիչ ունեցող Քաշունին էլ գյուղ է: Ավելին, տեղական իշխանությունն այնտեղ առկա է իր բոլոր կառույցներով՝ համայնքի ղեկավար, որն իր նստավայրն ունի, եւ օրենսդիր իշխանություն՝ ավագանու երեք հոգանոց կազմով: 

Երկրորդ անգամ Տանձատափի բնակչությունը մասնատվել է 1957-ին, որի արդյունքում գյուղն այնքան է փոքրացել, որ քարտեզներում անունն այլեւս չի հիշատակվել: Տանձատափցիներից մեկը, այս փաստից հուսահատված, համագյուղացիներին սփոփել է՝ ասելով. «Մեր գյուղի անունը քարտեզում չկա, բայց գրքում գրված է, որ Հայաստանի ամենալավ մեղրը Տանձատափի մեղրն է»: Ներկայումս Տանձատափում, ոչ պաշտոնական տվյալներով, 80 մարդ է բնակվում, որն իր գործադիր մարմինն ունի՝ համայնքի ղեկավարն իր աշխատակազմով, ավագանի՝ չորս հոգանոց կազմով, զարգացման քառամյա ծրագիր եւ այլն:

Տանձատափ համայնքի ղեկավար Ռոբերտ Մուշեղյանի ասելով՝ արտագաղթը գյուղում դադարել է արդեն, նույնիսկ ներգաղթ կա. Կապանում ու Երեւանում բնակություն հաստատած տանձատափցիներից նրանք, ովքեր կենսաթոշակի են անցել, վերադառնում են:

Ի հավաստումն ասվածի՝ փողոցով անցնելիս մատնացույց է անում գյուղացիներից մեկին, ով ջերմեռանդորեն դարպասն ու ցանկապատն էր ներկում: «Կնշանակի՝ ուզում է վերադառնալ»,- ասում է մեզ եւ իր կարծիքում համոզվելու մտադրությամբ մեկ անգամ էլ նույնը բարձրաձայն կրկնում է տարիներ առաջ Կապանում բնակություն հաստատած համագյուղացու համար: Վերջինս հարցական ծոր է տալիս:

Համայնքապետին ուրախացնող ներգաղթը, սակայն, գյուղի բնակչության ժողովրդագրական պատկերում դրական փոփոխություն չի մտցնում՝ 1947 թ. կառուցված դպրոցն այսօր բավականին մեծ է եղած 12 աշակերտի համար: Մոտ երկու շաբաթ առաջ Տանձատափ գյուղում վերանորոգված դպրոցի եւ նորակառույց համայնքային կենտրոնի բացումը կատարեցին, որն իրականացվել է սփյուռքահայ բարերարներ Պերճ եւ Մարի Կարապետյանների ներդրումով եւ Սոցներդրումների հիմնադրամի միջոցներով: «Հավանաբար, հեռանկար տեսնում են Տանձատափ գյուղի համար, որ ֆինանսական ներդրումեր են կատարում»,- ասում եմ նրանց: «Հիմա մտածում են, որ գյուղերը պահեն, բայց արդեն ուշացել են, հիմա Աղվանիում էլ, Քաշունիում էլ շատ քիչ բնակչություն կա»,- ասածիս արձագանքում է համայնքապետի հայրը` Վահան Ստեփանյանը:

Տանձատափի համայնքապետը նշում է, որ բնակչության արտագաղթը հիմնականում պայմանավորված է երեխաների կրթություն ստանալու խնդրով: «Մանկավարժներ չունենք, դպրոցի չորս ուսուցիչներից երկուսը բարձրագույն կրթություն ունեն, օտար լեզուներից միայն ռուսերեն են սովորեցնում, այդ էլ այլ առարկայի ուսուցիչ է պարապում»,- ասում է համայնքի ղեկավարը: Նորակառույց համայնքային կենտրոնում տեղական իշխանությունից բացի տեղավորել են գյուղի գրադարանը, ամբուլատորիան: «Գորիսից է բժիշկը գալու, բայց նրան ո՞վ է տեսել, որ կանչում են՝ ասում է մեքենա բռնեք, բերեք»,- ասում են գյուղամիջում հավաքված տղամարդիկ, որոնց շատ էլ չի ուրախացնում դատարկ շինությունը: Գյուղի գրադարանը վերջին 20 տարիներին գրականությամբ չի համալրվել, բայց ունեցած 3000 կտոր գրականությունը` հայերեն, ռուսերեն, ֆրանսերեն լեզուներով, միանգամայն բավարար է նույնիսկ հարեւան գյուղերի ամենախստապահանջ ընթերցողներին գոհացնելու համար:

Տաթեւի ճոպանուղու գործարկումը, համայնքապետ Ռոբերտ Մուշեղյանի ասելով, ավելի դրական անդրադարձ ունեցավ Տանձատափի, քան Տաթեւի համար: Տանձատափ գյուղը Տաթեւի վանական համալիրից բաժանում է Որոտանի կիրճը, սակայն այստեղից վանքն ավելի վեհաշուք տեսք ունի եւ ավելի տեսանելի է, քան Տաթեւ գյուղից: «Ամառն այստեղ տուրիզմն ավելի ակտիվ է լինում, քան Տաթեւում, հիմնականում արտասահմանցիներ են գալիս, հատկապես՝ ֆրանսիացիներ: Ես տուրիզմի զարգացման հեռանկար տեսնում եմ մեր գյուղում, հիմա եթե վերանորոգված տներ են լինում, խմբերով գալիս են մնում: Ճոպանուղին այդ հարցը լուծեց` 3000 դրամ վճարում են գիշերավարձի ու նախաճաշի համար, «տուրի» մեջ նաեւ մեքենայով Տանձատափում շրջագայելն է մտնում, որից հետո գոհ հեռանում են»,- պատմում է համայնքի ղեկավարը:

Տանձատափի համար շահեկան է եղել ոչ միայն ճոպանուղու կառուցումը՝ տուրիստների այցելության շնորհիվ, թեկուզ եւ ոչ էական չափերով, լրացնելով գյուղացիների ընտանեկան բյուջեն, այլեւ՝ ժամանակակից տեխնոլոգիաների մուտքը գյուղ: Տանձատափի համայնքային բյուջեն այս տարի ավելացել է 980 հազար դրամով, որը Բիլայնի եւ Օրանժի ալեհավաքների տեղադրման համար վարձակալված հողի տարեկան վճարն է: 3,5 մլն դոտացիայից, 172 հազար դրամ հողի հարկից, 62.500 դրամ արոտավայրի վարձավճարից ձեւավորվող տեղական բյուջեն համայնքապետարանի 5 հաստիքների աշխատավարձը վճարելուց բացի, պարզվում է, նաեւ փոքր ներդրումեր կատարելու հնարավորություն է ընձեռում: «Սյունիքի մարզում իրականացվող «Անասնապահության զարգացման ծրագրով» անասունների համար խմելաջրի տեղ են սարքել, որին իր միջոցներից ֆինանսական ներդրում է կատարել նաեւ համայնքը, խմելաջրի նոր ինքնահոս խողովակ ենք բերել, ճանապարհները միշտ շեբենապատում ենք, ձմռանը կարողանում ենք ճանապարհները մաքրել»,- նշում է համայնքի ղեկավարը: 2005 թ.-ից Տանձատափը ղեկավարող Ռ. Մուշեղյանը նշում է, որ գյուղն ապահովել է գյուղտեխնիկայով, ալեհավաք է տեղադրել եւ այլն:

Տանձատափն այս տարի Սյունիքի մարզպետարանի վարչական հսկողության ենթակա համայնքների ցանկում է եղել: Համայնքի ղեկավարի կառավարման դրական ցուցանիշներն արձանագրելուց բացի, ակտում գրանցվել են նաեւ թերացումները եւ համայնքապետին ժամանակ է տրվել «հարկերի ամբողջական հավաքագրումն ապահովելու», «աշխատակազմում համայնքային ծառայության կազմակերպման ոլորտում արձանագրված թերությունները շտկելու ուղղությամբ» եւ այլն: Համայնքային ծառայության կազմակերպում ասելով՝ հսկողություն իրականացնողները նկատի են ունեցել նաեւ աշխատանքային կանոնակարգով նախատեսված պարտավորությունների կատարումը, որտեղ հիմնական դերակատարումը վերապահված է աշխատակազմի քարտուղարին: Մինչդեռ, Տանձատափի համայնքապետարանի աշխատակազմի քարտուղարը, նաեւ՝ հաշվապահը, Գորիսում են բնակվում, որովհետեւ գյուղում բարձրագույն կրթություն ունեցող չի գտնվել քարտուղարի հաստիքը զբաղեցնելու համար: «Ինչպե՞ս են այդ հեռավորությունից աշխատում եւ համայնքը կառավարում» հարցիս Ռոբերտ  Մուշեղյանը պատասխանում է. «Ես հարկերը հավաքում- տանում եմ այնտեղ, նրանք մուտք են անում»: Սրանով կարելի է ավարտված համարել համայնքային ծառայողների մասով հսկողություն իրականացնողների ակտում արված բոլոր դրական եւ բացասական գրառումները:

Անտառներով շրջապատված եւ բնակլիմայական բարենպաստ պայմաններ ունեցող Տանձատափում եւ անասնապահությամբ, եւ գյուղատնտեսությամբ զբաղվելու համար պայմանները չափազանց նպաստավոր են: Սակայն տղամարդիկ տրտնջում էին, որ մեկ-երկու կովից ավելի չեն կարող պահել: «Անտառում թույլ չեն տալիս պահենք, իսկ արոտավայրեր չունենք»,- ասում էին նրանք (պաշտոնական տվյալներով՝ գյուղը 61 հա արոտավայր ունի, որը պետք է որ բավարար լինի 21 տնտեսության համար): 

«Տանձատափում, եթե նույնիսկ անասուն չպահես, աշխատես՝ սոված չես մնա: Դաշտում ամեն ինչ կա, գյուղը հարուստ է, պտղատու ծառերի բոլոր տեսակները կան, ուղղակի երիտասարդությունը օտարված է հողից»,- ափսոսանքով հայտնում է գյուղացիներից Սվետլանա Ավանեսյանը: Ս. Ավանեսյանը, ով նաեւ ավագանու անդամ է, նշում է, որ գյուղացիները շուկայի խնդիր ունեն, դրա համար բերքը լցվում է ծառերի տակ ու փչանում: Նրա ասելով, անասնապահության համար դժվարություններ չկան, իրենք 15 կով են պահում, կաթնամթերքը մշակում են, իսկ արտադրանքը հիմնականում տնից են իրացնում: