Արա Ղազարյան

(օգոստոս 2015թ.- հուլիս 2016թ.)

1. Իրավական բարեփոխումներ և նախաձեռնություններ

1.1.   Օրենսդրական փոփոխություն անալոգայինից թվային հեռարձակման անցնելու նպատակով

2015 թվականի դեկտեմբերի 18-ին Ազգային ժողովն ընդունեց «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին»  ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին օրենսդրական փաթեթը, որի հեղինակը ՀՀ կառավարությունն է։ Փոփոխության նպատակն է օրենքում ստեղծել անհրաժեշտ կառուցակարգեր մասնավոր մուլտիպլեքսորի լիցենզավորման և գործունեության համար։ Այս փոփոխությունը բխում է ՀՀ-ում եթերային հեռարձակման անալոգային եղանակից թվային հեռարձակման եղանակին անցնելու ընդհանուր գործընթացի պահանջից, որի արդյունքում դաշտում հայտնվում է նոր օպերատոր՝ մասնավոր մուլտիպլեքսորը, որը պարտավոր է իր սեփական ենթակառուցածքի միջոցով ապահովել ՀՀ տարածքում թվային հեռուստատեսության հեռարձակումը։

Ըստ կատարված փոփոխության՝ սահմանվում է մասնավոր մուլտիպլեքսորի լիցենզավորման մրցույթային ընթացակարգ, համաձայն որի ցանկացած կազմակերպություն կարող է դիմել Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի պետական հանձնաժողով (այսուհետ՝ կարգավորող)՝ լիցենզիա ստանալու նպատակով, ներկայացնելով անհրաժեշտ փաստաթղթեր եւ տեղեկատվություն, ներառյալ ցանցի կառուցման եւ շահագործման նախագիծը, իսկ կարգավորողը ուսումնասիրում է նշված նախագիծը եւ դիմումը, կազմակերպում է հանրային լսումներ, ինչից հետո վերջնական հաստատված փաթեթի հիման վրա կազմակերպում է բաց մրցույթ։ Օրենքը մասնավոր մուլտիպլեքսորից պահանջում է ստեղծել հանրային ցանցից անկախ հեռարձակման ցանց՝ սեփական ենթակառուցվածքներով` հենասյուներ, մալուխներ, հեռարձակող սարքավորում եւ այլն: Մասնավոր մուլտիպլեքսորը պարտավոր է նաև իր հեռուստառադիոհաղորդումների 20%-ը տրամադրել Կարգավորողի կողմից լիցենզավորված հեռուստառադիոընկերություններին, ինչը հնարավորություն կտա երաշխավորել ավելի շատ հայկական հեռուստառադիոհաղորդումների եթեր հեռարձակում: Մնացած հեռուստառադիոհաղորդումները մասնավոր մուլտիպլեքսորը պարտավոր է օգտագործել վերահեռարձակման նպատակով՝ անձամբ, կամ վարձակալությամբ տրամադրելով այլ անձանց:

Օրենքը նախատեսում է ժամանակավոր կարգավիճակ գործող համայնքային որոշ հեռուստառադիոընկերությունների համար, ինչպես նաև սահմանում է, որ այդ ընկերությունները կարող են շարունակել անալոգային տիրույթում և գործող լիցենզիաների շրջանակներում շարունակել հեռարձակումը, մինչեւ նշված տարածքում նոր մրցույթների անցկացումը, որից հետո արդեն միայն հաղթողները կկարողանան շարունակել գործունեությունը: 

1.1.1.      Բացառիկ և հատուկ իրավունքներ

Թվային հեռարձակման մուլտիպլեքս կառուցակարգի ընդունումը նախ և առաջ պայմանավորված է հեռարձակման թվային տեխնոլոգիաների զարգացումով, որը հնարավորություն է տալիս մեկ հաճախականությամբ հեռարձակել ոչ թե մեկ ռադիո և հեռուստատեսային ծրագիր, այլ բազմաթիվ։ Նոր տեխնոլոգիաները էապես փոփոխության ենթարկեցին 20-րդ դարի սկզբից իր վեր կիրառվող «հաճախությունների սակավության» դոկտրինը, համաձայն որի պետությունը իրավունք ունի միջամտել և սահմանափակել   հեռարձակողների քանակը, քանի որ հաճախությունների սահմանափակ քանակը հնարավորություն չի տալիս արտահայտվելու ազատության իրավունքը ապահովել հեռարձակելու ցանկություն ունեցող բոլոր անձանց։ Ըստ այդմ, պետական մարմինները իրավունք են ստացել տարբեր ընթացակարգերի միջոցով, հիմնականում հեռարձակման արտոնագրի մրցութային եղանակով կատարել ընտրություն հեռարձակելու ցանկություն ունեցող, այսինքն` արտահայտվելու ազատության իրավունք հայցող բոլոր դիմողներից և նման սահմանափակումը համարվել է իրավաչափ նպատակ հետապնդող և «անհրաժեշտ ժողովրդավարական հասարակությունում»։ Հետևաբար, մուլտիպլեքս կառուցակարգի ներդնումն առ ոչինչ է դարձնում ռեսուրսների բացակայության (այսինքն՝ հաճախությունների սակավության) հիմքով արտոնագրային մրցույթների անցկացման անհրաժեշտության պահանջը (թեև ուժի մեջ է մնում արտոնագրման անհրաժեշտության երկրորդ հիմքը՝ կարգավորող մարմնի կողմից կոնտենտը վերահսկելու անհրաժեշտությունը՝ պայմանավորված հանրային պահանջով)։

Վերը նշվածից բխում է, որ մուլտիպլեքս օպերատորի ընտրության համար ներկայացվող պահանջները պետք է էապես ազատականացվեն և շատ ավելի նվազ լինեն, քան հեռուստառադիոհաղորդումների անալոգային հեռարձակման արտոնագրի մրցութային պահանջները։ Այս իմաստով անհասկանալի է օրենքի 55.1 հոդվածի (Ընդհանուր դրույթներ մասնավոր մուլտիպլեքսի վերաբերյալ) 2-րդ մասի նոր դրույթը, համաձայն որի՝ մասնավոր մուլտիպլեքսորը պարտավոր է մուլտիպլեքսն իրականացնել սեփական էլեկտրոնային հաղորդակցության ցանցի միջոցով, որի սփռման տարածքը չպետք է լինի ավելի փոքր, քան Հայաստանի Հանրապետության հանրային հեռարձակման թվային ցանցի սփռման տարածքը: Նման կարգավորումը հնարավորություն է տալիս մուլտիպլեքսոր դառնալ միայն խոշոր ձեռնարկատերերին, իսկ փոքր և միջին բիզնեսի ներկայացուցիչները հնարավորություն չեն ունենա մուտք գործել ձեռնարկատիության այս որորտ։ Մասնավորապես, խնդրահարույց է պահանջը, համաձայն որի՝ մուլտիպլեքսորը պարտավոր է ապահովել հանրային հեռարձակման թվային ցանցի սփռման տարածքին ոչ պակաս տարածք ապահովելու պահանջը։ Սա, ըստ էության, նշանակում է, որ մասնավոր մուլտիպլեքսորը պարտավոր է ապահովել հեռարձակման թվային ցանց ՀՀ ողջ տարածքով։ Նման պահանջը անհամաչափ է և, որպես այդպիսին, անհրաժեշտ չէ ժողովրդավարական հասարակությունում

Պահանջն անհամաչափ է այն պատճառով, որ չի բխում օբյեկտիվ անհրաժեշտությունից։ Տվյալ դեպքում օբյեկտիվ անհրաժեշտություն ասելով նկատի ունենք մուլտիպլեքս համակարգի տեխնիկական անհրաժեշտությունից բխող պահանջները։ Նկատի ունենալով այս համակարգի տեխնիկական ճկունությունը, ռադիոալիքների մեծ քանակությունը, որ հնարավոր է հեռարձակել մեկ մալուխի միջոցով, որևէ տեխնիկական անհրաժեշտությունից չի բխում ՀՀ ողջ տարածքի չափով հեռարձակման թվային ցանց ստեղծելու պահանջը։ Նման ցանց կարելի է ստեղծել քաղաքի, մարզի և, ընդհանրապես, որևէ համայնքի տարածքի շրջանակներում՝ այդպիսով հնարավորություն տալով նաև ձեռնարկատիրությամբ զբաղվել փոքր և միջին բիզնեսի ներկայացուցիչներին։ Այս համատեքստում անհասկանալի է նաև, թե ինչու է մուլտիպլեքսորը պարտավոր օգտագործել իր սեփական էլեկտրոնային հաղորդակցության ցանցը՝ այդ թվում հենասյուներ, մալուխներ եւ այլն։ Մուլտիպլեքսորը կարող է, օրինակ, հենասյուներ կամ ենթակառույցային այլ օբյեկտներ վարձակալել այլ տնտեսվարող սուբյեկտից և այդպիսով հնարավորություն ունենալ իրականացնել ձեռնարկատիրական գործունեություն։ Նման պահանջները հանգեցնելու են մասնավոր մուլտիպլեքսորների քանակի կրճատմանը նվազագույնի՝ ընդհուպ մեկի, որի արդյունքում նվազում են այլ դերակատարների՝ տվյալ շուկա մուտք գործելու և գործունեություն ծավալելու հնարավորությունները։

Համեմատական ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ եվրոպական պետությունների տարածքում գործում են վերգետնյա թվային հեռարձակման տասնյակ ազգային (հանրային), շրջանային և տեղական մուլտիպլեքսորներ։ Օրինակ՝ Ռումինիայում ազգային կարգավորողի կողմից 2015թ. փետրվարի 12-ին անցկացված աճուրդների արդյունքում արտոնագրեր են տրվել 2 հանրային, 40 շրջանային և 19 տեղային մուլտիպլեքսորների, որոնք ընդհանուր առմամբ որպես պետական տուրք պետական բյուջե են վճարել 86,011 եվրո գումար։ Այս համեմատության մեջ կարևոր է հաշվի առնել երկու հանգամանք։ Առաջինը մուլտիպլեքսորների հաղորդակցության ցանցի սփռվածության բազմազանությունն է, ըստ որի չի պահանջվում հաղորդակցության ցանցի սփռվածության հանրային ցանցից ոչ պակաս ծավալ և առաջարկվում է այլընտրանքների մի ողջ համակարգ՝  հանրային, որը ենթադրում է պետության ողջ տարածքը կամ առնվազն գերակշռող տարածքը, ինչպես նաև շրջանային և տեղական տարածք։ Կարելի է վստահաբար ասել, որ վերջինը ենթադրում է նաև համայնքային տարածքներ։ Երկրորդ հանգամանքը պետական տուրքի չափն է։ Ռումինիայի օրինակում շրջանային մուլտիպլեքսորները վճարել են յուրաքանչյուրը մինչև 10,000 եվրո որպես պետական տուրք (մասնավորապես՝ 8,001 եվրո), իսկ մեկ ընկերությունը հինգ մուլտիպլեքսորների համար վճարել է 52,000 եվրո որպես պետական տուրք։ Ի համեմատություն դրա, «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքով մասնավոր մուլտիպլեքսորի գործունեության համար սահմանված է 100 միլիոն դրամ տարեկան տուրք, որը կազմում է առնվազն 180,000 եվրո։^[1] Նման էական տարբերությունը, այդ թվում հաշվի առնելով նաև ՀՀ-ում տնտեսվարող սուբյեկտների համար տնտեսական մի շարք այլ գործոնները, վկայում է այն մասին, որ ՀՀ-ում նախատեսվում է ունենալ նվազագույն քանակի մուլտիպլեքսներ, այն էլ՝ միայն խոշոր տնտեսվարող սուբյեկտներ, իսկ առավել հավանական է, որ նախատեսվում է ունենալ մեկ մուլտիպլեքսոր, քանի որ պետական տուրքի չափը բավական մեծ է։

Վերը նշվածի լույսի ներքո նպատակահարմար ենք համարում նաև վկայակոչել Եվրոպական միության դատարանի 2015թ. ապրիլի 23-ի որոշումը Բուլղարիայի մուլտիպլեքսորների արտոնագրման մրցույթի վերաբերյալ (գործ թիվ C-376/13, ECLI:EU:C:2015:266), որով դատարանը սահմանել է, որ Բուլղարիան խախտել է ԵՄ թիվ 2002/77/ЕC Մրցակցության դիրեկտիվը։ Այս դիրեկտիվը սահմանում է, որ անդամ պետությունները չպետք է ընդունեն և կիրառեն այնպիսի օրենքներ, որոնք տնտեսվարող սուբյեկտներին ապահովում են բացառիկ կամ հատուկ իրավունքներ էլեկտրոնային հաղորդակցության ցանց ստեղծելու կամ հանրության համար մատչելի էլեկտրոնային հաղորդակցության ծառայություններ մատուցելու համար։ Տվյալ դեպքում Բուլղարիայի օրենքով սահմանված էր, որ տվյալ տարածքում եթերային թվային հեռարձակում կարող էր իրականացվել առավելագույնը երկու մուլտիպլեքսորների կողմից, մինչդեռ ռադիոհաճախականությունների տեխնիկական հնարավորությունները թույլ էին տալիս ընդգրկել մինչև հինգ մուլտիպլեքսոր։^[2] Այսինքն՝ կիրառվել էր անհարկի սահմանափակում, որը, ըստ դատարանի, պայմանավորված չէր տեխնիկական կամ այլ օբյեկտիվ պահանջներով։ Ըստ այդմ, դատարանը որոշել է, որ օրենքը սահմանել էր անհամաչափ պահանջ, որը զուրկ էր օբյեկտիվ հիմքից, որի արդյունքում էլեկտրոնային հաղորդակցություն իրականացնելու համար սահմանվել էին հատուկ իրավունքներ։

Այսինքն, ցանկացած դեպքում, երբ օրենքը սահմանում է մուլտիպլեքսորի ընտրության ու գործունեության համար այնպիսի հատուկ կամ բացառիկ իրավունքներ, որոնք պայմանավորված չեն եթերային թվային հեռարձակման տեխնիկական հնարավորություններով, այդ թվում նաև ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված «պետական անվտանգության» պաշտպանության նպատակով^[3], նման իրավունքները ու դրանց հիմքում ընկած չափանիշները անհամաչափորեն սահմանափակում են արտահայտվելու ազատության իրավունքը և որպես այդպիսին անհրաժեշտ ու պիտանի չեն ժողովրդավարական հասարակությունում՝ ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ, 78-րդ հոդվածների և Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի իմաստով։

Եվրոպայի խորհրդի նախարարների կոմիտեի հանձնարարական Rec(2003)9-ում, որը վերաբերում է թվային հեռարձակման համակարգի ժողովրդավարական և սոցիալական դերի խթանմանը, հատուկ հանձնարարվում է հաշվի առնել բազմակարծության ապահովման անհրաժեշտությունը որպես հիմնախնդիր, քանի որ թվային տեխնոլոգիաները և այդ առումով տարբեր տեղեկատվական հարթակների զուգամիտումը նպաստում են հեռարձակման սեկտորում ռեսուրսների և դերակատարների կենտրոնացմանը, իսկ բազմակարծությունը կարող է արդյունավետ հակակշիռ լինել նման կենտրոնացման դեմ։ Այս առումով առաջարկվում է ստեղծել իրավական և տնտեսական կառուցակարգեր բազմակարծության ապահովման ու պաշտպանության նպատակով, մասնավորապես՝ լրատվամիջոցների սեփականության կետրոնացումը սահմանափելու ուղղությամբ։^[4] Բազմակարծությունը հանրային շահով պայմանավորված պայման է։ Դա մի կողմից ապահովում է բովանդակության բազմազանություն, իսկ մյուս կողմից, փաստորեն, միակ հակակշիռն է մեդիա կենտոնացման դեմ։ Քանի որ Սահմանադրության նոր տարբերակում շեշտը դրվում է հանրային, այլ ոչ թե պետական իշխանության վրա և մարդու ու քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների հարգումն ու պաշտպանությունը հանրային իշխանության պարտականություններն են, ՀՌԱՀ-ը որպես պետաիշխանական գործառույթներ ունեցող մարմին պարտավոր է իրականացնել բազմազանության հիման վրա եթերացանց ունենալու հանրային կամքը, այլ ոչ թե մի խումբ տնտեսվարողների նեղ, անձնական, տնտեսական շահերը։ Ցանկացած սահմանափակում պետք է բխի հանրային իշխանության, այլ ոչ թե պետական իշխանության կամքից։  Հաշվի առնելով, որ վերը նշված օրենսդրական կարգավորումը որևէ կերպ չի նպաստում ապակենտրոնացմանը, այլ ընդհակառակը՝ էապես նպաստելու է գերկենտրոնացմանը, դա ակնհայտորեն չի բխում հանրային իշխանության կամքից։ Հանրությունը նախ և առաջ ցանկանում է ունենալ բազմախոհ մեդիա, մինչդեռ կենտրոնացումը ուղղակիորեն հակասում է դրան։ 

1.1.2.   Գերիշխող կամ մենաշնորհային կարգավիճակ

Օրենսդրական փոփոխությունը և դրա արդյունքում մուլտիպլեքսորների կենտրոնացումը խնդրահարույց է նաև տնտեսական ազատ մրցակցության սահմանադրական իրավունքի տեսանկյունից։ Առաջարկվող կարգավորումը անմիջապես հանգեցնելու է նրան, որ դաշտում գործող նվազագույն թվով մուլտիպլեքսորները (իսկ գուցե նաև մեկ մասնավոր մուլտիպլեքսորը) արագորեն հայտնվելու են մենաշնորհային կամ գերիշխող կարգավիճակում՝ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով։ Նույնիսկ եթե տնտեսվարող սուբյեկտը չունենա մենաշնորհային դիրք, գերիշխող դիրք հեշտությամբ ձեռք կբերի առնվազն երկու հետևյալ պայմանների առկայության պարագայում. առաջինը Հայաստանի շուկայի բավականին փոքր լինելու հանգամանքն է, երկրորդ՝ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքով գերիշխող դիրքի որոշման համար սահմանված բավական ցածր շեմերն են, ըստ որի մեկ ընկերությունը համարվում է գերիշխող դիրք ունեցող, եթե իրացման կամ ձեռքբերման ծավալներով գրավում է տվյալ շուկայի առնվազն մեկ երրորդը, երկու ընկերություն՝ եթե միասին գրավում են շուկայի առնվազն մեկ երկրորդը, և երեք ընկերություն՝ եթե միասին գրավում են շուկայի առնվազն երկու երրորդը։

Նման պայմաններում ընկերություն(ները) իր գործունեության հենց սկզբից հեշտությամբ կարող է հայտնվել կարգավորող մարմնի՝ Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովի թիրախում, որի հարուցած վարույթները ընդդեմ տնտեսվարող սուբյեկտների աչքի են ընկնում իրենց կոշտությամբ, տուգանքների ու տույժերի անհամեմատ բարձր և նույնիսկ աստղաբաշխական չափերով^[5], պաշտպանական միջոցների բացակայությամբ, վարչարարություն չիրականացնելու և վարչարարության սկզբունքներից շեղվելու պրակտիկայով (ընդհուպ մինչև իր որոշումները չհրապարակելը), որի արդյունքում տնտեսվարող սուբյեկտները հայտնվում են  հանձնաժողովի առջև անպաշտպան վիճակում^[6]։ Բոլոր դեպքերում ակնհայտ է, որ օրենսդրական կարգավորումը հանգեցնելու է այս դաշտում մրցակցության սահմանափակման կամ մենաշնորհի։ Ընդ որում, ընդունելի չի լինի մոտեցումը, թե հանրային մուլտիպլեքսորի առկայության պայմաններում բացառվելու է մենաշնորհի որևէ կարգավիճակ, քանի որ մենաշնորհի կամ գերիշխող դիրքի գնահատումը կատարվում է բացառապես մասնավոր սեկտորի շրջանակներում՝ անկախ հանրային դերակատարի առկայությունից։

Սահմանադրության 59-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ մրցակցության սահմանափակումը, մենաշնորհի հնարավոր տեսակները և դրանց թույլատրելի չափերը կարող են սահմանվել միայն օրենքով՝ հանրային շահերի պաշտպանության նպատակով: Այստեղից հետևում է, որ օրենքը, տվյալ դեպքում՝ խնդրո առարկա օրենսդրական փոփոխությունը կարող է իրավաչափ համարվել այն դեպքում, եթե հիմնավորվի, թե հանրային որ շահի պաշտպանության նպատակով է մուլտիպլսեքսորների գործունեության դաշտում սահմանափակվել մրցակցությունը կամ ստեղծվել մենաշնորհ։ Օրենքում, ինչպես նաև օրենսդրական փոփոխության նախագծի հիմնավորման մեջ նման հիմնավորում չկա ։ Հանրային շահին առնչվող միակ հիմնավորումը, որը ներկայացվել է նախագծին կից, առնչվում է մասնավոր մուլտիպլեքսորի կողմից հանրային ցանցից առանձին ցանց ստեղծելու անհրաժեշտությանը՝ պայմանավորված պետական անվտանգությամբ և տեխնիկական վթարների դեպքում տեղեկատվություն ստանալու հանրության իրավունքը ապահովելու նկատառումով։ Որևէ հիմնավորում բազմակարծության ապահովման հանրային շահի առնչությամբ բացակայում է։

Եզրակացություն․ վերը նշված երկու հիմնավորումները բավարար են՝ պնդելու, որ 2015թ․ դեկտեմբերի 18-ի օրենսդրական փոփոխությունը լրջորեն հակասում է ՀՀ Սահմանադրությանը, մասնավորապես՝ Սահմանադրության 42, 59 և 78 հոդվածներին։   

1.2.   «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» օրենքում Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների հետ կապված փոփոխություններ

1.2.1.   Տեղեկություններ տարածելու իրավունքի սահմանափակում քարոզարշավի ժամանակ

2016թ. մայիսի 25-ին Ազգային ժողովը երրորդ ընթերցմամբ ընդունեց «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագիծը, որը կապված էր Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների հետ։

Օրենքի փոփոխությամբ 52-րդ հոդվածը լրացվել է 1.1 մասով՝ հետևյալ բովանդակությամբ.

«1.1 Ընտրությունների (հանրաքվեների) նախընտրական (հանրաքվեի նախապատրաստական) քարոզչության իրականացման համար օրենքով սահմանված ժամանակահատվածում կաբելային (մալուխային) հեռուստաընկերությունները կարող են վերահեռարձակել Հայաստանի Հանրապետությունում գործող վերգետնյա եթերային հեռարձակում իրականացնող հեռուստաընկերությունների միայն վերգետնյա եթերային ծրագրերը»:

Դա հիմնավորվում է նրանով, որ «... ընտրական օրենսգրքի կանոնակարգումների համաձայն՝ քվեարկության նախորդ օրը եւ քվեարկության օրը արգելվում է նախընտրական քարոզչությունը: Ինչպես ցույց տվեց պրակտիկան, առանձին հեռուստաընկերություններ վերգետնյա հեռարձակման ժամանակ պահպանեցին նշված պահանջը, սակայն կաբելային վերահեռարձակմամբ շրջանցվեցին ընտրական օրենսգրքի պահանջները»:

Նշված փոփոխության անհրաժեշտությունը պետք է հիմնավորված լինի հստակորեն արտահայտված հասարակական պահանջի առկայության դեպքում, մինչդեռ չի ներկայացվել հասարակական պահանջի առկայությունը, օրինակ՝ մեծ չափերով նմանօրինակ դեպքեր տեղի ունեցած լինելու հանգամանքը, որը վերածվել է լայն պրակտիկայի։ Եթե անցյալում արձանագրվել են մի քանի նման դեպքեր, դա դեռ բավարար պայման չէ հանրային հարաբերություններ շոշափող նման սահմանափակում սահմանելու համար։ 

Սահմանափակման անհրաժեշտությունը, հետևաբար նաև իրավաչափությունը պետք է դիտարկել Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասով և ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված համաչափության սկզբունքի ներքո։ Մամուլի, ռադիոյի, հեռուստատեսության և տեղեկատվական այլ միջոցների արտահայտվելու ազատության իրավունքի ցանկացած սահմանափակում իրավաչափ է, եթե, ի թիվս այլ հիմքերի, սահմանափակումը անհրաժեշտ է ժողովրդավարական հասարակարգում (Կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի 2-րդ մաս), ինչը նշանակում է, որ հիմնական իրավունքների և ազատությունների սահմանափակման համար ընտրված միջոցները պետք է պիտանի և անհրաժեշտ լինեն Սահմանադրությամբ սահմանված նպատակին հասնելու համար, ինչպես նաև համարժեք լինեն սահմանափակվող հիմնական իրավունքի և ազատության նշանակությանը:

Տվյալ դեպքում խնդրո առարկա հարցը վերաբերում է նախընտրական քարոզչության իրականացման համար օրենքով սահմանված ժամանակահատվածում կաբելային լրատվամիջոցների արտահայտվելու, տեղեկություններ և գաղափարներ տարածելու ազատությանը, ինչպես նաև հանրության՝ ընտրությունների մասին տեղեկատվություն ստանալու իրավունքներին։ Ավելին, խնդրո առարկա հարցը վերաբերում է նաև ընտրվելու իրավունք ունեցող անձանց արտահայտվելու, գաղափարներ ու կարծիք տարածելու ազատությանը։ Հետևաբար, պետք է տեսնել, թե արդյոք նշված սահմանափակման համար առկա՞ է հասարակական այնպիսի սուր պահանջ, որը տվյալ ժամանակահատվածում կարող է գերակայել վերը նշված իրավունքներին ու ազատություններին։

Օրենքի փոփոխության հիմնավորման մեջ որպես սահմանափակման անհրաժեշտության հիմք ներկայացվել է հետևյալը․ «…քվեարկության նախորդ օրը և քվեարկության օրը արգելվում է քարոզչությունը։ Ինչպես ցույց տվեց պրակտիկան…կաբելային վերահեռարձակմամբ շրջանցվեցին Ընտրական օրենսգրքի պահանջները»։ Փաստորեն, ընտրությունների արդարացիությունը ապահովելու համար, որն ինքնին իրավաչափ նպատակ է, երկու օրվա քարոզչության օրինականությունն ապահովելու նպատակով առաջարկվում է սահմանել բացարձակ արգելք ողջ նախընտրական ժամանակահատվածի նկատմամբ, այն էլ այնպիսի լրատվամիջոցների առնչությամբ, որոնց սփռվածությունը զարգացող տեխնոլոգիաների պայմաններում ներկայումս էական ծավալ է կազմում։ Մենք կարծում ենք, որ առաջարկվող իրավակարգավորումն անհրաժեշտ ու պիտանի չէ, քանի որ համարժեք չէ Սահմանադրությամբ սահմանված նպատակին հասնելու համար, այն է՝ ապահովել ազատ, թափանցիկ ու արդար համապետական ընտրություններ։ Ընտրելու և ընտրվելու իրավունքը, որի միջոցով քաղաքացիները մասնակցում են պետական կառավարման գործընթացին, այն աստիճան կարևոր (իր բնույթով քաղաքական) իրավունք է, որ ողջ նախընտրական ժամանակահատվածի երկարությամբ բացարձակ արգելքի սահմանումը քարոզչության երկու օրվա օրինականության ապահովման նպատակով համաչափ ու համարժեք միջոց չէ։ Անհրաժեշտ է նաև հաշվի առնել, որ տեղեկատվական (և հատկապես առցանց) տեխնոլոգիաների ներկա զարգացվածության պայմաններում էապես նվազել է այդ դերակատարումը, որն ունի ընտրական գործընթացում լռելու օրը, քանի որ համացանցը հնարավորություն է տալիս արխիվացնել և այդպիսով հեշտությամբ հասանելի դարձնել ցանկացած տեղեկատվություն, որ տարածվել է քարոզարշավի ցանկացած փուլում։ Նշվածը վերաբերում է նաև մալուխային հեռուստաընկերություններին, որոնք կիրառում են նոր տեխնոլոգիաներ, օրինակ՝ catch up համակարգը, որը հնարավորություն է տալիս տվյալ պահին դիտել մի քանի օր առաջ հեռարձակված հաղորդումները։

Հետևաբար, կարծում ենք, որ առաջարկվող սահմանափակումը անհրաժեշտ չէ ժողովրդավարական հասարակությունում։

1.2.2.   Տեղեկություններ տարածելու իրավունքի սահմանափակում

Օրենքի փոփոխությամբ 60-րդ հոդվածի 8-րդ մասում ավելացվել է 8.1.հոդվածը հետևյալ բովանդակությամբ․

«8.1. Հեռուստառադիոընկերությունների կողմից թեկնածուների, ընտրություններին մասնակցող կուսակցությունների, կուսակցությունների դաշինքների նկատմամբ խտրականության դրսեւորումը առաջացնում է տուգանքի նշանակում` սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկի չափով»:

Սահմանվել է նաև, որ խախտման կրկնման դեպքում Ազգային հանձնաժողովը կարող է կասեցնել տվյալ հեռուստաընկերության լիցենզիան:

Կարծում ենք, որ նման հոդվածի ընդունումը վաղաժամ է՝ անհրաժեշտ իրավական կառուցակարգերի բացակայության պատճառով։ Քանի դեռ Հայաստանի Հանրապետությունում չկա խտրականության արգելքի մասին առանձին օրենք, որում սահմանված լինեն բոլոր անհրաժեշտ իրավական կառուցակարգերը, նյութաիրավական հիմքերը, սկզբունքները (օրինակ՝ խտրականության սահմանումը, պաշտպանված հատկանիշները, խտրականության տեսակները, ապացույցի չափանիշը,  ապացուցման բեռի սահմանումը խտրականության գործերով, բազմաթիվ այլ սկզբունքներ, չափանիշներ և չափորոշիչներ, որոնցով վարչական մարմինների և դատարանների կողմից գնահատվում է, թե արդյոք տվյալ տարբերակված մոտեցումը հանդիսանում է խտրական վերաբերմունք), չափազանց մեծ է հավանականությունը, որ առկա իրավական կարգավորումներով թեկնածուների, կուսակցությունների, կուսակցության դաշինքների նկատմամբ հեռուստառադիոընկերությունների ցուցաբերած տարբերակված մոտեցումը կգնահատվի որպես խտրականություն։ Մինչդեռ, ցանկացած տարբերակված վերաբերմունք դեռ խտրականություն չէ։: Հետեւաբար, նման դրույթ ներմուծելը հղի է սուբյեկտիվ, կամայական եւ ընտրովի պատիժներ կիրառելու վտանգով: Չափազանցություն չի լինի, եթե նշենք նաև, որ կամայականությունների տեղիք կարող է տալ նաև խտրականության արգելքի հետ կապված բավականին ցածր իրավագիտակցությունը ոչ միայն հասարակության լայն զանգվածների, այլ նաև իրավակիրառողների մոտ։

1.2.3.   Քարոզչության վերաբերյալ գնահատականներից  զերծ տեղեկատություն ապահովելու պահանջը

Փոփոխված օրենքի 60-րդ հոդվածում ավելացվել է 8.2-րդ դրույթը, որը սահմանում է հետևյալը․

«8.2 Հեռուստառադիոընկերությամբ հեռարձակվող լրատվական հաղորդումներում թեկնածուների եւ ընտրություններին մասնակցող կուսակցությունների, կուսակցությունների դաշինքների (հանրաքվեի քարոզչությանը մասնակցող կողմերի) նախընտրական (հանրաքվեի նախապատրաստական) քարոզչության վերաբերյալ անկողմնակալ եւ գնահատականներից զերծ տեղեկատվություն չապահովելը` առաջացնում է տուգանքի նշանակում` սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հազարապատիկի չափով»:

Մամուլը կոչված է տարածել ոչ միայն տեղեկատվություն, այլ նաև կարծիքներ և գաղափարներ. սա լրատվամիջոցների ազատության անքակտելի տարր է և որևէ կերպ չի կարելի տարանջատել այս իրավունքը տեղեկատվություն տարածելու ազատությունից և դրա համար սահմանել հատուկ կարգավորում։ Ըստ այդմ, ընտրությունների մասին լրատվական նյութի մեջ հավասարապես կարող են լինել ոչ միայն փաստերի մասին տեղեկություններ, այլ նաև մեկնաբանություններ, գնահատական-դատողություններ, ենթադրություններ, քաղաքական երգիծանք և արտահայտվելու այլ տեսակներ (ժանրեր) որևէ թեկնածուի, կուսակցության կամ նրանց նախընտրական ծրագրերի վերաբերյալ: Անհնարին է պատկերացնել խոսքի ազատությունը, լրատվամիջոցների արտահայտվելու և տեղեկատվություն տարածելու իրավունքը առանց գնահատականների, գնահատողական դատողությունների։ Վերջինը նույնիսկ ինքնուրույն իրավական կատեգորիա է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքում և հավասարապես պաշտպանված այնպես, ինչպես փաստացի հայտարարությունը։ Ինչպե՞ս կարելի է մամուլին զրկել կարծիք արտահայտելու իրավունքից։ ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածն էլ, որը սահմանում է ազատ խոսքի մոդելը մեր հասարակարգում, կոչվում է «կարծիքի արտահայտման ազատություն»։ Ցանկացած գնահատական ինքնին հնչեցված կարծիք է։  Ընտրությունները լուսաբանելիս, այդ թվում նաև նախընտրական քարոզչությունը, կարծիք ու գնահատականներ արտահայտելու ազատության սահմանափակումը անհրաժեշտ չէ ժողովրդավարական հասարակարգում։ ՀՀ Սահմանադրական դատարանը դեռևս իր ՍԴՈ-278 որոշման մեջ փաստել է, որ Մարդու իրավունքների և հիմնական ազատությունների պաշտպանության մասին 1950 թվականի կոնվենցիան, Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին 1966 թվականի միջազգային դաշնագիրը և միջազգային մյուս համապատասխան փաստաթղթերը, յուրաքանչյուրի՝ ազատորեն արտահայտվելու, այդ թվում սեփական կարծիք ունենալու, տեղեկություններ և գաղափարներ ստանալու և տարածելու ազատությունն ամրագրելով, դրա իրականացման կարևոր երաշխիք են դիտում պետական մարմինների միջամտության բացառումը, արձանագրել է, որ օրենքով նախատեսվող հնարավոր սահմանափակումները պետք է լինեն համաչափ և բխեն ինչպես միջազգային իրավունքի, այնպես էլ ազգային օրենսդրության ժողովրդավարական սկզբունքների էությունից, չպետք է լինեն այնպիսին, որ վտանգեն մարդու իրավունքների հիմնական բովանդակությունը։

Սահմանադրական դատարանը ՍԴՈ-997 որոշման մեջ, իր արտահայտած իրավական դիրքորոշումների, ինչպես նաև եվրոպական երկրների տարբեր այլ դատարանների իրավական դիրքորոշումների համեմատական վերլուծություն կատարելով, սահմանել է, որ կարևորելով խոսքի ու արտահայտվելու ազատության իրավունքի երաշխավորումը ժողովրդավարական հասարակության համար, այն չի կարող անհամաչափորեն սահմանափակվել` վտանգելով սեփական կարծիք ունենալու, տեղեկություններ ու գաղափարներ ստանալու և տարածելու ազատությունը (կետ 6)։ Առավել նպատակահարմար ենք համարում վկայակոչել Սահմանադրական դատարանի արտահայտած դիրքորոշումը նույն որոշումից, համաձայն որի «մամուլի դերն ավելին է, քան զուտ փաստեր հաղորդելը. այն պարտավոր է մեկնաբանել փաստերն ու իրադարձությունները հասարակությանը տեղեկացնելու համար և նպաստել հասարակության համար կարևոր հարցերի շուրջ քննարկումներին»(կետ 11)։ Ավելորդ է ասել, որ ընտրությունները հասարակության համար կարևոր հարցերի շրջանակում են։

Ավելորդ չենք համարում նաև նշել, որ «քարոզչության վերաբերյալ անկողմնակալ և գնահատականներից զերծ տեղեկատվություն» չապահովելու արտահայտությունը, չափազանց անորոշ լինելով հանդերձ, կարող է հեշտությամբ չարաշահվել կարգավորող մարմնի (ՀՌԱՀ-ի) կողմից և հիմք հանդիսանալ որոշ անցանկալի լրատվամիջոցներ թիրախավորելու համար։ 

1.3.   Բարոյական վնասի համար նյութական փոխհատուցման հիմքերի սահմանումը Քաղաքացիական օրենսգրքում

2016թ. հունվարի 1-ին ուժի մեջ մտան Քաղաքացիական օրենսգրքի նոր՝ 162.2 և 1087.2 հոդվածները, որոնցով էապես ընդլայնվեցին բարոյական վնասի նյութաիրավական հիմքերը, որոնք սահմանվել էին նախկին օրենքով 2015 թվականին։ Այնքանով, որքանով դա վերաբերում է լրատվամիջոցների ազատությանը և ազատ արտահայտվելու իրավունքին ընդհանրապես, նոր օրենքով սահմանվեցին բարոյական վնասի փոխհատուցման հիմքեր ազատ արտահայտվելու, արդար դատաքննության, հավաքների ազատության, մտքի, խղճի և կրոնի ազատության և անձնական և ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունքների համար։ Նման նյութաիրավական հիմքեր ՀՀ իրավական համակարգում նախկինում չեն եղել։

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ162.1 հոդվածի 2-րդ մասը նշում է, որ անձը կարող է փոխհատուցման պահանջ ներկայացնել այն դեպքում, երբ դատարանի կողմից հաստատվել է, որ «պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ դրա պաշտոնատար անձի որոշման, գործողության կամ անգործության հետևանքով խախտվել են այդ անձի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ և «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայով երաշխավորված ... հիմնարար իրավունքները», ստացվում է, որ կարգավորումը վերաբերում է բացառապես այն դեպքերին, երբ իրավունքի խախտումը կատարվել է հանրային լրատվամիջոցների կամ պետական ու տեղական ինքնակառավարման մարմինների լրատվական գործակալությունների կողմից։ Այդ դեպքում նշված պետական (վարչական) կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինը պարտավոր է կատարել փոխհատուցում քաղաքացուն, որից հետո կարող է հետադարձ պահանջ (ռեգրես) ներկայացնել տվյալ պաշտոնատար անձի դեմ՝ իր վճարած հատուցման չափով։ Ինչ վերաբերում է վիրավորանքին կամ զրպարտությանը, քաղաքացիական իրավահարաբերություններում շարունակում է գործել 1087.1 հոդվածի կարգավորումը նույն կարգով, ինչ գործել է մինչ այժմ։ 

1.4.  ԶԼՄ-ների Էթիկայի Դիտորդ մարմնի ուղեցույցը առցանց լրատվամիջոցների համար

ԶԼՄ-ների էթիկայի Դիտորդ մարմինը հուլիսի 23-ի իր նիստում ընդունեց ուղեցուցային փաստաթուղթ առցանց դաշտում գործող լրատվամիջոցների, լրագրողների համար։ Փաստաթղթի ընդունման համար հիմք էր ծառայել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 16/06/2015թ. Դելֆին ընդդեմ Էստոնիայի գործով վերջնական որոշումը։ Սույն որոշմամբ Եվրոպական դատարանի Մեծ Պալատը վերահաստատեց ստորին ատյանի ավելի վաղ որդեգրած մոտեցումը առ այն, որ լրատվամիջոցը կարող է պատասխանատվություն կրել իր պորտալում երրորդ անձի թողած զրպարտող կամ վիրավորական բնույթի մեկնաբանությունների համար նույնիսկ այն դեպքում, երբ ծանուցում ստանալուց հետո լրատվամիջոցը հեռացրել է վիճահարույց բովանդակությունը։ Փաստորեն, նման մոտեցումը նահանջ էր մինչ այդ գոյություն ունեցող Notice and Take Down իրավական պաշտպանության համակարգից, համաձայն որի՝ պատասխանատվությունը ծագում էր բացառապես ծանուցման պահից։ Դելֆիի գործում լրատվամիջոցը ծանուցումը ստանալուն պես հեռացրել էր վիճահարույց մեկնաբանություններն իր կայքից, այդուհանդերձ, Եվրոպական դատարանը որոշեց, որ փաստերը ցույց էին տալիս, որ մինչև ծանուցումը լրատվամիջոցը գիտեր և չէր կարող իմացած չլինել մեկնաբանության մասին՝ հատկապես հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ դրանք պարունակում էին ատելության խոսք։ Այն հանգամանքը, որ լրատվամիջոցը ծանուցումը ստանալուն պես հեռացրել էր մեկնաբանությունները, այլևս էական չէր։

Հիմնվելով վերը նշված դիրքորոշման վրա՝ Դիտորդ մարմինն առաջարկեց հետևյալ ինքնակարգավորման համակարգը. 

1. խմբագրություններն այլ հեղինակների մեկնաբանությունների համար պատասխանատվությունից ազատվում են միայն այն դեպքում, եթե կարող են հիմնավորել, որ տեղյակ չեն եղել և օբյեկտիվորեն չէին կարող տեղյակ լինել նման գրառումների առկայության մասին,
2. թեպետ ՄԻԵԴ-իորոշումը մեկնաբանությունների մոդերացիա չի պարտադրում, այսուհանդերձ, խորհուրդ է տրվում հնարավորության դեպքում մոդերացնել դրանց հրապարակումը՝ հետեւելով, որ  մեկնաբանությունների սյունակներում չհայտնվեն ակնհայտ ատելության խոսք, բռնություն եւ օրենքով արգելված այլ գործողություններ քարոզող, ակնհայտ վիրավորանք պարունակող գրառումներ,
3. եթե, այնուամենայնիվ, հայտնվում են նման գրառումներ, ապա հայտնաբերելու դեպքում ավելի նպատակահարմար է դրանք որքան հնարավոր է արագ հեռացնել, քան ձևականորեն սպասել և ծանուցում ստանալուց հետո միայն հեռացնել,
4. եթե լրատվամիջոցը մեկնաբանություններում չի նկատել ակնհայտ ատելության խոսք, բռնության կոչ կամ ակնհայտ վիրավորանք պարունակող գրությունները, սակայն անձը, որի հասցեին եղել են դրանք, այդ մասին ծանուցել է խմբագրությանը, ապա խորհուրդ ենք տալիս ծանուցումից հետո ողջամիտ ժամկետում հեռացնել նման մեկնաբանությունները:

Անհրաժեշտ ենք համարում նաև նշել, որ վերը նշված դրույթները ուղեցուցային են և  որպես այդպիսին իրավական պարտավորություններ չեն սահմանում։ Այդուհանդերձ, դատելով այն հանգամանքից, որ Դելֆիի գործը պարտավորեցնում է անդամ պետություններին ներպետական համակարգում ստեղծել ՄԻԵԴ որոշմանը համապատասխան կառուցակարգեր, նշված դրույթներին չհետևելը կարող է առաջացնել իրավական հետևանք։ Հենց այս նկատառումից ելնելով՝ Դիտորդ մարմին առաջարկեց վերը նշված ինքնակարգավորման մեխանիզմը։

1.5.   Լրատվական աղբյուրների գաղտնիությունը

2015թ. հոկտեմբերի 20-ին Սահմանադրական դատարանը կարևոր որոշում կայացրեց լրատվական աղբյուրների գաղտնիության մասին (ՍԴՈ-1234) «Հրապարակ» ՍՊԸ և «Ստարդ Մեդիա» ընկերությունների դիմումների հիման վրա։ Դատարանը քննության առավ «Զանգվածային լրատվության մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասի և ՀՀ «Քրեական դատավարության» օրենսգրքի 279-րդ հոդվածի՝ ՀՀ Սահմանադրության 3, 18, 19, 3, 43-րդ հոդվածներին, հակասող և անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին:[7] Դիմումում վերը նշված հոդվածների սահմանադրականության հարցը բարձրացվել էր այն հիմքով, որ, մասնավորապես, Քրեական դատավարության 279-րդ հոդվածը չի ապահովում իրավական որոշակիություն։ Մասնավորապես, հոդվածում օգտագործված «այլ հաղորդումներ» հասկացությունն անորոշ է, չի սահմանում, թե որ տեսակի կամ բնույթի հանցագործությունների դեպքում է լրագրողը կրում իր աղբյուրը բացահայտելու պարտականություն։ Նմանապես, «Զանգվածային լրատվության» մասին օրենքի վերը նշված հոդվածը սահմանում է «ծանր հանցագործության կատարման մեջ մեղադրվող անձի դատական պաշտպանության» անհրաժեշտությունը։ Այս դրույթը չափազանց լայն հնարավորություն է ընձեռում՝ միջամտելու խոսքի ազատության իրավունքին, քանի որ «ծանր հանցագործություն» հասկացությունն անորոշ է, որպես աղբյուրը բացահայտելու հիմք չափազանց լայն է, և այս հանգամանքը հնարավորություն չի տալիս պարզել, թե արդյոք աղբյուրի բացահայտումը և դրանով պայմանավորված հանցագործության մեջ մեղադրվող անձի դատական պաշտպանության անհատական իրավունքը գերակայո՞ւմ է տեղեկատվության ազատ հոսքի հանրային շահին, քանի որ աղբյուրի բացահայտման նույնիսկ մեկ դեպքը կարող է էապես ազդել աղբյուրների կողմից տեղեկատվության տրամադրման վրա և, այդպիսով, համընդհանուր սառեցնող ազդեցություն ունենալ հանրային կարևոր, ընդհանուր հետաքրքրություն ներկայացնող հարցերի վերաբերյալ տեղեկատվության ազատ հոսքի վրա։ Ավելին, դիմումներում նշվել է նաև, որ նշված հոդվածները չեն սահմանում ընթացակարգային երաշխիքներ աղբյուրի բացահայտման դատական վարույթի ընթացքում լրագրողի՝ դատարանում լսված լինելու, դատաքննությանը մասնակցելու, միջնորդություն, բողոք ներկայացնելու  երաշխիքներ։ ՀՀ «Քրեական դատավարության» օրենսգրքի 279-րդ հոդվածի «այլ հաղորդումների» եզրույթը հնարավորություն է տալիս դատարանին տեղեկատվության աղբյուրի բացահայտման վերաբերյալ միջնորդությունները քննարկել և որոշում կայացնել` պարտավորեցնել լրատվամիջոցին և/կամ լրագրողին բացահայտել տեղեկատվության աղբյուրը, լրատվամիջոցի ներկայացուցչի կամ լրագրողի բացակայությամբ և առանց վերջինիս դատավարական կարգավիճակ ունենալու: Իսկ այն փաստը, որ այս հարցերով գործերը դատարանը քննում է դռնփակ դատական նիստում, ինքնին հակասում է  խոսքի ազատության և արդար դատաքննության իրավունքների կոնվենցիոն, հետևաբար և սահմանադրական պահանջներին:

Իր որոշման մեջ Սահմանադրական դատարանն անդադարձավ վերը նշված բոլոր պնդումներին և արտահայտեց կարևոր իրավական դիրքորոշումներ։ Մասնավորապես, Սահմանադրական դատարանը նշեց, որ «իրավունքի գերակայությամբ առաջնորդվող ժողովրդավարական պետությունում` իրավական որոշակիության և իրավունքների սահմանափակման համաչափության սկզբունքներից ելնելով, տեղեկատվության աղբյուրի բացահայտման օրինական շահը գերակա կարող է ճանաչվել այն չբացահայտելու հանրային շահի նկատմամբ այն դեպքերում, երբ աղբյուրի բացահայտումն անհրաժեշտ է անձի կյանքի պաշտպանության, ծանր (առանձնապես ծանր) հանցագործությունը կանխելու կամ ծանր (առանձնապես ծանր) հանցանքի մեջ մեղադրվող անձի դատական պաշտպանությունն ապահովելու համար: Այդ իրավապայմաններից առնվազն մեկի առկայությունը միայն իրավաչափ հիմք կարող է հանդիսանալ օրենքով սահմանված կարգով ու վեճի առարկա դրույթում նախատեսված այլ հիմքերի առկայության դեպքում տեղեկատվության աղբյուրի բացահայտման համար»:

Ստացվում է, որ «Զանգվածային լրատվության մասին» օրենքում նշված «ծանր հանցագործության» պայմանի առկայությունը դեռ բավարար հիմք չէ աղբյուրը բացահայտելու պահանջ ներկայացնելու համար։ Պահանջվում է նաև ցույց տալ, որ աղբյուրի բացահայտումը անհրաժեշտ է կյանքի իրավունքի պաշտպանության, ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործություն կանխելու կամ ծանր հանցագործության կատարման մեջ մեղադրվող անձի դատական պաշտպանության համար։ Այսինքն, Սահմանադրական դատարանն էապես բարձրացրեց լրատվական աղբյուրների պաշտպանվածության այն շեմը, որ սահմանված էր «Զանգվածային լրատվության մասին» օրենքով։

Լուսանկարը՝ Հայաստանի Հանրային հեռուստատեսության կայքի

շարունակելի