Արթուր Սոխակյանին հանդիպեցինք Օձունի մշակույթի պալատի շենքի մոտ: Նիհար ու բարձրահասակ, 40-ն անց տղամարդ է Արթուրը: Դեմքին չարչարված մարդու կնիք կա: Գյուղամիջյան մի քանի ոլորապտույտ ճանապարհ անցնելուց հետո, Արթուրի ցուցումով մեր ավտոմեքենան մտավ նեղ ու անբարեկարգ գյուղական մի փողոց: Հարյուր մետր էլ չանցած՝ փողոցի եզրին, հացի մեծ կտորները ձեռքներին՝ 4-5 տարեկան երկու երեխաների տեսանք: Մեքենան կանգնեց: «Տղաներս են՝ Գոռը և Էրիկը»,- ներկայացրեց Արթուրը:

Արտաքինից հնամաշ տան բակում մի քանի հավ էր վազվզում: Տունը գտնվում է Օձունի «Կենդանարար» գեղատեսիլ հանդամասի լանջերի փեշին: Տան ձախակողմյան շինությունները կիսաքանդ են, թվում է՝ տան կարկատած առաստաղը ուր որ է՝ կթափվի: «Մոտիկ տղաներ են էս տան տերերը, տվել են, ասել են՝ թե կարող ես, սարքի՝ մեջին ապրի: Ես էլ մի 5 տարի առաջ եկել եմ վերանորոգել, ընտանիքս քաշել եմ մեջը»,- պատմեց Արթուրը: Տունը հազիվ 15-20 քմ մակերեսով մեկ սենյակ է, որն աչքի է ընկնում մահճակալների առատությամբ: Նեղ, հազիվ 5 քմ պատշգամբը որպես խոհանոց է ծառայում, այստեղ նույնպես մեկ մահճակալ է տեղավորված:

«Անասուն չունեմ, մի 20 հավ ունեմ: Էս տան տիրոջ տնամերձն եմ մշակում, մի 500-600 մետր հող է: Լոբի, կարտոֆիլ, վարունգ, պոմիդոր եմ ցանել: Ընտանիքս հիմնականում 60 հազար դրամ նպաստով եմ պահում: Ի՞նչ ասեմ իմ ապրելակերպի մասին, քարշ ենք գալիս, զոռի շնչում ենք: Հիմնական աշխատանք չունեմ, որ աշխատեմ»,- դժգոհեց Արթուրը:

Նա 5 տղա ու մեկ աղջիկ ունի: «Հինգ տղաս էլ հայրենիքի զինվորներ են լինելու: Մեծս՝ Վարդանը, 17 տարեկան է, հիմա աշխատում է անտառում, փայտ է գլորում, որ փող տան, յոլա գնանք: Օրը մի 1000-2000 դրամ փող է տուն բերում: Առավոտը շուտ՝ ժամը 8-ին, գնում է աշխատանքի: Միջնեկս Համոն է: 9-րդ դասարանում է սովորում, էսա դասից կգա: Համոն դպրոցից տուն է գալիս, հետո գյուղում պտտվում է, մի գործ է գտնում, աշխատում է՝ բախչա փորելու, խոտի-մոտի գործ է անում: Տարոնը՝ 3-րդ տղաս, 8-րդ դասարանում է սովորում: Տարոնից հետո 4-րդը Անիս է՝ հիմա նա էլ է դպրոցում: Անին 2-րդ դասարանում է սովորում: Հետո Գոռն ու Էրիկն են»,- երեխաներին ներկայացրեց Արթուրը:

Էրիկը և Գոռը	Տարոնը
Անին	Համոն

Իր ասելով՝ 5 ամիս 50 հազար դրամ աշխատավարձով օձունցի Բարսեղ Այվազյանի հորթերն ու կովերն է պահել: Ստացած աշխատավարձը Արթուրի համար քիչ է եղել: Ընտանիքը պահելու համար Ռուսաստանում էլ է աշխատել: «Տեսա էնտեղի դրությունն էլ վատացավ, բրախեցի, եկա: Մոսկվա էի»,- պատմեց նա: Ասաց, որ 2 հատ 3 ամսական գոճի է վերցրել: «Դե նոր տարուն մեկը կմորթենք, կուտենք, մեկն էլ կծախեմ՝ տան կարիքներին կանեմ: Երեխանց համար շոր ա, կոշիկ ա, ալյուր ա, բան ա կառնեմ, կարտոշկա կանենք: Հացի համար ցորեն եմ առնում, ջաղացը տանում»,- գոճիների հետ կապված իր նախատեսած ծախսերի մասին ասաց նա:

Արթուրի խոսքով՝ հիմա Օձունում փայտ կոտրելու սեզոնն է. «Էլի օրական 2-3 մետր փետ ենք ջարդում՝ մի 3-4 հազար դրամ աշխատում եմ»: Համոն ու Տարոնը դասերից հետո և շաբաթ-կիրակի օրերին գնում են փողով գյուղացիների փայտը կոտրում: «Տարին երկու անգամ հիվանդանոցում բուժում եմ ստանում, ներվային համակարգս խանգարված է: Արյունս թանձրանում է: Այս ամսվա կեսերին հիվանդանոց գնալուս ժամանակն է: Ատամովս բռնած՝ զոռի յոլա ենք գնում»,- խոստովանեց Արթուրը:

Արթուրը

Տարոնը ուշադիր լսում էր հոր և իմ զրույցը: «Որ հայրիկս դռանը գործ է անում, իրեն եմ օգնում, մայրիկիս էլ օգնում եմ տան գործերում, տունն ավլում եմ: Մաման խմորը անում է, ես հաց եմ թխում: Լավ չեմ սովորում, բայց մի կերպ գլուխ եմ հանում»,- պատմեց նա: Տարոնն ասաց, որ երազում է համակարգիչ ու տուն ունենալու մասին: Անին էլ պատմեց, որ Գոռին ու Էրիկին չի թողնում «գնան ուրիշների դռները»: «Անկարգություններ են անում, պահանջում եմ, որ մեր բակում խաղան, դպրոցում էլ լավ եմ սովորում»,- ասաց նա:

«Եթե ձյունը նստեց, մենք աշխատանք չունենք: Էդ ժամանակ նպաստով ենք յոլա գնում: Ես անառողջ, ամուսինս անառողջ: Իմ թոքերն է հիվանդ, անցյալ տարի էլ եմ գնացել Վանաձորում մեկ ամիս պառկել, թոքերիս մեջ ջուր է հավաքվում: Մեկ էլ 6-7 տարի առաջ եմ բուժվել, անցյալ տարի դուրս գցեց, էս տարի էլ ունեմ բողոքներ: Գոռիկս է հիվանդ, ամբողջ մարմինը դուրս է տալիս, տարին երկու անգամ դուրս է գցում: Տանում ենք Վանաձոր բժշկի, ասում են՝ հերպես է»,- պատմեց Արթուրի կինը՝ Մարինեն:

Մարինեն

Չնայած հիվանդությանը՝ Մարինեն հանգիստ չի նստում: «Համոն ու Տարոնը հետս մոշի են գալիս: Դժվար կյանքում երեխաներս են ինձ ուժ տալիս: Հանուն իմ երեխաների ես ուժեղ եմ, կամ ու կմնամ: Եթե տուն ունենամ, կյանքն ինձ համար դժվար չի: Սննդի համար չեմ բողոքում, խանութներից վերցնում եմ: Ինչ հասցնում եմ՝ գումարը տալիս եմ, ինչ էլ չեմ հասցնում՝ չեմ տալիս, խանութպանները հարմարվում են: Իմ երազանքն այն է, որ գոնե մի տուն ունենանք, էնքան անձրևը չթափվի երեխաներիս գլխին, մենք մեր ուժերով կնորոգենք»,- ասաց Մարինեն: Վերջինիս ասելով՝ ձմեռվա կարտոֆիլը արդեն ապահովել են, պահածոներ է արել, ալյուրը կա, երկու խոզ են պահում, հավ եւ ճուտ ունեն: Գյուղապետ Արսեն Տիտանյանը օգնել է՝ արդեն տանը ջուր կա: Մարինեի հորեղբոր տղայի երաշխավորությամբ ապառիկ լվացքի մեքենա են վերցրել, սակայն բնակարանը գազիֆիկացված չէ:

Մինչ մայրը զրուցում էր ինձ հետ, փոքրիկ Տարոնը գոռաց. «Համոն եկավ, կարոտել եմ»: Նա վազելով ընկավ մեծ եղբոր գիրկը: Համոն գեղեցիկ ու կոկիկ էր հագնված: Ասաց՝ հագի կաշվե բաճկոնը սեփական աշխատանքով է գնել: «Գնում եմ, ուրիշների համար խոտ եմ բարձում, փայտ եմ ջարդում, ուրիշների դաշտն եմ մշակում ու էդպես աշխատում եմ: Ինչով կարողանում եմ, մեր ընտանիքին օգնում եմ: Դեռ չեմ որոշել դպրոցն ավարտելուց հետո ինչ մասնագիտություն կընտրեմ»,- ասաց նա:

Համոն դպրոցում ամենաշատը ֆիզկուլտուրան է սիրում: Որոշել է դպրոցն ավարտելուց հետո նախ գնալ զինվորական ծառայության: «Փոքր եղբայրդ՝ Տարոնը, երազում է համակարգիչ ունենալ, դու ի՞նչ ես երազում»,- հարցրի:

«Տարոնը երազում է, ուրեմն անպայման  համակարգիչ կունենա: Դրա ժամանակն էլ կգա: Ես անպայման իմ աշխատանքով Տարոնի համար կգնեմ համակարգիչ»,- խոստացավ Համոն:

Արթուրի մեծ տղային՝ Վարդանին մեզ չհաջողվեց հանդիպել: Նրա հետևից անտառ չգնացինք, գիտեմ, որ փայտահատները լրագրող նկատելիս թաքնվում են: Օձունում ասացին, որ հորը և իր ընտանիքին նեցուկ դարձած 17-ամյա Վարդանը եղբոր՝ Համոյի նման լուրջ մարդ է: Մարինեն վստահ է, որ մեկ տարի հետո, երբ Վարդանը զորակոչվի բանակ, անձնազոհությամբ կծառայի հայրենիքին: Նրանից մեկ տարի հետո ծառայության կգնա Համոն, ապա՝ Տարոնը: Հետո՝ Էրիկն ու Գոռը: Իսկ մինչ այդ Մարինեն երազում է մի տուն ունենան, որ անձրևը չթափվի երեխաների գլխին: