«Ճանապարհին բժիշկը վաշտիս հրամանատարին հարցրեց՝ կապիտան, ո՞նց եք, ասեց՝ ես լավ եմ, դուք զինվորիս նայեք։  Դրանք կապիտան Հովսեփ Կիրակոսյանի վերջին խոսքերն էին, Մարտակերտում նա մահացավ»,- պատմում է  Վարժիկ Համբարյանը։  

Վանաձորցի Վարժիկ Համբարյանը ապրիլյան ռազմական գործողութոյւնների  առաջին վիրավորներից է: Նա ողնաշարի ու ոտքի հատվածում բազմակի բեկորային վիրավորվում է ստացել ապրիլի 2-ին՝ Մատաղիսի  զորամասի  տարածքում:

«Ապրիլի 2-ի լուսաբացին տագնապ  տվեցին: Մենք սակրավորներ ենք, դիրքեր չբարձրացրին: Գրադի, թե մինամյոտի բեկորներից վիրավորեցինք  երեքով՝ ես,  Մարգարյան Նոդարը՝ Գուգարքից  ու վաշտիս հրամանատարը՝ Հովսեփ Կիրակոսյանը՝ Էջմիածնից»,- պատմում է  Վարժիկը:  

Վիրավորվելուց հետո Նոդար Մարգարյանը տեղում մահացել է, Վարժիկին ու Հ. Կիրակոսյանին տեղափոխել են Մարտակերտ:

Հրամանատրի մասին խոսելիս Վարժիկը ժպտում է, ասում է՝ «խիստ պահանջկոտ էր, բայց նաև կատակասեր, համարյա ամեն օր ժպիտը դեմքին էր, բայց որ տեղը գալիս էր՝ պահանջում էլ էր»:

Վարժիկին  տեղափոխել են հոսպիտալից հոսպիտալ. Մարտակերտի հոսպիտալ, հետո՝ Ստեփանակերտ,  ապա՝ Գորիս: Գորիսում նրան վիրահատել են:

Տղայի վիրավորվելու մասին մայրն իմացել է վիրահատությունից հետո միայն:

«Ապրիլի 2-ին հարսս եկավ, թե՝ իմացե՞լ ես, Ղարաբաղ պատերազմ է: Խառնվեցինք իրար, զանգում ենք, պատասխան չկա: Անհանգիստ վիճակում էինք: Մեկ էլ Վարժիկը զանգեց, թե՝ մամ, հոսպիտալում եմ, մի թեթև քերծվածք է, բերել են հոսպիտալ: Չհավատացի, ասեցի փոքր քերծվածքի համար քեզ կտանեին բուժկետ, հոսպիտալ չէին տանի...  Մի քանի ժամը մեկ զանգում էր, թե ստեղ են տեղափոխել, ընդեղ են տեղափոխել: Մեկ էլ զանգեց, թե՝ ես արդեն Գորիսում եմ, վիրավորվել էի, վիրահատել են»,- հիշում է մայրը՝ Իրինան:

Վիրահատելուց հետո Վարժիկին տեղափոխել են Երևան՝ Սուրբ Գր. Լուսավորիչ բժշկական կենտրոն, ապա՝ զինվորական հոսպիտալ:

Զինվորական հոսպիտալում անցկացրած 2,5 ամիսների ընթացքում Վարժիկն ու սենյակակից տղաները բազմաթիվ հյուրեր են ունեցել:  

«Անընդհատ գալիս էին դպրոցներից, պարի խմբերից, ամեն տեղից գալիս էին, նվերներ էին բերում, նամակներ, ֆինանսական օգնություն: Զինվորներին տեր էին էղնում: Միշտ ասում էին՝ մենք ձեզ հետ ենք»,- պատմում է Վարժիկն ու ցույց տալիս ստացած նամակները, որոնք նվեր ստացած հայրենասիրական երգերի ժողովածուի հետ պահում է դարակում:

Բուժմանը զուգահեռ Վարժիկը հետևել է  նաև սահմանում տեղի ունեցող զարգացումներին: Ամենացավալին, ասում է, ավիրված Թալիշի  ու խոշտանգված ծերերի կադրերն էին:

Ծառայության  մի մասը Թալիշում անցկացրած Վարժիկը եթեր հեռարձակված կադրերում նկատել է նաև ծանոթ մարդկանց տները:

«Մի 20 օրով մեզ տարել էին Թալիշ, էդ ժամանակ խաղաղ էր, գյուղում բնակչությունը լիքը, ծանոթացել էինք գյուղացիներից մի քանիսի հետ, մի քանիսի հետ մոտիկ հարաբերություներ ունեինք: Որ ուվալնենի էին տալիս, դուրս էինք գալիս, մեր մոտիկ գյուղացիների տներ գնում»,- պատմում է Վարժիկը:

«Հոսպիտալում որ Թալիշի կադրերը նայում էր, ասում էր՝ այ, էս մարդու տանը սուրճ ենք խմել,  էս մեկի տանը հաց ենք կերել»,-հիշում է մայրը:

2,5 ամիս բուժվելուց հետո Վարժիկը վերադարձել է Մատաղիս: Պարզվել է, սակրավոների վաշտը կրկին Թալիշում է: Մեկնել է Թալիշ, միացել տղաներին: Վեց ամիս՝ մինչև 2016թ.-ի տարեվերջ ծառայել են Թալիշում: Բայց դա բոլորովին այլ Թալիշ էր, ոչ այն, որն իրենք էին թողել:

«Գյուղից բան չէր մնացել, լրիվ ավիրված էր: Պոստերն ահագին մոտիկացել էին, մեջտեղի հեռավորությունը քիչ էր: Բլինդաժներն էինք վերանորոգում, նոր դիրքեր էինք սարքում, դիրքերից առաջ ականապատում էինք»,- ասում է Վարժիկը:

Վերջինիս խոսքով ապրիլի 2-ից հետո իր ու բոլոր տղաների մոտ շատ բան էր փոխվել թե՛ զգացողությունների, թե՛ մոտեցումների առումով:

«Մինչև էդ չէինք զգում լրջությունը, արյուն չէինք տեսել, մահ չէինք տեսել: Բայց երբ լրջությունը հասկանում ես, վախենում ես: Մենակ հիմար մարդը չի վախենա»,-նշում է նա:

Ծառայակից ընկերների ու ընդհանրապես հայ զինվորի մասին խոսելիս ասում է՝ ով ոնց կարողացել ա, իրան բաժին հասած դիրքը պահել ա:

Ծանր օրերը հաղթահարելուն օգնել են նաև հրամանատարները, ովքեր Վարժիկի ասելով «էդ օրերին ավելի ջանուղուրբանով էին զինվորների հետ»:

Այս տարվա հունվարի 17-ին զորացրված երիտասարդը մինչև հիմա էլ անընդհատ հետևում է սահմանային  լրահոսին: Հատկապես Մատաղիսին վերաբերող լուրերը բաց չի թողնում:

«Միշտ ընդեղի մասին եմ մտածում: Չնայած զորացրվել եմ, բայց մինչև հիմա էլ ուշքս Մատաղիսում է, կապը տղեքի հետ պահում եմ: Էդ հիշողությունները չես կարող հանես քո մեջից», -ասում է Վարժիկը:

Սպիացող վերքերը դեռ զգացնել են տալիս: Ոտքի մեջ մնացած մանր բեկորները բժիշկները խոստացել են հեռացնել ավելի ուշ՝ կապսուլավորվելուց հետո:

«Մինչև հիմա ցավեր ունի ոտքերի ու մեջքի շրջանում, չի կարում շատ կանգնի, քայլի, անընդհատ ուզում է պառկի կամ նստի, գլխապտույտ, գլխացավ ունի»,-ասում է մայրը։

9-ամյա կրթություն ստանալուց հետո՝ 17 տարեկանից կահույքագործությամբ զբաղված տղան դեռևս ոչ մի աշխատանք չի կարողանում անել. առողջական վիճակը թույլ չի տալիս:

Տղային Լոռու մարզպետարանից առաջարկել են որևէ մասնագիտություն ընտրել ու շարունակել ուսումը՝ խոստանալով հոգալ ուսման ծախսերը: Վարժիկը, սակայն,  հիմա մտածում է միայն առողջական վիճակը կայունացնելու ու աշխատելու մասին:

«Բանակ գնալուց առաջ փոքր քրոջը խոստացել էր գա ու նրա ուսման վարձն իր աշխատանքով հոգա: Երկու տարի է, քույրը սպասում է»,- ժպտում է մայրը:  

5 հոգանոց ընտանիքը բնակվում է քաղաքի ծայրամասում գտնվող մեկսենյականոց բնակարանում: Վարժիկի հաջորդ նպատակը մեծ տուն ձեռք բերելն է:

Զորացրվելուց հետո տղայի զինվորական գրքույկում վիրավորված լինելու մասին   որևէ նշում արված չէ:

«Զինգրքույկի մեջ գրել են մարտական հերթապահություն, բայց եթե մարդը վիավորվել է, մարտական հերթապահությունը դրա հետ ի՞նչ կապ ունի, պետք է գրվեր քառօրյա պատերազմի մասնակից ու գրվեր՝ վիրավորվել է: Չէ՞ որ գրքույկում  դրա համար տեղեր կա: Ոչ էն են գրել, ոչ՝ էն»,- դժգոհում է Իրինան:

Այս հարցով մայրը գրավոր դիմել է պաշտպանության նախարարություն: Սպասում են պատասխանի:

Գայանե Սարգսյան