Մոտկորի անտառի փեշին ապրող շամուտցիների ուզածը կառավարությունից մեծ բան չէ: Նրանք պահանջում են մարդկային ուշադրություն, բարեկարգ ճանապարհ՝ իրենց գյուղմթերքները շուկա հասցնելու համար կենցաղային տարրական պայմաններ, գյուղից սար գնացող ճանապարհի բարեկարգում և առանձնապես մեծ ծախսեր չպահանջող արդարություն:

«Մեր ախպրի ակունքը փուլք ա տվել, մի հետ Լևոն Զավարյանը էս 1 տարի 4 ամսում տեսած չի, թե էս գյուղի ջուրը որդիան է գալիս: Կրանտից մեր ջրի հետ ճիճուներ են գալիս ու էդ ջուրը մեր երեխեքը խմում են»,- ասաց շամուտցի Քաջիկը։ 

«Ամեն տեղ էլ ջրի մեջին ճիճուներ են լինում»,- բողոքին պատասխանում է խոշորացված Թումանյան համայնքի ղեկավար Լևոն Զավարյանը:

2016թ.-ի փետրվարի 14-ին Մոտկորի 6 համայնքների խոշորացման հիմնական պատճառներից մեկը համայնքների բյուջեների կենտրոնացնելն ու խնայողաբար ծախսելն էր: Խոշորացված Թումանյան համայնքի բյուջեի 114 մլն դրամ եկամուտների 59 մլն դրամը ծախսվում է բյուջեի կառավարում տողով, իսկ «թանկարժեք» կառավարումը Շամուտ և Մոտկորի մյուս գյուղեր չի հասնում:

Շամուտի հենց 1-ին տան բնակիչ Սիլվան, ցույց տալով իր տան հարևան քանդված տները, ասաց, որ գյուղի տների մեծ մասն է դատարկվել, իսկ դատարկվելուց հետո անտերությունից քանդվել է։ «Շամուտում ապրելու հնար չկա. ով կարողանում է, գնում է: Խոշորացումը մեր գյուղին շատ վնաս տվեց: Ճանապարհները, տեսաք, ինչ ծանր վիճակում են: Եթե մի գյուղում խանութ չկա, ո՞նց կարող ենք ապրել: Մի սուտի ապրանքի համար քաղաք ենք իջնում»,- ասաց Սիլվան:

«Մեր համայնքապետ պարոն Զավարյան Լյովան մենակ մեզ հարկի թղթեր է ուղարկում, բայց աշխատատեղ չկա, որ հարկերի փողն աշխատենք: Ես աշխատում եմ Լորուտի նախկին գյուղապետ Հրաչիկ Սահակյանի կշտին: Անասուն եմ պահում, էշի պես ձգում եմ, հազիվ երեխանցս հացն եմ ստեղծում: Վանյան Քաջիկն է Ձեզ հետ խոսողը»,- ասաց Շամուտի մուտքի մոտ մեզ հանդիպած ձիավորը:

Քաջիկը զայրացած էր խոսում համայնքապետ Լևոն Զավարյանի մասին. «Որպես ի՞նչ է Լևոն Զավարյանը ինձ նամակ գրում, թե 200 հազար դրամ հարկ, 80 հազար դրամ էլ բյուջեին պարտք ունես»,- ասում է Քաջիկը:

Վերջինս խոշորացված համայնքի ղեկավարին կոչ է անում շփվել գյուղացու ու նրա խնդիրների հետ. «Ընկեր Զավարյան, ճամփա չունես, մի հլա արի ճանապարհները նայի, տես ոնց ենք խոտը հնձում, էդ ճանապարհով ոնց ենք խոտը բերում: Հո մենակ ուտելով չի: Մենակ մարդավարի որպես համայնքապետ մեզ նայի, հետո արի հարկ ուզի: Ինքը չգիտի, որ հարկը տվող էլ չկա: Այո, մենք մեր համայնքի համար ոչ մի խնդիր չլուծող համայնքապետին պատժում ենք»,- ասաց Քաջիկը:

Համայնքների խոշորացումը ենթադրում է բնակավայրերի կենտրոնացված բյուջեների խնայողաբար և արդարացի ծախսում:

Թումանյան համայնքի ավագանու 2017թ.-ի ապրիլի 27-ի N18-Ա որոշմամբ խոշորացված բնակավայրերի 30 բնակիչներից 26 մարդու տրվել է 20 հազարական, իսկ 4-ին՝ 25 հազարական դրամ օգնություններ: Օգնություն ստացած բնակիչներից 21-ը 20 տարի Լևոն Զավարյանի կողմից ղեկավարած Թումանյան քաղաքի, 1-ը՝ Աթան գյուղի, 2-ը` Լորուտի, 5-ը Քարինջի բնակիչներ են: Շամուտի, Ահնիձորի և Մարցի գյուղացիներից որևէ մեկը սոցիալական օգնության չեն արժանացել:

«Իմ երեխան՝ Արսեն Քոչարյանը, Հադրութի առաջնագծում է ծառայում, քառօրյա պատերազմին մասնակցել և այսօր էլ իր ծառայությունը Ղարաբաղում պատվով իրականացնում է, բայց մենք չենք արժանանում համայնքապետ Լևոն Զավարյանի ուշադրությանը»,- ասում է զինվորի մայր Օֆելյա Երիցյանը:

«Լ. Զավարյանին մեր գյուղում ընտրեցինք ոչ թե որպես մարդ, ես տղավարի եմ ասում, այլ ընտրեցինք զաստավիտով»,-պատմեց Քաջիկը: Վերջինս իրեն խաբված մարդ էր զգում, ասում է` ընտրությունից հետո բոլոր թեկնածուներն իրեն և լոռեցիներին խաբում են:

«Եկավ մի հատ թեկնածու էլ ընտրվեց՝ Բաղդասարյան Վահրամն էր: Ընտրեցինք նրա համար, որ խոստացավ ճանապարհը սարքի: Ի՞նչ սարքեց: Ամոթ է, մենք էլ մարդիկ ենք:  Էս մեր ճամփով չես կարող էդ հղի կնոջը հիվանդանոց հասցնես: Մեր մեղքն ինչումն ա: Թող մեր ճանապարհը մարդավարի սարքեն, մենք հարկերը մարդավարի տանք»,- ասում է Քաջիկը:

Քաջիկը վստահ է, որ եթե Շամուտից քաղաք գնացող ճանապարհը վերանորոգեն, մի քանի շամուտցիներով կմիանան, մեքենա կվարձակալեն, իրենց ապրանքը կտանենք Վանաձոր կամ հարևան համայնքերի շուկաներ, կծախեն՝ հարկ ու տուրքը կտան:

«Ռանչպար մարդ եմ, մի կով ունեմ, մի մերուն, 9 հատ խոզ: Մեկ էլ էս ձին: Թող ամբողջ Հայաստանը իմանա , որ ամբողջ Մոտկորի ժողովուրդը դժգոհ ա Թումանյանի համայնքապետից: Ես ոչ վախելու ունեմ, ոչ թաքցնելու: Նա իր պաշտոնում չի աշխատում: Ուզում եմ ասեմ, որ համայնքների խոշորացումը մենակ մի մարդու փոր կշտանալով չի: Եթե էսպես շարունակվի, Շամուտում մի 30 տուն էլ չի մնա:  Մեր գյուղում 85 տնտեսություն է եղել ժամանակին»,- հավելեց Քաջիկը:

«Երբ 18 տարի առաջ  Շամուտ հարս եկա, էստեղ ինչքան տուն եք տեսնում, լրիվ ապրում էին»,- ասաց Սիլվան:

Քաջիկի ասելով` այդ ճանապարհով մի մեքենա խոտ բերելը գյուղացիներին 30 հազար դրամ է արժենում:  «Հլա նայի հրեն  հա՜, մեր Սարիբուլաղ սարին, 40-50 լիտր սալյարկա ենք լցնում, որ մի ռեյս քոչ տանենք սարը: էն էլ մեկը տրանսպորտ ունի, մեկը չունի: Մարդիկ չեն էլ գնում սարը, ասում են ճամփա չկա, ինչ անենք, ոնց քոչը տանենք սարը: Շամուտի կողմն ա վատը, Լորուտի կողմը ճանապարհը լավն է: Խնդրում եմ` սաղ ճանապարհը նկարելով գնաք, ու տանեք դնեք իրեն առաջը, ասես՝ պարոն Զավարյան, նայեցեք»,- պահանջեց Քաջիկը:

Շամուտի անասունները դեռ սարում չեն, արածում են գյուղ գնացող ճանապարին հարող կանաչ հովտում: Գյուղի տարեց Լուսիկ Վարդանյանը, ով խորհրդային տարիներին գյուղխորհրդի դեպուտատ է եղել և աշխատել է Շամուտի ակումբի վարիչ, լսելով համայնքների խոշորացման մասին հարցս` բարկացավ. «Էդ կառավարությանն ասեք ներվահան մի արեք էս ժողովրդին: Մեր գեղի էլածն էսօր պետք է սարումը լիներ: Ժողովուրդը հիմի արխեյնացել ա, հմի տավարն ստի, ժողովրդին անհանգստացնող չկա, ինչ ուզում են, անում են: Բրախած ա, ազիզ, օրենք կար, կարգ կար, կանոն կար: Մեր գյուղապետերը գյուղը հսկեին, ղեկավարեին, հմի գյուղը  բրախած է, տեր-տիրական չկա ոչ մի հարցով: Էս ինչ ա անում կառավարությունը էս գյուղի քուլփաթին»,- բարկացավ  Լուսիկը:

Լուսիկ տատը նույնպես դժգոհեց Լևոն Զավարյանից. «Գյուղում մարդ կա հարկի համար դատի է տվել: Դե հնար չունի մարդը, երեխեն սովածա: Մի կով ա՝ 7 ջան են, ինչ անի էդ մարդը: էրեխեն ուտի, թե հարկը տա»,- բացատրեց Լուսիկ Քոչարյանը:    

Լևոն Զավարյանը այսօր մեզ հայտնեց, որ որպես համայնքապետ` օրենքով պատասխանատվություն է կրում միայն խոշորացված ներհամայնքային ճանապարհների համար, սակայն անանցանելի են նաև Մոտկորի խոշորացված բոլոր համայնքներ մտնող ճանապարհները: Լ. Զավարյանի ասելով` Թումանյան-Շամուտ միջբնակավայրային ճանապարհի պատասխանատուն Թումանյանի ՃՇՇՁ-ն է:  

«Թումանյան-Աթան 28 կմ երկարությամբ միջբնակավայրային ճանապարհը հանրապետական նշանակության ճանապարհ է: Էսօր առավոտյան գրեյդերը ուղարկել եմ՝ ճանապարհը կհարթեցվի և ջրատարները կբացվեն: Այսօր ես էլ եմ անցել այդ ճանապարհով, իսկապես շատ ծանր վիճակ է»,- ասաց  ՃՇՇՁ-ի պետ Մուկուչ Տիտանյանը:

Ճանապարհի հարթեցումը` կցովի հողափորով, ճանապարհի բարեկարգման ժամանակավոր լուծում է, հորդառատ մի քանի անձրևներից հետո ճանապարհը հայտնվում է նույն անանցանելի վիճակում: Մոտկորի խոշորացված Քարինջի, Մարցի, Լորուտի, Շամուտի, Ահնիձորի, Աթանի գյուղացիները ճանապարհի կապիտալ բարեկարգում են պահանջում: Թումանյան համայնքի 2016-2020թ.թ. զարգացման ծրագրով Լևոն Զավարյանը 2016թ.-ին միջբնակավայրային 28 կմ երկարությամբ ճանապարհի հիմնանորոգում է նախատեսել՝ համայնքի բյուջեի 65 մլն դրամ ներդրումով: Իր նախատեսած ժամկետում Լ. Զավարյանին չի հաջողվել իրականացնել ծրագիրը:

Վերադառնալով Շամուտից Սարիբուլաղ գնացող սարի ճանապարհին` Լևոն Զավարյանը հեռախոսով մեզ բացատրեց, որ սարի ճանապարհների վերանորոգման նպատակով գյուղերում համայնքապետարանի ներկայացուցիչներից յուրաքանչյուրին 200 հազար դրամ է հատկացրել: Հատկացնելուց հետո, թե ինչու՞ չի ստուգվել սարի ճանապարհների  անվտանգության խնդիրը, Լևոն Զավարյանը չմեկնաբանեց: «Խոշորացված համայնքի մոդելը Թումանյանի համայնքն է: Փորձելու ենք ամեն ինչ անել, որ Թումանյանի համայնքը դառնա օրինակելի համայնք և օրինակ ծառայի նաև մյուս համայնքերի համար: Այս համայնքի օրինակով` Լոռու մարզի մյուս համայնքերում պետք է հասկանան նաև խոշորացված և չխոշորացված համայնքերի տարբերությունը»,- պիլոտային ծրագիրը Թումանյանում իրականացնելիս ասել է Լոռու մարզպետ Արթուր Նալբանդյանը: Շամուտցիները երազում են առանձնանալ խոշորացված Թումանյան համայնքից: