HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Արմեն Առաքելյան

Հին նպատակներ` նորացված մեթոդներով

Վերջին երկու տարիներին ինտերնետի սակագների նվազումն ու  մուտքը անգամ հեռավոր գյուղական բնակավայրեր ստիպում է փոխել նախկին ավանդական ընկալումները ընտրական քարոզչության առումով հեռուստաընկերություններին վերապահվող դոմինանտության վերաբերյալ: Այլընտրանքային տեղեկատվական հոսքերի առկայությամբ քարոզչական հին մեթոդաբանությանն ու ավանդույթներին ապավինելը ռիսկ է`վերջնականապես կորցնելու լրատվական օրակարգ ձևավորելու հանրային վստահության ռեսուրսը և տանուլ տալու ինտերնետի հետ ներկայումս ծավալված անզիջում մրցակցությունում: Դա հասկանում են թե ընտրություններին գնացող քաղաքական ուժերը, թե պետությունը և թե հեռուստաընկերությունները:

2012թ. խորհրդարանական ընտրությունները տեղի են ունենում այս նոր իրողությունների, վերափոխումների պայմաններում, ինչն ուղղակիորեն անդրադառնում է ընտրություններում հեռուստաընկերությունների քարոզչական ֆունկցիոնալ նշանակության վրա: Մյուս կողմից` քաղաքական սուր բևեռացվածության բացակայությունը, 2008թ. նախագահական ընտրությունների ողբերգական հետևանքները ստիպում են իշխանություններին վերանայել հեռուստաընկերությունների միջոցով ագրեսիվ քարոզչական քաղաքականության նախկին մոտեցումները և առաջնորդվել գոնե իմիտացիոն մրցակցության ֆոն ապահովելու սկզբունքով: Այս վերանայումը սկսվեց 2009-2010 թթ. «Հեռուստատեսության և ռադիոյի մասին» ՀՀ օրենքում կատարված փոփոխություններով, որոնք ուղղված էին հեռուստառադիոոլորտի կառավարման որոշակի անկախության ապահովմանը: Այն գործնական որևէ արդյունք չտվեց, սակայն գոնե իրավական բազա ստեղծեց` ցույց տալով իշխանության ուղեգծում արձանագրված փոփոխությունները:

2012-ին հեռուստադաշտը զուտ ներկայանալիություն ապահովելու իմաստով ակնհայտորեն ավելի մատչելի է քաղաքական ուժերի համար, քան 2007-ին: Ընդ որում` սա նկատելի է մատչելիության չափման գրեթե բոլոր ասպեկտներով: Մոտ մեկ ամիս առաջ թե հանրային և թե մասնավոր հեռուստաընկերությունները, օրենքի պահանջից ելնելով, հրապարակեցին քարոզարշավի ընթացքում քաղաքական ուժերին հատկացվելիք եթերաժամանակի սակագները: Ըստ նոր Ընտրական օրենսգրքի` վճարովի եթերաժամի 1 րոպեի գինը չի կարող գերազանցել մինչեւ ընտրությունների նշանակումը վերջին 6 ամսվա համար առեւտրային գովազդի միջին գինը:

Սա նպաստեց, որ քաղաքական գովազդին հատկացվող եթերաժամանակի սակագինն իջեցվի: Բայց նվազեցման հարցում մասնավոր հեռուստաընկերությունները անհատական մոտեցում հանդես բերեցին: Եթե այսպես կոչված ժամանցային ուղղվածություն ունեցող հեռուստաընկերությունները («Արմենիա», «Շանթ») սակագինը նվազեցրին մոտ 20 տոկոսով, ապա պայմանականորեն լրատվա-վերլուծական ուղղության հեռուստաընկերությունները («Երկիր Մեդիա», «Կենտրոն», «Արմնյուզ»)` գրեթե եռակի: Առաջինների դիտողականության բարձր ցուցանիշներին երկրորդները հակադրեցին մատչելիությունը:

Այս խորապատկերին առանձնացավ միայն Հանրային հեռուստաընկերությունը, որը սահմանել է վճարովի եթերաժամանակի այնպիսի գին, ինչպիսին 2007-ի ընտրությունների ժամանակ: Այն գրեթե հավասար է մասնավոր ժամանցային հեուստաընկերությունների հայտարարած գներին: Հանրայինը հարցին մոտեցել է ոչ թե հանրային պատասխանատվության սկզբունքից ելնելով, ինչը նման կարգավիճակով օժտված հեռուստաընկերության պարտականությունը պետք է լիներ, այլ` բիզնեսի:

Ընդ որում` բացարձակապես չի հիմնավորվում, թե ինչ չափորոշիչներից ելնելով է հատկապես այդ գինը սահմանվել: Քաղաքական գովազդի համար եթերաժամանակ հատկացնող հեռուստաընկերությունները, բացառությամբ «Արմնյուզի», այսօր արբանյակային հեռարձակում են ապահովում և հասանելի են հեռավոր մարզերում ու բնակավայրերում: Եթե այս հարցում նախկինում հանրայինն ուներ բնական առավելություն, ապա այսօր զրկվել է նաև դրանից: Ներկայումս որդեգրած քաղաքականությունը նաև այս իմաստով որևէ տրամաբանության չի ենթարկվում:

Սակայն ընտրազանգվածի կողմնորոշումների վրա ոչ այնքան վճարովի եթերի միջոցով իրականացված քարոզչությունն է ազդում, որքան` դրանից դուրս, այսպես կոչված թաքնված քաղաքական գովազդը կամ հակաքարոզչությունը: Իրական անհավասարությունը, խտրականության դրսևորումները ավանդաբար արտահայտվել են հենց այս միջավայրում, որովհետև դուրս է իրավական կարգավորման դաշտից և պայմանավորված է հեռուստաընկերությունների որդեգրած ծրագրային-տեղեկատվական քաղաքականությամբ:

Իշխանական կամ իշխանամերձ քաղաքական ուժերն ավանդաբար թե քանակական, թե որակական ու բովանդակային առումներով հսկայական առավելություն են ունեցել մնացած մրցակիցների նկատմամբ: Այս խզումը նախկինում չափազանց մեծ էր` առաջին հերթին հեռուստաընկերությունների կողմից իրականացվող ճակատային, ոչ պրոֆեսիոնալ և բացահայտ գովազդի, դրան գումարած նաև մյուս մրցակիցների նկատմամբ իրականացված հակաքարոզչության ու տեղեկատվական այլընտրանքային աղբյուրների, խողովակների բացակայության պատճառով:

Այս երևույթը հիմա այդքան էլ զգալի չէ: Բայց պատճառը թաքնված գովազդի կամ հակաքարոզչության ծավալի նվազումը չէ: Դեր ունի երկու հիմնական գործոն:

Առաջինը` հեռուստաընկերությունների, այսպես կոչված, տեսակավորումն է, քաղաքական նախընտրությունների որոշակի տարբերությունները, որոնք նախկինում նկատելի չէին: Ընտրություններին մասնակցող քաղաքական ուժերից երկուսը` ՀՅԴ-ն ու ԲՀԿ-ն, ունեն իրենց շահերի տիրույթում գործող հեռուստաընկերություններ` համապատասխանաբար «Երկիր մեդիա»-ն և «Կենտրոն»-ը: Հանրային, Հ 2, «Արմենիա» և «Շանթ» հեռուստաընկերությունները գտնվում են իշխանությունների, տվյալ դեպքում` ՀՀԿ-ի ոչ ֆորմալ վերահսկողության ներքո: Այս իրողությունը խայտաբղետ տեղեկատվական-քարոզչական միջավայր է ապահովում:

Սակայն իրական քարոզչական մրցակցությունն այս հեռուստաընկերություններում սկսվել է շատ ավելի վաղ, որն արտահայտվում էր լրատվական թողարկումներում կուսակցական բնույթի իրադարձություններին եւ միջոցառումներին ողջախոհության սահմաններից դուրս անդրադարձ կատարելու, հարցազրույցային ժանրով հաղորդումներում պոտենցիալ մրցակից ուժերի ներկայացուցիչներին լրագրողական, հոգեբանական նուրբ ճնշումների ենթարկելու միջոցով: Սա հնարավորություն է տալիս եթեր բերելու «փակ» թեմաներ, հիմնախնդիրներ, ինչ-որ առումով նպաստում է ընտրողների կողմնորոշումների վրա:

Սակայն մյուս կողմից` անհավասար պայմաններ է ստեղծում նման ռեսուրսների չտիրապետող մնացած ուժերի` ՕԵԿ-ի, Հայ ազգային կոնգրեսի, Կոմունիստական կուսակցության համար: Վերջիններիս համար եթերը փակ չէ, սակայն նրանց գործունեության նկատմամբ գործում է այսպես կոչված «եթե ոչինչ չասել հնարավոր չէ, ապա գոնե ասել նվազագույնը» սկզբունքը:

ՕԵԿ-ի պարագայում իրավիճակը մի փոքր այլ է, որովհետև վերջինս, լինելով իշխանական ուժ, ավելի շատ ընկալվում ու ներկայացվում է իբրև իրական իշխանություն կրող ուժի` ՀՀԿ-ի քարոզչության լրացուցիչ պոտենցիալ, բաղադրիչ: ՕԵԿ-ը, որպես առանձին քաղաքական միավոր, գոնե մինչև ընտրարշավի պաշտոնական մեկնարկը, չի ներկայացվում հեռուստաընկերությունների միջոցով: Կոմկուսը եթերում չի երևում ոչ այնքան խտրականության, որքան նրա նկատմամբ հետաքրքրության բացակայության պատճառով: Ամենախոցելի վիճակում շարունակում է մնալ ՀԱԿ-ը, որին անդրադառնում են միայն այնքանով, որքանով անհրաժեշտ է համակողմանիության և հավասարության պատրանք ապահովել:

Երկրորդը թաքնված քաղաքական գովազդի բնույթի փոփոխությունն է, որը պայմանավորված է իշխանությունների քարոզչական մարտավարության փոփոխությամբ: Թույլ տալով որոշակիորեն ընդլայնել հեռուստառադիոեթերի սահմանափակ ազատությունը` իշխանությունն իր քարոզչությունը սկսեց կառուցել երկու մոտեցման վրա. քարոզչության շարունակականության և պետական ու կուսակցական գործառույթների նույնականացման: Առաջինը ենթադրում էր քարոզչական թեթև «չափաբաժիններով» իշխանական կուսակցությունների գործունեության լուսաբանում տևական ժամանակահատվածի կտրվածքով:

Այս մարտավարությունը գործադրվում է 2009-ից` հայտնի քաղաքական և տնտեսական ճգնաժամերի արդյունքում իշախնության և նրա կորիզը կազմող կուսակցությունների վարկանիշի զզալի անկումից հետո: Որպես «թիրախ» կամ գործիք կիրառվում էր հիմնականում կուսակցությունների բարեգործական գործունեությունը: Այն արտահայտվում էր ՀՀԿ-ի, ԲՀԿ-ի կողմից սոցիալական, առողջապահական անվճար ծառայությունների մատուցման, տարբեր ակցիաներին մասնակցության, ստեղծված, զուտ ֆորմալ բնույթ կրող բարեգործական հիմնադրամների կողմից բաժանվող նվերների և այդ ամենը հեռուստաընկերությունների միջոցով հետևողական ու նպատակադրված լուսաբանման միջոով:

Այս թեմաներով ռեպորտաժները զերծ են եղել գովասանք, որակում, ածականներ պարունակող արտահայտություններից: Զուգահեռ հետևողականորեն լուսաբանվում էին նաև հատկապես կոալիցիոն կուսակցություններին քաղաքացիների անդամակցության միջոցառումները: Սա ավելի շատ ուղղված էր ընտրազանգվածի ենթագիտակցության վրա ներգործելուն և գերհզոր ու ամենակարող կուսակցությունների իմիջ ձեռք բերելուն:

Պետական և կուսակցական գործառույթների նույնականացման միտումները դրսևորվել են համեմատաբար վերջերս և ավելի ու ավելի ընդգծված դարձել նախընտրական ժամանակաշրջանի մոտենալուն զուգընթաց: Հանրապետության վարչապետի, Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի` աշխատանքային ժամերին մարզային այցելություններն ու կուսակցական անդամատոմսերի բաժանումը, կուսակցության տեղական կառույցների ներկայացուցիչների հետ նախընտրական ծրագրերի քննարկումը, նախընտրական բնույթ ունեցող ելույթները հեռուստաընկերություններով լուսաբանվում էին պետական պաշտոնյաների  պարտականությունների ու գործառույթների համատեքստում, ինչը տիպիկ թաքնված քաղաքական գովազդ էր:

Դրան ավելացան նաև Կառավարության` ակնհայտորեն պոպուլիստական բնույթ կրող նախաձեռնությունները (սոցիալական անապահով շերտերի կրթության մատչելիության ապահովման, զինծառայողներին աշխատանք գտնելու հարցում օժադակելու, նախորդ տարիների` եկամտահարկից ու հողի հարկից կուտակված պարտքերի ու ապառքների զրոյացումը), ինչպես նաև ծառայությունների մատուցման ոլորտում կատարված հակակոռուպցիոն փոփոխությունները ներկայացնելուն ուղղված լայն քարոզչական արշավների կազմակերպումը հեռուստաընկերություններով:

Ի տարբերություն հեռուստաընկերությունների` ռադիոեթերը անհամեմատ ավելի ազատ է: Հանրային ռադիոընկերությունն առաջնորդվում է քաղաքական ուժերի միջև հավասարակշռության և լուսաբանման անաչառության սկզբունքով` անդրադառնալով չոր փաստերին ու երևույթներին: Հայաստանում այլընտրանքային տեղեկատվական աղբյուրի իր գործառույթը շարունակում է անարգել իրականացնել նաև «Ազատություն» ռադիոկայանը: Մնացած ռադիոընկերությունները, որոնք հիմնականում ժամանցային-երաժշտական ուղղվածություն ունեն, սահմանափակվում են բացառապես կարճ ու հիմնականում չքաղաքականացված լրատվահոսքերով: Նրանց դերակատարությունը քարոզարշավում լինելու է նվազագույն մակարդակով: 

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter