Սկիզբը. «Որքանո՞վ ենք պաշտպանված կեղծված, չգրանցված, ժամկետանց և անորակ դեղերից»

Հայտնի են բազմաթիվ են դեպքեր, երբ նույնիսկ փորձառու, բարձրորակ բժշկի նշանակած, դեղատնից հաճախ բավական բարձր գումարով գնված դեղը հիվանդին վնաս չտալով (եթե հաշվի չառնենք բուժման համար բաց թողնված ժամանակը), չի տալիս նաև որևէ օգուտ, կամ էլ դեղի արդյունավետությունը չնչին է, թեև այն, դատելով տուփի վրա եղած մակնշումից, ժամկետանց չէ: Մարդիկ այսպիսի դեպքերում, բնականաբար, սկսում են կասկածել, որ տվյալ դեղը կեղծված է կամ անորակ, և, կարծում ենք, հիմնականում չեն սխալվում:

Ըստ ՀՀ առողջապահության նախարարությունից մեր ստացած պաշտոնական պատասխանի, որակի պահանջներին անհամապատասխանության պատճառով 2008 թ. ՀՀ ներմուծման չեն երաշխավորվել հետևյալ դեղերը և դեղանյութերը. «Ֆիլկո-ցեֆա 500 մգ N 10» (Գերմանիա, արտադրող ֆիրման՝ «ֆիլկո-ֆարմա», սերիան՝ 711117), «Սալիցիլաթթու, դեղափոշի» (Լեհաստան, «Ստանխեմ Պոլանդ», 05544/08), «Եգիպտացորենի սռնակներ», «Օրթոսիֆոնի տերևներ», «Կեչու բողբոջներ», «Երիցուկի ծաղիկներ», «Վաղենակի ծաղիկներ», «Ֆլյուարիքս 2008/2009 մկգ/0,5մլ դեղակախույթ ներարկիչներում, պատվաստանյութ» (Գերմանիա, «Գլաքսո ՍմիթԿլայն Բիոլոգիկալս», AFLUA420AG և AFLUA408AB), «Պրիորիքս 1 դեղաչափ/0,5մլ, սրվակ + ամպուլ, պատվաստանյութ» (Բելգիա, «Գլաքսո ՍմիթԿլայն Բիոլոգիկալս», AMJRB517AA և AMJRB620BB):

Նույն պատճառով 2009 թ. ՀՀ ներմուծման չեն երաշխավորվել հետևյալ դեղերը և դեղանյութերը. «Ռիֆամպիցին 150մգ դեղապատիճներ (20/2X10)» (Բելառուս, «Բելմեդպրեպարատ», 571008), «Դիմինիզանի դիացետուրատի դեղափոշի» (Հնդկաստան, «ՆԳԼ Ֆայն Քեմի», DAIK22698), «Նո-դոլ բրոնխո դեղահատեր (100)» (Հնդկաստան, NB-001), «Օմեզոլ-20 դեղապատիճներ (100/10X10/)» (Հնդկաստան, «Վենս ֆորմուլեյշն», 110), «Օմեգա 3, 400 մգ դեղապատիճներ» (ԱՄՆ, «ԳԼՄ ֆարմատեք», TA0163), «Ձկան յուղ Դ վիտամինով, դեղապատիճներ (320մգ+5մկգ/200ՄՄ/), (30/3X10/)» (Ռումինիա, «Բիոֆարմ», 11097590), «Էնելապրիլ 10մգ դեղահատեր (20/2X10)» (Բելառուս, «Բորիսովյան ԲՊԳ», 930609), «Ցերվարիքս 0.5մլ ներարկման դեղակախույթ՝ ներարկիչում» (Բելգիա, «Գլաքսո ՍմիթԿլայն Բիոլոգիկալս», AHPVA094BP), «Վիտամին Բ 12 դեղափոշի» (Չինաստան, «Էյջ օֆ սիլկի ուեյ», 20090701):

2010 թ. անորակության պատճառով ՀՀ ներմուծման չերաշխավորված դեղերի և դեղանյութերի քանակն կտրուկ նվազել է. եթե 2008 թ. դրանք եղել են 9 անուն, 2009 թ.՝ դարձյալ ինը, ապա 2010 թ.՝ ընդամենը 3-ը. «Մոնամօքս 500, 500մգ դեղապատիճ (10)» (Հնդկաստան, «Զի լաբորատորիես», 1397), «Ֆուրազոլիդոն 50մգ, դեղահատեր (10)» (Բելառուս, «Բորիսովյան ԲՊԳ», 961401109), «Դիկլոֆենակ նատրիում, դեղանյութ» (Չինաստան, «Ֆրենդ Քեմ», 101105): Չնայած մեր գրավոր հարցմանը, ՀՀ առողջապահության նախարարությունից մենք այդպես էլ պատասխան չստացանք 2011 թ. հայտնաբերված անորակ դեղերի և կենսաակտիվ հավելումների վերաբերյալ, ինչը մեզ թույլ է տալիս եզրակացնել, որ անցյալ տարի այդպիսիք չեն հայտնաբերվել:

Դա, անշուշտ, չի նշանակում, թե այդպիսիք շրջանառության մեջ չեն եղել: Եթե նույնիսկ 100%-ով բացառենք կոռուպցիոն գործոնը կամ «Դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ-ի սխալվելու հավանականությունը, նրա լաբորատորիայի կողմից թերի փորձաքննությունը, ապա բազմաթիվ անորակ դեղեր կարող են լինել ՀՀ-ում չգրանցված, բայց դեղատնային ցանցում հայտնված դեղերի թվում:

Նախաձեռնելով կեղծված, ՀՀ-ում չգրանցված, ժամկետանց, անորակ դեղերի և կենսաակտիվ հավելումների հետ կապված լրագրողական հետաքննություն, մեզ, բնականաբար, հետաքրքրեց, թե վերջին 5 տարում հայտնաբերված կեղծված, անորակ դեղերի և կենսաակտիվ հավելումների (եթե եղել են այդպիսիք), ինչպես նաև ժամկետանց, չգրանցված դեղերի, դրանք իրացրած կամ վաճառահանած ֆիզիկական, իրավաբանական անձանց մասին ՀՀ առողջապահության նախարարությունը որոշակի ե՞րբ և ո՞ր լրատվամիջոցներով է տեղեկացրել հանրությանը:

Նշված նախարարությունից մեր ստացած պատասխանի համաձայն՝ վերջին 5 տարիների ընթացքում կեղծ, անորակ, չգրանցված դեղերի շրջանառության վերաբերյալ ՀՀ առողջապահության նախարարության նախաձեռնությամբ բազմաթիվ անդրադարձներ են կատարվել զանգվածային լրատվության միջոցներում, առողջապահության նախարարության պաշտոնական ինտերնետային կայքում: Շատ լավ, բայց մենք ոչ թե ընդհանուր բնույթի, այլ որոշակի պատասխան ակնկալող հարց էինք տվել:

Եթե նախարարության կայքը ԶԼՄ չհամարենք, ապա պարզվում է, որ մեր հարցին այն էլ մասամբ վերաբերող միակ որոշակի պատասխանը հետևյալն է. հինգ տարվա ընթացքում 2011 թ. նոյեմբերի 12-ին «ԱՐ» հեռուստաալիքով հեռարձակվել է կեղծ և ժամկետանց դեղերի շրջանառության վերաբերյալ հաղորդում: Սա, անշուշտ, չափազանց քիչ է, այդպիսի հրապարակումները պետք է անհամեմատ հաճախակի լինեն՝ անկախ նրանից, որ փաստերի և անձանց անունների հրապարակման համար ոմանք կարող են նեղանալ ՀՀ առողջապահության նախարարից:

Պակաս կարևոր չէ նաև այն հարցը, թե Հայաստանում կեղծված, ժամկետանց, չգրանցված, անորակ դեղերի և կենսաակտիվ հավելումների հայտնաբերմանը նպաստելու, սպառողներին իրազեկելու և կողմնորոշելու, նաև այդ կերպ նշված դեղերի ու պրեպարատների տարածումը և իրացումը կանխելու նպատակով, ՀՀ առողջապահության նախարարության կողմից վերջին 5 տարվա ընթացքում ի՞նչ սոցիալական գովազդներ են պատրաստվել կամ պատվիրվել:

Նախարարությանը խնդրել էինք, որ եթե կան այդպիսիք, ներկայացնեն դրանց բովանդակությունը), տեղեկացնեն, թե որոշակի ե՞րբ, ո՞ր ԶԼՄ-ով կամ ԶԼՄ-ներով է հրապարակվել (հեռարձակվել) նշված սոցիալական գովազդներից յուրաքանչյուրը: ՀՀ առողջապահության նախարարության աշխատակազմի ղեկավարից ստացած պատասխանում այդ կապակցությամբ նշված է. «Տեղեկացնում եմ, որ սոցիալական գովազդներ չեն պատվիրվել նախարարության կողմից»:

Վերջին մոտ մեկուկես տարում դեղատնային գործունեությունը դադարեցնելու հայցով դատարան է ներկայացվել 34 հայցադիմում, իսկ դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած վճռով քանի՞սն են բավարարվել դրանցից: Մեր ստացած պատասխանից պարզվում է, որ լիցենզիա ստանալու համար ներկայացված փաստաթղթերում լիցենզիան տալու համար էական նշանակություն ունեցող կեղծ կամ խեղաթյուրված տեղեկատվության ներկայացման համար դադարեցվել են ընդամենը երկու տնտեսվարող սուբյեկտի (ԱՁ Սեդա Թամրազյան և ԱՁ Եղիշե Պետրոսյան) տրված դեղատնային գործունեության լիցենզիաներ: Ընդ որում, երկուսն էլ մարզում են գործել, առաջինը՝ Իջևան քաղաքում (Երևանյան 1/4), երկրորդը՝ Էջմիածին քաղաքում (Արարատյան 34 ա շենք):

Դատարան ներկայացված հայցադիմումներից մեկը մերժվել է, 11-ի վարույթը՝ կարճվել, մնացած մասի քննությունը դեռևս չի ավարտվել: Մենք, իհարկե, կհետևենք այս վերջինների ճակատագրին, սակայն երբ փորձեցինք հասկանալ, թե հայցադիմումներից 11-ի վարույթն ինչու է կարճվել, ի հայտ եկավ ոմանց համար գուցե թե անհավատալին:

Պարզվում է, դեղատնային գործունեություն իրականացնողը կարող է տարիներ շարունակ դեղը վաճառել դրա պահպանման ջերմաստիճանային պայմանների խախտմամբ (օրինակ՝ ցելսիուսի 35-40 աստիճանի պայմաններում), այսինքն՝ հաճախ որպես անպետք մի նյութ, կամ նույնիսկ՝ գրեթե թույնի վերածված, իսկ բացահայտվելու և դատարանում հայցադիմումի հայտնվելու դեպքում, կարող է դեղատանը մի օդորակիչ դնել, ասել, ցույց տալ, որ խնդիրը լուծված է, և որևէ պատասխանատվության չենթարկվել, քանի որ նման դեպքերում ՀՀ առողջապահության նախարարությունն իր հայցապահանջից հրաժարվում է, դատարանն էլ, բնականաբար, վարույթը կարճում:

շարունակելի