Նկարիչ ընկերոջս հետ նստած ենք Art Bridge սրճարանը: 2009 թուականն է և երկար բացակայութենէ ետք Երևան եմ նորէն: Ընկերս իր շուրջ հաւաքած է խումբ մը տաղանդաւոր նկարիչներ ու քանդակագործներ: Բնականաբար կը խօսինք արուեստի և յատկապէս Հայաստանի մէջ այդ առընջութեամբ տեղի ունեցող զարգացումներուն մասին:

 

Կ'այցելեմ ընկերոջս gallery-ն ուր ճաշակով ընտրուած գործեր են: Դանդաղ կ'անցնիմ պաստառներուն դիմացէն երբեմն յամենալով այս կամ այն նկարին առջև: Լուռ կը կենամ սենեակին մէջտեղ և կարծես ես ինծի կը խօսիմ՝ «միևնոյն է, ինծի՛ համար Հայաստանի լաւագոյն նկարիչը Վիգէնն է»: Գիտեմ ըսածս քիչ մը անհեթեթ է: Ընկերս կը ժպտի: «Սեդա, արդէն քանի անգամ դու նշել ես նրա անունը ինձ: Մի քանի տարի առաջ էլ երբ նոր էինք ծանօթացել նրա մասին էիր պատմում: Գիտե՞ս, ես նրան այդպէս էլ չգտայ: Իմ սերնդակիցներից ոչ մէկը նրան չգիտի»: Ինչու՞ մեղքս պահեմ, տեսակ մը յուզուեցայ:

 

Ժամանակ կար, երբ ինքս տասնութ տարեկան նոր համալսրան ընդունուած ուսանող էի, իմ ընկերներն ու ծանօթները կարծես խօսքերնին մէկ ըրած միշտ նոյն բանը կը կրկնէին երբ Վիգէնին անունը կը տրուէր. «շատ լաւ տղայ է»: Այդ ժամանակ կարծես ամբողջ Երևանը Վիգէնին գիտէր:  Եւ ինչու՞ մեղքս պահեմ, ինծի համար հաճելի էր լսել այդ գնահատանքը:

 

Չեմ վարանիր ըսելու, որ Վիգէն Թադևոսեանը մեր ամէնաարժէքաւոր «թագնուած» տաղանդներէն է: Ինծի համար: Հաւանաբար նաև հոյլ մը այլ վիգէնասէրներու և արուեստասէրներու համար: Մրցունակ ու նախանձախնդիր մարդկային հասարակութեան մը մէջ քիչ մը դժուար է  պատկերացնել, որ 31 տարիներու ընթացքին ես չհանդիպեցայ և ոչ մէկուն, ով գէշ բան մը ըսէր Վիգէնին հասցէին: Մէկ անգամ, միայն մէկ անգամ մէկը փորձեց իմ ներկայութեան մեղադրել զինք Գարուն ամսագրէն հեռանալուն առընչութեամբ ու բառը մնաց կիսատ բերնին մէջ: Ոչ ատոր համար, որ ընդվզեցայ, այլ կարծեմ այդ ակնթարթին հասկցաւ ըսուածին անհեթեթութիւնը:

 

Վիգէնին բնակած անկիւնը խուցի տպաւորութիւն կը ձգէր: Ոգեղէնով ապրող մարդու խուց: «Ո՞վ է» հարցուցի օր մը պատին կախուած սև ճերմակ լուսանկարին ակնարկելով: «Իմ ուսուցի՜չը» ըսաւ զմայլանքով: Այդքան: Ժամանակ առաւ, մինչև ինքնուրոյն պարզեցի, որ ուսուցիչը Շդայնէրն էր: Ծննդեան օրերուն յաճախ Պախ մտիկ կ'ընէինք: Մարիան Անտերսոնի կատարումները կը գալարէին կիսամութ սենեակին մէջ ու մենք ժամերով կը լռէինք: Վիգէնը այն հազուագիւտ մարդոցմէ է, որուն հետ կարելի էր ժամերով լռութեամբ զրուցել:

 

Օր մը չեմ յիշեր ինչէ՞ն վրդովուած՝ «զզուելի է» բացագանչեցի: Վիգէնը պահ մը կեցաւ, հանգիստ նայեցաւ աչքերուս ու իրեն յատուկ դանդաղութեամբ ու հատիկ-հատիկ ըսաւ «այդ բառը մի օգտագործիր: Լաւ բառ չէ: Կարո՞ղ ես մտքում պատկերացնել, թէ մարդ ի՞նչ է զգում երբ մի բանից զզւում է»:

 

Ուսանողական տարիներուս Մեծարենցը թուլութիւններէս մէկն էր: «Իմ չունեցած եղբայրս է» յաճախ շփացած կը յայտարարէի: Վիգէնը կը ժպտէր սիրոյս ի տես և մենք երկար, շատ երկար կը զրուցէինք գրականութեան մասին: Արևմտահայ գրականութեան իր իմացութիւնը կ'ապշեցնէր զիս: Իմ գրականութեան դասախօսներս այդպէս չէին զրուցեր գրականութեան մասին: Մեծարենցի՝ իր մշակած լուսանկարը դրուած էր գրադարանին վրայ, որ հիմա իմ գրադարանս կը զարդարէ: Ինտրա կը սիրէր: «Ներաշխարհ»-ը: Երբ օր մը աղջկան անունը հարցուցի «Իրե՜ն» ըսաւ երգեցիկ, ու զգացի որ չարտասանուած «անշուշտ» մը անհետացաւ միջոցին մէջ: Նայուածքը կարծես ինծի կ'ըսէր, որ պէտք է կռահած ըլլայի ու այդ պահուն անդրադարձայ, որ Ինտրայի «Ներաշխարհ»-էն կու գար անունը:  Անշուշտ:

Գարուն ամսագրին մէջ տպուած Ալպեր Քամույի պատմուածքին համար գծած նկարին աչքերը ընկերներէն մին «անդրերկրային» կոչած էր: Վիգէնին դուր եկած էր ատիկա ու կը կրկնէր: Կը կարծեմ սակայն այդ բառը աւելի շատ կը պատշաճի իրե՛ն: Այդ մեծ հոգիով ու մեծ սրտով մեծ Մարդուն:

 

Ֆրանսերէն կ'ընթերցէր այդ ժամանակ: Սակայն արձակուրդէ մը վերադարձիս՝ անգլերէնով էր բերած նուէրս: Քամույի խօսքերն էին, որ միշտ կախուած մնաց իր պատէն:

 

Վիգէնին մասին կարելի է երկար, շատ երկար գրել: Կրնամ հանգիստ խղճով ըսել, որ նման ոգեղէն ու տարածուն իմացութեամբ, այդչափ Մարդ մարդիկ իսկապէս յաճախ չեն հանդիպիր: Ինչ խօսք, մենք՝ զինքը ճանչնալու պատիւը ունեցածներս, ամէն մէկս ունինք մեր ընկալած Վիգէնը, որ հիմա կը պարուրէ մեր հոգին ու տեսակ մը անհասանելի է ուրիշին: Սակայն անոր համամարդկայնութիւնը անհերքելի է բոլորին համար:

 

Ես կը հաւատամ, որ մեր չորս բոլորը կան մարդակերպ հրեշտակներ: Եթէ աչք ունինք, ապա կը տեսնենք: Շատ չ'ըլլար եթէ ըսեմ, որ Վիգէնին մէջ աւելին հրեշտակայինն էր քան մարդկայինը: Հաւանաբար ինք պիտի չհամաձայնէր ըսածիս: Բայց չեմ գիտեր ինչպէ՞ս նկարագրել մարդ մը, որ պոռալ չէր գիտեր, վնասել չէր գիտեր, մեղադրել չէր գիտեր, ստել ու խաբել չէր գիտեր: Գիտեր տալ անմնացորդ, տառապիլ ու լուսաւորել: Լուսահոգի՛ Վիգէն: