Վերլուծական տեղեկանք՝ ընտրողների թվաքանակի մասին
Հայաստանի Հանրապետությունից հեռացած` ձայնի իրավունք ունեցող քաղաքացիների ընդհանուր թվաքանակը ճշգրտող և այդ մարդկանց քվեների հավելագրման միջոցով ընտրությունների կեղծումը կանխարգելող հաշվարկի մեթոդաբանությունը
Սույն տեղեկանքը պատրաստված է բաց շրջանառության մեջ գտնվող լրատվության հիման վրա` օգտագործված են տվյալ թեմային վերաբերող մամուլի հրապարակումները, Ժողովրդավարությանը և ընտրություններին աջակցության միջազգային ինստիտուտի (International Institute for Democracy and Electoral Assistance) կողմից հրապարակված վիճակագրական տվյալները և ՀՀ ոստիկանության անձնագրային և վիզաների վարչության կողմից ներկայացված պաշտոնական տեղեկանքները:
Մամուլում հրապարակված տեղեկատվության համաձայն՝ անկախացումից ի վեր Հայաստանը լքել է մոտ մեկուկես միլիոն քաղաքացի (տե′ս, օրինակ` kavkasia.net/Armenia/2011/1318145611.php, kavkaz-uzel.ru/articles/171980/): Ստորև ներկայացվում է տասնհինգ պետությունների վերաբերյալ վիճակագրական աղյուսակը, որում նշվում է յուրաքանչյուր երկրի բնակչության թիվը, ընտրական տարիքի հասած բնակչության տոկոսային հարաբերակցությունը` բնակչության ընդհանուր թվի նկատմամբ, գրանցված ընտրողների թիվը, գրանցված ընտրողների տոկոսային հարաբերակցությունն ընդհանուր բնակչության թվի նկատմամբ, գրանցված ընտրողների տոկոսային հարաբերակցությունը` ընտրական տարիքի հասած բնակչության թվի նկատմամբ:
Այստեղ անհրաժեշտ է տալ որոշ պարզաբանումներ տարբեր երկրների մասով` տրված թվային համամասնությունների վերաբերյալ: Նախ, հարկավոր է հաշվի առնել, որ տոկոսային առումով ավելի երիտասարդ բնակչություն ունեցող երկրներում ընտրելու իրավունք ունեցող քաղաքացիների տոկոսային հարաբերակցությունն` ընդհանուր բնակչության թվի նկատմամբ էապես պակաս է, քան համեմատաբար տարեց բնակչություն ունեցող երկրներում:
Այսպես` Ադրբեջանում, Թաջիկստանում, Թուրքիայում, Իրանում այդ հարաբերակցությունը կազմում է համապատասխանաբար` 62.32%, 59.30%,68.92% և 69.19%, մինչդեռ տարեց բնակչությամբ երկրներում` Չեխիայում, ՈՒկրաինայում և Ռուսաստանում այն կազմում է համապատասխանաբար 82.99%, 82.73% և 81.65%: Հայաստանի համար այդ ցուցանիշը կազմում է 76.00%: Հայաստանի պարագայում ուշադրություն են գրավում հատկապես այն տվյալները, որոնք վերաբերում են գրանցված ընտրողների` բնակչության ընդհանուր թվի նկատմամբ ունեցած տոկոսային հարաբերակցությանը` ՀՀ մոտ 2.5 միլիոն ընտրողները կազմում են բնակչության 84.21%:
Աչք է ծակում նաև գրանցված ընտրողների տոկոսային հարաբերակցությունը` ընտրական տարիքի հասած բնակչության նկատմամբ – 110.81%: Ստացվում է, որ գրանցված ընտրողների թվաքանակը մոտ տասնմեկ տոկոսով ավել է ընտրական տարիքի հասած բնակչության թվաքանակից:
Վերջին երկու ցուցանիշներով Հայաստանին գերազանցում է միայն Ալբանիան, որի համար դրանք կազմում են համապատասխանաբար` 96.57% և 136.13% : Այս ցուցանիշներին մոտ են նաև Իսրայելն ու Ֆինլանդիան (տես աղյուսակը` հավելված 1):
Ալբանիայի, Իսրայելի և Ֆինլանդիայի պարագայում այդօրինակ համամասնությունը հասկանալի է, քանի որ այդ պետությունների ձայնի իրավունք ունեցող քաղաքացիների զգալի մասը իրենց քաղաքացիության երկրի մշտական բնակիչ չեն` մշտապես բնակվում են այլ պետություններում և, հիմնականում, փաստացի երկքաղաքացիներ են:
Հայաստանի պարագայում հստակ հայտնի է, որ մինչև 2013թ. հունվարի 16-ը ՀՀ Նախագահի հրամանագրով ՀՀ քաղաքացիություն է շնորհվել այլ պետության 45674 քաղաքացու և այդ երկքաղաքացիներից 28859-ը ստացել են ՀՀ քաղաքացու անձնագիր ու ընդգրկվել բնակչության պետական ռեգիստրում, այդպիսով` նաև ձեռք բերելով ընտրություններին մասնակցելու իրավունք: Ակնհայտ է, որ վերը ներկայացված երկքաղաքացի ընտրողների թվաքանակը չի կարող կազմել վերը նշված տասնմեկ տոկոսի հասնող անհամամասնությունը Հայաստանի պարագայում:
Ըստ ԺԸԱՄԻ-ի կողմից ներկայացված տվյալների ՀՀ բնակչությունը կազմում է մոտ երեք միլիոն մարդ (2012թ. դրությամբ): Միաժամանակ հարկ է հիշել, որ ՀՀ բնակչության մի զգալի մասն են կազմում ադրբեջանահայ փախստականները, որոնց թիվը ժամանակին եղել է 362.000: Այդ մարդկանցից ՀՀ քաղաքացիություն են ձեռք բերել միայն մոտ ութսուն հազարը` մնացածները չունեն ընտրություններին մասնակցելու իրավունք, հաշվառված են որպես ՀՀ-ում բնակվող, սակայն նրանց զգալի մասն արդեն հեռացել է Հայաստանից:
Սա նշանակում է, որ ընտրական տարիքի հասած ՀՀ բնակչության մի զգալի մասն էլ` փախստականի կարգավիճակ ունենալով` զուրկ է ձայնի իրավունքից, սակայն հաշվառված է որպես երկրի բնակիչ: Ստացվում է, որ ունենալով ընտրական տարիքի հասած 2.257.586 բնակիչ, Հայաստանն ունի 2.501.597 գրանցված ընտրող, որոնցից միայն 28859-ն են երկքաղաքացիներ, իսկ մշտական բնակչության մոտ հինգ տոկոսն էլ, թերևս, ձայնի իրավունք չունեցող փախստականներն են:
Այսինքն, արդեն այս հաշվարկի շրջանակներում, որը արտագաղթի վերաբերյալ տվյալներ բոլորովին չի պարունակում, ստացվում է, որ մոտ 400.000 ընտրողներ գտնվում են ՀՀ-ից դուրս: Երբ այս խնդիրը դիտարկում ենք արտագաղթի վերաբերյալ եղած տեղեկատվության վերլուծության համատեքստում, ապա կստացվի ավելի հստակ պատկեր`ըստ գնահատականների Հայաստանից հեռացել է մոտ մեկուկես միլիոն մարդ:
Ընդունելով, որ որպես ընտրող գրանցված քաղաքացիները կազմում են ընդահանուր բնակչության 84% և այդ տոկոսային հարաբերակցությունը կիրառելով ՀՀ-ից հեռացած մեկուկես միլիոն քաղաքացիների մեջ ձայնի իրավունք ունեցողների քանակը ճշտելու համար, կստացվի` որ ՀՀ-ից հեռացել է 1.260.000 ընտրողներ կամ ընտրացուցակներում ներառված ընտրողների մոտ հիսուն տոկոսը:
Այս իրավիճակում, եթե հավատալու լինենք Հայաստանում անցկացված սոցիոլոգիական վերջին հարցումների արդյունքում հրապարակված տվյալներին, որոնց համաձայն ընտրություններին կմասնակցի հարցվածների 56% (իսկ այդ հարցումներն անց են կացվել բացառապես ՀՀ տարածքում), ապա փետրվարի 18-ին քվեատուփերին կմոտենա առավելագույնը 800-850 հազար ընտրող:
Արման Մելիքյանի նախընտրական շտաբի հետազոտական խումբ
16.02.2013
Ընտրված երկրների բնակչությունը և ընտրողների թիվը*
Հ/հ |
Երկիր |
Բնակչություն |
Ընտրական տարիքի բնակչություն |
Ընտրական տարիքի բնակչություն, որպես ընդհանուր բնակչության % |
Գրանցված ընտրողներ |
Գրանցված ընտրողներ, որպես ընդհանուր բնակչության % |
Գրանցված ընտրողներ, որպես ընտրական տարիքի բնակչության % |
Տվյալների տարեթիվը |
1 |
Ադրբեջան |
8,303,512 |
5,175,155 |
62.32 |
4,841,631 |
58.31 |
93.56 |
2010 |
2 |
Ալբանիա |
3,194,417 |
2,266,221 |
70.94 |
3,084,946 |
96.57 |
136.13 |
2009 |
3 |
ԱՄՆ |
308,282,053 |
235,809,266 |
76.49 |
218,054,301 |
70.73 |
92.47 |
2010 |
4 |
Էստոնիա |
1,282,963 |
1,046,458 |
81.57 |
913,346 |
71.19 |
87.28 |
2011 |
5 |
Թաջիկստան |
7,487,489 |
4,440,442 |
59.30 |
3,621,174 |
48.36 |
81.55 |
2010 |
6 |
Թուրքիա** |
73,722,988 |
50,809,416 |
68.92 |
50,189,930 |
68.08 |
98.78 |
2011 |
7 |
Իսրաել |
7,590,758 |
5,237,623 |
69.00 |
5,656,725 |
74.52 |
108.00 |
2012 |
8 |
ԻրանիԻՀ |
60,440,767 |
41,817,397 |
69.19 |
38,726,386 |
64.07 |
92.61 |
2000 |
9 |
Լիտվա |
2,986,065 |
2,452,753 |
82.14 |
2,438,641 |
81.67 |
99.42 |
2012 |
10 |
Հայաստան |
2,970,495 |
2,257,586 |
76.00 |
2,501,597 |
84.21 |
110.81 |
2012 |
11 |
Մոնտենեգրո |
657,394 |
510,795 |
77.70 |
514,055 |
78.20 |
100.64 |
2012 |
12 |
Ուկրաինա |
44,854,065 |
37,107,767 |
82.73 |
36,163,839 |
80.63 |
97.46 |
2012 |
13 |
Չեխիա |
10,201,707 |
8,466,396 |
82.99 |
8,415,892 |
82.49 |
99.40 |
2010 |
14 |
Ռուսաստան |
138,739,892 |
113,276,186 |
81.65 |
109,237,780 |
78.74 |
96.43 |
2011 |
15 |
Վրաստան |
4,570,934 |
3,660,403 |
80.08 |
3,613,747 |
79.06 |
98.73 |
2012 |
16 |
Ֆինլանդիա |
5,259,250 |
4,218,256 |
80.21 |
4,387,701 |
83.43 |
104.02 |
2011 |
* Աղբյուր՝ International Institute for Democracy and Electoral Assistance (http://www.idea.int/index.cfm)
** Ընտրություններին մասնակցությունը պարտադիր է:
Մեկնաբանել