HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Էդիկ Բաղդասարյան

Մուրճ` պտուտակահանի փոխարեն

- Հանրությանը շարունակում է հուզել դրամի արժեւորման գործընթացը: Տարատեսակ բացատրություններից, որ տալիս են Կենտրոնական բանկի (ԿԲ) ներկայացուցիչները, իրականում ոչինչ հնարավոր չէ հասկանալ: Որո՞նք են այն գործոնները, որոնց հաշվին արժեւորվում է դրամը:

- Նախ` հուսով եմ, որ ԿԲ-ի ներկայացուցիչները եթե անգամ տալիս են տարատեսակ, ապա ոչ` տարաբնույթ բացատրություններ: Դրամի արժեւորման գործոնները, բնականաբար, մի քանիսն են, դրանց շարքում անհրաժեշտ է նշել առաջին` տրանսֆերտների գումարների էական աճը (մենք կարող ենք խոսել չորս տարվա ընթացքում դրանց համարյա եռապատկման մասին), երկրորդ` արտահանումը (ինչքան էլ ասենք, որ նվազում է, այդպես չէ, բացարձակ ծավալներով այն աճում է): Տարբեր տեմպերով, սակայն, արտահանումն ավելացել է վերջին բոլոր տարիների ընթացքում: Այս տարվա առաջին վեց ամսվա ընթացքում արտահանվել է մոտ 60 տոկոսով ավելի արտադրանք, քան 2004-ի առաջին վեց ամիսներին (2004-ը արժեւորման առաջին տարին է): Իհարկե, սա պետք է համադրել նույն ժամանակաշրջանի ներմուծման մոտ 120 տոկոս աճի հետ, սակայն ներքին շուկայում արտարժույթի առաջարկի եւ պահանջարկի դինամիկան հասկանալու տեսակետից մենք իրավունք չունենք այս հոսքերն անտեսելու: Երրորդ` կա ապադոլարացման երեւույթ, երբ դրամի արժեւորմանը զուգընթաց բնակչության խնայողություններն արտարժույթից փոխվում են դրամի:

Ընդհանուր առմամբ, մեզ մոտ նույնպես առկա է բազմաթիվ այլ երկրներում տեղի ունեցող այն երեւույթը, երբ տնտեսական մակարդակի զարգացման հետ արդյունավետության բարձրացման եւ ներդրումների աճի հաշվին տեղի է ունենում արժեւորում: Բերեմ մի շարք տվյալներ` ցույց տալու համար, թե ինչպիսին է, օրինակ, տրանսֆերտների բացարձակ ազդեցությունը: Կարող եք տեսնել, թե ինչպիսին է տրանսֆերտների աճը: Հիշու՞մ եք, երբ մեզ ասում էին` գիտեք, անհնար է, որ հայերը դրսում հանկարծ հարստանան, ու բոլորը հանկարծ ավելի շատ փող ուղարկեն, բայց վիճակագրությունն անողոք է` մենք ունենք տրանսֆերտների էական աճ (Տես աղյուսակը):

Ֆիզիկական անձանց կողմից կատարված փոխանցումների դինամիկան ԱՄՆ դոլարով

տարեթվերը

2002

2003

2004

2005

2006

2007 
հունվար-օգոստոս

ներհոսք

420,233

485,060

760,700

965,287

1,237,597

1,019,476

արտահոսք

245,422

314,423

494,482

613,226

784,475

593,934

զուտ ներհոսք

174,811

170,637

266,061

352,061

453,122

425,542


Հիմնական ներհոսքը Ռուսաստանից է, իսկ Ռուսաստանում նավթի համաշխարհային գներով պայմանավորված` առկա է եկամուտների համատարած աճ, այդ թվում` շինարարության եւ առեւտրի ճյուղերում, որտեղ հիմնականում զբաղված է ՀՀ-ից Ռուսաստանում գտնվող արտագնա աշխատուժը: 

2007 թ. 8 ամսվա արդյունքներով ավելի շատ զուտ ներհոսք ունենք, քան 2005 թ.: Եվ այդ 8 ամսվա զուտ ներհոսքն ընդամենը 25 մլն դոլարով է պակաս ամբողջ 2006 թ. զուտ ներհոսքից, որը մոտ 450 մլն դոլարի կարգի է: Համեմատության համար նշեմ, որ դա մոտավորապես նույն կարգի է, ինչ որ միջինում 2006 թ. ՀՀ-ում առկա ողջ կանխիկ դրամը, եւ ավելին, քան արտարժույթով կամ դրամով ավանդների քանակը: Եթե խոսում ենք համախառն ներհոսքի մասին, ապա այն մեկ միլիարդ դոլարից ավելի է, եւ դա համադրելի է մեր համախառն ներքին արդյունքի մոտ 20 տոկոսի հետ: Աճի տեմպերը եթե նայեք, դրանք էլի սարսափելի մեծ են: Եթե նախորդ երկու տարիներին մենք ունեինք աճի տեմպերի դանդաղում, ապա այս տարի տեմպերի դանդաղում դեռեւս չի գրանցվել: Սա նշանակում է, որ ճնշումը շարունակվում է չթուլացող տեմպերով: Ընդ որում` բերված թվերը միայն ֆիզիկական անձանցից եկած տրանսֆերտներին են վերաբերում, այդ ճնշումից բացի, ունենք նաեւ էական ներդրումներ: Այդ ներդրումները կարող են լինել ոչ միայն անհատական կերպով, ասենք` նույն շինարարության մեջ, այլեւ գործարաններում կամ այլ բիզնեսներում: Օրինակ կարող եմ բերել ֆինանսական ոլորտից` այս տարի HSBC բանկը մեծ գլխամաս եւ երկու նոր մասնաճյուղ բացեց, եւ նրանք էլի ներդրումներ են անելու, ընդլայնվելու են նաեւ մարզերում: Իհարկե, բանկի շահութաբերությունը մեծ է, մեծ շահույթներ են ստանում, որոնք դուրս են գնում, բայց այլ հավասար պայմաններում դա ներդրումների աճ է եւ հետ գնացող շահույթի նվազում: HSBC բանկից բացի, բանկային համակարգում մենք մոտակա ամիսներին դարձյալ տասնյակ միլիոնավոր դոլարների ներդրումներ ենք սպասում դրսից:

Այս հոսքերը եւս սկսում են ստեղծել բավական մեծ ճնշում` ի հավելումն այն ամենի, ինչ մենք ունենք: Եկամուտներն, արդյունքում, շատանում են, իսկ երբ եկամուտները շատանում են առաջանցիկ տեմպերով, առաջանում են գնաճային ճնշումներ: Ըստ Սահմանադրության` Կենտրոնական բանկի խնդիրն է գնաճային ճնշումները գնաճի չվերածելը: Մեր վրա դրված սահմանափակումը խիստ էական է, թե՛ Սահմանադրությունը, թե՛ օրենքներն ասում են, որ ԿԲ-ի հիմնական խնդիրը ցածր գնաճ ունենալն է, եւ այս տեսակետից փոքր, բաց տնտեսության համար կարեւորագույն խնդիրը, գնաճի պահպանման պարագայում, արժեւորումն է: 

Տվյալ դեպքում կա տնտեսագիտության հայտնի աքսիոմ, որը սահմանում է, որ փոքր, բաց տնտեսությունների համար կապիտալի ազատ հոսքերի պայմաններում նպատակը կարող է լինել կա՛մ գնաճը, կա՛մ փոխարժեքը: ՀՀ օրենսդրությունն այդ տեսակետից բավականաչափ կոշտ է եւ ասում է, որ դրամավարկային քաղաքականության նպատակը պետք է լինի միայն գնաճը: Ընդ որում` երբ մենք ասում ենք գնաճ, պետք է հասկանալ հայկական ազգային արժույթով սպառողական գների ինդեքսը: Մեր գերխնդիրը դա պահելն է: Եթե, ասենք, մինչեւ 3-4 տոկոս (սա Ազգային ժողովի սահմանած մակարդակն է) գնաճը պահելու սահմաններում հնարավոր է մեղմել փոխարժեքի տատանումները, դա մենք անում ենք: Ընդ որում` մեզ համար կարեւորը, քանի որ մենք ունենք լողացող փոխարժեք, ոչ թե կցկտուր ձեւով այդ փոխարժեքի որեւէ սահման ֆիքսելն է եւ ապա` այն ճնշման տակ բարձրացնելը, այլ տատանումների ընթացքը մեղմացնելը: Տատանումներից եւս էական շեղումներ են առաջանում շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտների մոտ, իրենք չեն կարողանում պլանավորել եւ օգտավետ գործունեություն ծավալել: 

Տվյալ պարագայում մենք խնդիր ունենք` ՀՀ-ում դրսից եկող եկամուտների էական աճ կա: Դրամավարկային քաղաքականության միջոցներով եկամուտների աճի գնաճային անցանկալի հետեւանքների դեմ պայքարելու դեպքում մենք ունենք փոխարժեքի կամ գնաճի այս ընտրությունը: Կան նաեւ այլ մեթոդներ. կարելի է ֆիսկալ մեթոդն օգտագործել, ասենք` ավելի շատ հարկ հավաքել, քիչ ծախսել, կառուցվածքային որոշակի փոփոխություններ անել, գնումներ անել արտասահմանից եւ այլն: Յուրաքանչյուր մեթոդ ունի իր թեր եւ դեմ կողմերը, եւ ցանկալի է հստակորեն վերլուծել բոլոր, ոչ միայն դրամավարկային մեթոդները:

-Տնտեսության համար ի՞նչ հետեւանքներ կարող է ունենալ այդ արժեւորումը: Որո՞նք են դրական եւ բացասական հետեւանքները: 

Բնականաբար, դրական հետեւանքը բնակչության եկամուտների աճն է: Այդ թվում` եկամուտների աճը կարող է պետության կողմից վերաբաշխվել սոցիալապես առավել անապահով խավերին: Դա նաեւ պետական պարտքի բեռի թեթեւացումն է: Քանի որ ՀՀ պետական պարտքը հիմնականում արտարժույթով է, իսկ հարկերը հավաքվում են դրամով, ապա դա պարտքի թեթեւացում է: 

Բացասական տեսակետից, բնականաբար, դա այն ազդեցությունն է, որն ունի արտահանող ճյուղերի վրա, քանի որ արտահանող ճյուղերի արտադրանքը թանկանում է եւ դառնում ոչ կամ քիչ մրցունակ: Երկրորդը վերաբերում է նրան, որ տարբեր նպատակներով դրսից եկող ֆինանսական հոսքերը, այդ թվում` կառավարության համար Լինսի հիմնադրամի, Համաշխարհային բանկի եւ այլն, խնդիրներ են առաջացնում, որովհետեւ դրանցով ավելի քիչ ծախսեր կարելի է անել, քան առաջ: Դա վերաբերում է նաեւ բնակչության մի ստվար զանգվածին, որը դրսում աշխատում է եւ գումար է ուղարկում Հայաստան: Դրականի եւ բացասականի չափերի համադրումն արդեն այլ խնդիր է: 

- Հարցն այս կերպ ձեւակերպենք` դրակա՞նն է շատ, թե՞ բացասականը: 

- Իմ կարծիքով` դրականն ավելի շատ է, որովհետեւ այս ամենի պարագայում մենք ունենք էական տնտեսական աճ, եւ այդ տնտեսական աճի ժամանակ հնարավորություն ունենք ապագայի համար զինվելու: Բայց, միեւնույն ժամանակ, պետք է հասկանանք, որ ինչ-որ բան շատ արագ անելը ցավոտ է: Երկու կողմից էլ պրոբլեմ կա: Պետք է ամեն ինչ անենք, որպեսզի դրականն ավելի շատ լինի: 

- Իսկ Ձեր նշած տնտեսական աճն ինչքանո՞վ է ազդում դրամի արժեւորման վրա:

- Տնտեսական աճը նույնպես եկամուտների ավելացում է նշանակում: Եկամուտների ավելացումը նույնպես բերում է որոշակի ռեսուրսների թանկացման, եւ երկրներ կան, ասենք` Սինգապուր, Ճապոնիա, որ տնտեսական աճի հետեւանքով միշտ անշեղորեն տասնամյակների ընթացքում ունեցել են ազգային արտարժույթի արժեւորում: Դա նաեւ արտադրողականության աճն է եւ այլն, եւ այլն: Դա նույնպես ազդում է, բնականաբար, բայց այս պահին ամենամեծն արտաքին ազդեցությունն է` տրանսֆերտները եւ ներդրումները: Շատ հաճախ կարող եք լսել հետեւյալ բացատրությունը, որ տրանսֆերտներն ավելանում են նաեւ այն պատճառով, որ այստեղ ամեն ինչ թանկանում է: Իրականում դա այդպես չէ: 

- Մարդիկ հենց դա են ասում, որ առաջվա 100 դոլարով այլեւս չեն կարողանում ապրել, դրա համար իրենց հարազատները ստիպված 200 դոլար են ուղարկում: 

- Ճիշտ են ասում, որ ավելի շատ են ուղարկում, բայց դա շրջան է, եւ պատճառահետեւանքային կապերը մեկը մյուսից են բխում: Եթե Ձեզ հետաքրքրում է, ես կարող եմ տալ մի հետազոտություն, որտեղ մաթեմատիկորեն ապացուցված է, որ սկիզբը դրել են տրանսֆերտները (նկատի ունի Արժույթի միջազգային հիմնադրամի 2006 թ. նոյեմբերին հրապարակած հետազոտությունը, հեղինակներ` Դեվիդ Հաուներ, Ռուբեն Աթոյան - է. Բ.): Այսինքն` ոչ թե գների աճ տեղի ունեցավ կամ ինչ-որ այլ ներքին երեւույթ, այլ, մեծ քանակությամբ փող գալով, Հայաստանում տեղի ունեցավ դոլարի արժեզրկում, որից հետո արդեն նույն ծախսերն ապահովելու համար ավելի շատ արտարժույթի կարիք առաջացավ: 

- Իսկ ԿԲ-ն չէ՞ր կարող քայլեր ձեռնարկել, որպեսզի այդքան կտրուկ չլիներ դրամի արժեւորման գործընթացը:

- Կտրուկ արժեւորման դեմն առնելու գինը փոքր բաց տնտեսության պարագայում բարձր գնաճն էր: Այսինքն` մենք այդ դեպքում պետք է թողնեինք, որ, ասենք, 10 տոկոսանոց գնաճ (այսինքն` հայկական արժույթով արտահայտված սպառողական գների ինդեքսի աճ) տեղի ունենար: 

- Այժմ, երբ հետադարձ հայացք եք նետում, կա՞ն ինչ-որ բաներ, որ ԿԲ-ն կարող էր անել, բայց չի արել: 

- Ես անձամբ չեմ տեսնում, թե ռազմավարական առումով ինչ կարող էր ԿԲ-ն անել: Մենք վերջին մի քանի տարում շուկայից գնողն ենք եղել: Այսինքն` մենք ոչ թե դոլար ենք վաճառել, այլ ընդհակառակը` անընդհատ ձգտել ենք շուկայից գնել եւ տարեկան հարյուրավոր միլիոններով շուկայից դոլար ենք գնել` դրա փոխարեն դրամ լցնելով: Բայց մենք այդքան դրամ կարող ենք լցնել միայն այնքանով, որքանով դա գների ընդհանուր մակարդակի վրա չի ազդում: Եթե մեր ներարկած ամբողջ գումարը անմիջապես ամբողջությամբ հետ քաշենք շատ բարձր տոկոսադրույքների միջոցով, դրա ազդեցությունը տնտեսական աճի վրա կլինի խիստ բացասական: Ասել, որ մենք ընդհանրապես չենք մեղմել, ճիշտ չի լինի, որովհետեւ, կրկնում եմ, տարեկան մի քանի հարյուր մլն դոլար ենք գնում: Ինչ վերաբերում է մարտավարությանը, անշուշտ, կարելի էր որոշ բաներ ավելի սահուն անել:

- Շատ արտահանողներ «Հետքին» տված հարցազրույցներում ասում են, որ ամենամեծ հարվածն իրենց գործունեության ընթացքում եղել է դրամի արժեւորւմը: Նույնիսկ ընկերություններ կան, որոնք այդ պատճառով դադարեցրել են իրենց գործունեությունը:

- Ես էլ շատ եմ լսել դրա մասին, սակայն որեւէ կոնկրետ դեպք չգիտեմ:

- Կատարե՞լ եք որեւէ ուսումնասիրություն` պարզելու, թե դրամի արժեւորման պատճառով որքան են նվազել արտահանման ծավալները, եւ որքան կորուստներ են ունեցել արտահանող ձեռնարկությունները:

- Անհնար է դա անել: Բոլոր արտահանողներին, ովքեր բողոքում են, ես հարցրել եմ. «Որ բողոքում եք, ձեր ծախսային կառուցվածքն ինչպիսի՞ն է, փոխարժեքի ո՞ր մակարդակի դեպքում է, որ դուք, մասնավորապես, կլինեք ոչ շահութաբեր, եւ ո՞ր դեպքում` շահութաբեր: Վստահեցնում եմ ձեզ` որեւէ կոնկրետ պատասխան չեմ ստացել: Դուք որեւէ արտահանողի թվերը տեսե՞լ եք երբեւէ, իրենք Ձեզ ասե՞լ են, թե որն է իրենց շահութաբերության նորման: Նրանք ձեզ ցու՞յց են տվել իրենց ծախսերի կառուցվածքը: Մենք խնդրել ենք, ասել ենք` տվեք, հասկանանք, որեւէ մեկը տվյալներ բացահայտելու ցանկություն չունի: ԿԲ-ն կարող է դատողություն անել միայն ընդհանուր ծավալներից ելնելով, որովհետեւ ձեռնարկությունների ծախսային տվյալների վերաբերյալ մենք ի վիճակի չենք դատողություններ անել, եւ ես չեմ տեսել որեւէ ձեռնարկություն, որ գա եւ բացեիբաց հայտարարի: Երբ նայում ենք ընդհանուր տվյալները, կարող ենք տեսնել, որ այս տարի ունենք արտահանման աճ, չեմ ասում շատ, բայց կա: Այդ թվում աճ կա սննդի վերամշակման ոլորտում, որը խիստ զգայուն է փոխարժեքի նկատմամբ:

ԿԲ-ն, եթե նույնիսկ ուզենա կոնկրետ ճյուղերի վրա ազդեցություն ունենալ, չի կարող: Մենք ճյուղային քաղաքականություն չենք կարող իրականացնել, որովհետեւ մեր գործիքն այդպիսին չի, մեր գործիքն ընդհանուր է: Մենք կարող ենք ընդհանուր մակրոտնտեսական իրավիճակի մաս կազմող ինչ-որ բան ապահովել կամ չապահովել: Փոխաբերական իմաստով` մենք ունենք մեծ մուրճ, իսկ կոնկրետ ճյուղերի վերաբերյալ կառուցվածքային քաղաքականությունը շատ ավելի լավ է իրականացնել, ասենք, պտուտակահանով: Ինչ վերաբերում է մյուս խնդիրներին, ինձ շատ են հետաքրքում տնտեսության ճյուղ առ ճյուղ վերլուծությունները, բայց ես երբեւէ դրանք չեմ տեսել, թեեւ միշտ ուզել եմ տեսնել: 

- «Էյ Սի Փի» ընկերությունն, օրինակ, ասում է, որ դրամի արժեւորման պտճառով տարեկան 2 մլն դոլարի վնաս է կրել: Այլ կազմակերպություններ էլ կոնկրետ թվեր են նշում:

- «Էյ Սի Փի»-ն շահութաբեր ձեռնարկություն է, պղնձի համաշխարհային գները բարձրացել են եւ, վնաս ասելով, իրենք հասկանում են իրենց չստացած եկամուտը: Բայց արդյո՞ք պետության խնդիրն է ապահովել, որ նրանք ունենային եւս 2 մլն դոլարի շահույթ: 

- Գուցե օրինակը հաջող չէր, մեկ ուրիշը բերեմ. չիր արտադրող ձեռնարկությունները դրամի արժեւորման պատճառով չեն կարողանում այլեւս արտահանել: 


- Ես նորից եմ ուզում ասել. մինչեւ նրանց ծախսային կառուցվածքը չտեսնեմ, չեմ կարող որեւէ բան ասել: Սակայն, դա չէ կարեւորը: Այսպես ասեմ` պետության խնդիրը որեւէ ճյուղի արտահանումն ապահովելը չէ, պետության խնդիրը տնտեսական աճի ապահովումն է: Անգամ փոքր երկրների համար միշտ չէ, որ տնտեսական աճը պետք է ապահովվի արտահանման միջոցով: Պետությունը կարող է առաջնահերթություններ սահմանել եւ խթանել դրանք: Սակայն խթանման համար դրամավարկային քաղաքականությունը վատ գործիք է, որովհետեւ այն շատ մեծ, բութ գործիք է դրա համար: Դու չես կարող դրամավարկային քաղաքականությամբ ինչ-որ բան խթանել կամ չխթանել, խթանելը կամ հակազդելը ստացվում են համատարած բոլոր ճյուղերի համար: Մասնավորապես, էժան փոխարժեքի միջոցով արտահանում եւ տնտեսական աճ խթանելը բնական ռեսուրսների սակավության դեպքում հիմնականում նշանակում է ներքին եկամուտների զսպում` անկախ ճյուղի կամ արտադրանքի առաջնահերթությունից: Թեեւ սա շատ երկրներում տարբեր պահերի արդյունավետ կերպով կիրառված ռազմավարություն է, ոչ ոք չի կարող պնդել, որ բոլոր պայմաններում սա լավագույն ռազմավարությունն է: 

Գանք հաջորդ խնդրին: Երբ մենք ընդհանուրն ենք նայում, արդյոք ընդհանուր մակարդակով կա՞ խնդիր, թե՞ չկա, եւ արդյոք դրամը գերարժեւորվա՞ծ է, թե՞ ոչ: Դրա համար օգտագործվում են տարբեր տեսակի մակրոտնտեսական գնահատականներ, դրանք ԿԲ-ում մենք էլ ենք արել: Որպես ավելի չեզոք գնահատական` ես կարող եմ Ձեզ տրամադրել, մասնավորապես, երկու փաստաթուղթ, որ Արժույթի միջազգային հիմնադրամն է պատրաստել: Այն պրոֆեսիոնալ վերլուծություն է, այլ անկախ կազմակերպություն կամ անձ, որ դրա վերաբերյալ կոնկրետ թվային վերլուծություն ունենա, ես չգիտեմ: Սրանք անցած տարվա վերջին կատարված վերլուծություններն են, եւ այստեղ երկու բան կա: Ինչպե՞ս են եղել փոխարժեքի զարգացումները, դինամիկան, տատանողականությունը եւ, բացի դրանից, արդյոք մրցունակության վրա ազդու՞մ է, թե՞ չի ազդում: Այստեղ խոսվում է հավասարակշիռ իրական փոխարժեքի մասին: Վերլուծությունները վկայում են, որ չի կարելի խոսել ՀՀ դրամի էական գերարժեւորման մասին:

Մենք երկու կարեւոր բան պետք է հասկանանք. ա/ ի՞նչ կարող ենք անել ընդհանրապես, բ/ հատկապես դրամավարկային քաղաքականությամբ դրա համար ի՞նչ կարող ենք անել: Մենք ունենք կապիտալ ներհոսք, եւ դրա պայմաններում դրամավարկային քաղաքականության օգտակարությունը որպես այդպիսին սահմանափակ է, չեմ ասում, թե զրոյական է, անարդյունավետ է, բայց կարող է լինել այնքան, որքան: Հիմա որչափով կարողացել ենք, արել ենք, մենք կլանել ենք եկող ներհոսքի առնվազն մեկ երրորդը, դրա հետեւանքով ծախսեր ենք արել: ԿԲ-ն` որպես կառույց, ունի վնասներ, որովհետեւ մեզ մոտ հիմնական ակտիվները արտարժույթով են, պարտավորությունները` դրամով: Բայց օրենքն անողոք է, օրենքն ասում է` մեր գլխավոր նպատակը գների կայունությունն է, եւ այդ նպատակն է, որի ուղղությամբ մենք շարժվում ենք: Այսինքն` դուք կարող եք հարց բարձրացնել` որքանո՞վ է տրամաբանական այսպիսի կառուցվածքը, բայց դա օրենք է, եկեք հիմա դա չքննարկենք: Եղած օրենսդրության շրջանակներում դրամավարկային քաղաքականության միջոցով դրանից ավել ի՞նչ կարելի էր անել, ես չգիտեմ: 

- Տնտեսագետ Թաթուլ Մանասերյանը «Հետքին» տված հարցազրույցում չի բացառում, որ դրամի արժեւորման պատճառներից մեկը կարող է լինել փողերի լվացումը: Դուք ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս տեսակետը: 


- Բացասական, ես եւս մի անգամ ասել եմ, որ ստացվող գումարները հիմնականում տրանսֆերտներ են, եւ էական մասը չի գալիս միլիոն-երկու միլիոնով, դրանք գալիս են 7-8 հարյուր դոլար, հազար, երկու հազար դոլար միջինում, այդպիսի չափերով են: 

- Բայց եղել են նաեւ միլիոններ, «Կոնվերս» բանկի պատմության ժամանակ խոսվում էր միլիոնների մասին: 


- «Կոնվերս» բանկի թե հատկապես ո՞ր գումարների մասին է խոսքը, չգիտեմ: Ես ասում եմ` միջինով են եկել գումարները: Մեծ գումարները չեն բացառվում: ԿԲ-ն ունի ֆինանսական դիտարկումների կենտրոն, եւ բոլոր մեծ գումարները, որ գալիս են, որոշակի շեմից բարձր բոլոր մեծ գումարներն ուսումնասիրվում են` փաստաթղթերը, որտեղի՞ց, ու՞մ, ինչի՞ համար է գնում: Ըստ օրենքի` բոլոր բանկերի պարտավորությունն է այդ մեծ գումարների մասին տեղեկացնել ԿԲ-ին, որպեսզի վստահ լինեն, որ փողերի լվացում չկա: Եղել են դեպքեր, որ բանկերը հայտնել են մեզ, մեր ֆինանսական դիտարկումների կենտրոնը դիտարկումներ է արել եւ նյութերն ուղարկել է համապատասխան մարմիններին: 

- Իսկ այդ տեղեկություններն ուղարկելուց հետո քրեական գործեր հարուցվե՞լ են: 

- Միգուցե, ես դրանց հետագա ընթացքով չեմ հետաքրքրվել: Դրանք եզակի դեպքեր են, եւ այնտեղ մեծ գումարներ չկան: Այնպես որ, խոշոր չափի փողեր այստեղ չեն կարող լվացվել: Հոսքերի բնույթն այդպիսին չէ: Ես Թ. Մանասերյանի ասածը ժխտում եմ: Որ փողերի լվացման առանձին դեպքեր կան եւ կլինեն, կասկած չկա, բայց որ դա համատարած բնույթ ունի եւ հիմնականն է փոխանցումների մեջ, դա բացարձակապես, իմ կարծիքով, անհիմն է: 

- ՀՀ նախկին վարչապետ Հ. Բագրատյանն ասում է, որ ՀՀ բանկային համակարգը լուրջ բարեփոխումների կարիք ունի` ոչ միայն կառուցվածքային, այլ նաեւ կադրային: Դուք կիսու՞մ եք այս տեսակետը: ԿԲ-ում ճգնաժամ կա՞:


- Եթե համակարգում ճգնաժամ լինի, ակտիվները շատ մեծ տեմպերով չեն աճի, երբ ակտիվները 50-60 տոկոսով աճում են (առանց վատ վարկերի տեսակարար կշռի աճի), այդտեղ ճգնաժամային համակարգի բնութագրիչ չկա: Կադրերի տեսակետից էլ եթե ճգնաժամ լինի, արտահոսք չի լինի, երբ բանկային կադրերը շատ ավելի բարձր աշխատավարձով տեղ են գտնում այլ առեւտրային, ոչ բանկային կառույցներում: 

- Իսկ ճի՞շտ է, որ վերջերս կադրերի մեծ արտահոսք կա ԿԲ-ից, եթե այո, ապա որո՞նք են պատճառները:

- Արտահոսք կա, պատճառը վարձատրությունն է: Այլ կազմակերպություններ, բանկեր շատ ավելի շատ փող են տալիս, այլ պատճառ չկա: Մենք ունենք այժմ արդեն նախկին աշխատակիցներ, որոնք, այլ կառույց տեղափոխվելով, ստանում են իրենց նախկին աշխատավարձի մինչեւ եռապատիկը:

- Դրամի արժեւորումն ազդում է հատկապես մեր այն հայրենակիցների եկամուտների վրա, ովքեր դրսում աշխատելով` այստեղ պահում են իրենց հարազատներին: Նրանք ստիպված են ավելի շատ փող ուղարկել: Ձեր կարծիքով` սա չի՞ հանգեցնի տրանսֆերտների կրճատմանը:

- Դա բարդ հարց է, բայց, իմ կարծիքով, նման վտանգ չկա: Նայեք` որտեղի՞ց են գալիս հիմնական տրանսֆերտները: 75 տոկոսը Ռուսաստանից է: Այդ փոխանցումները հիմնականում կրկնում են Ռուսաստանում բնակչության եկամուտները: Մենք միշտ ունենալու ենք վիճակ, երբ դուք ունեք մոբիլ աշխատուժ, եւ այդ աշխատուժը Ռուսաստանում սահմանափակումներ չունի, ի տարբերություն այլ երկրների, եւ այնտեղ եկամուտներն ավելի բարձր են: Սա ինչ-որ առումով նաեւ համաշխարհային ֆենոմեն է, որովհետեւ, եթե ուշադրություն դարձնեք տվյալներին, վերջին տարիներին ամենաարագ աճող միջազգային հոսքերը ոչ թե միջազգային կապիտալ հոսքերն են կամ ուղղակի ներդրումները, այլ տրանսֆերտները: Տվյալ պարագայում մենք նույնպես ունենք այդ երեւույթը: Եւ եթե գնալով նրանք այնտեղ ավելի բարձր եկամուտներ են ստանում, թե ինչ կլինի սոցիալական դինամիկայի տեսակետից, ասենք` ընտանիքին այլեւս չեն օգնի, բացարձակապես այլ հարց է, դա կրկին շատ այլ գործոններով է պայմանավորված, քան դրամի արժեւորմամբ: 

- Ինչքանո՞վ է ճիշտ, որ գնաճի պահպանման գործառույթը դրված է ԿԲ-ի վրա: Դրանով ԿԲ-ն ավելի հզոր կառույց չի՞ դարձել: Չե՞ք կարծում, որ այդ գործառույթը պետք է դրված լինի կառավարության վրա: 

- ԿԲ-ի գործառույթը, նախեւառաջ, դրամավարկային քաղաքականության իրականացումն է: Գնաճի կառավարման գործառույթը միայն ԿԲ-ի վրա չէ դրված: Գնաճի համար պատասխանատու է նաեւ կառավարությունը, քանի որ գնաճի վրա առնվազն ազդում է նաեւ ֆիսկալ, կառուցվածքային քաղաքականությունը: ԿԲ-ի առումով դա ոչ թե իրավասության ամրագրում է, այլ հայեցողության սահմանափակում: Կայուն գների ապահովումը ԿԲ-ի հիմնական նպատակն է, այսինքն` ոչ թե միայն ԿԲ-ն է պատասխանատու գնաճի համար, այլ իր այլ նպատակների մեջ ԿԲ-ի համար կարեւորը գնաճն է, եւ եթե նպատակների միջեւ ընտրության խնդիր առաջանա, ԿԲ-ն պարտավոր է առաջնահերթությունը տալ ցածր գնաճի նպատակին: Այս առումով ՀՀ ԿԲ անկախությունը խիստ սահմանափակ է. այն ոչ կարող է նպատակների միջեւ ընտրություն կատարել, ոչ էլ օրենսդրի կողմից սահմանված նպատակի համար թիրախ կամ գնաճի մակարդակ սահմանել: ԿԲ-ն հայեցողականություն ունի միայն հաստատված թիրախին հասնելու ձեւերի ընտրության մեջ: Այս տեսակետից ՀՀ օրենսդրությունը բավականին խիստ է: Ամփոփելով` իհարկե, կառավարությունը եւս պատասխանատու է գնաճի համար: Ինձ թվում է` կառավարությունում դա երբեք չեն ժխտել:

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter