ՀՀ Հանրային խորհրդի պատմական-ազգային արժեքների, հուշարձանների պահպանության, պատկանելության և օգտագործման խնդիրների ենթահանձնաժողը երեկ՝ օգոստոսի 27-ին, քննարկել է Գանձասարի վանքային համալիրի շրջապարսպի երեսպատված սալիկների ապամոնտաժման հարցը:

Նիստին մասնակցել են ենթահանձնաժողովի անդամներ, անվանի ճարտարապետներ: Ենթահանձնաժողովի նախագահ Ժասմեն Ասրյանը, ներկայացնելով խնդիրը, ևս մեկ անգամ շեշտել է համալիրի պարսպի պատմական տեսքը պահպանելու անհրաժեշտությունն ու առանց համապատասխան նախագծի և մասնագիտական քննարկման այն ձևափոխելու անթույլատրելիությունը: Մասնակիցներն իրենց դժգոհությունն են արտահայտել սալիկապատման գործընթացի նկատմամբ պատկան մարմինների ոչ համարժեք գնահատականի և քայլերի վերաբերյալ:

Ենթահանձնաժողովի նիստում որոշում է կայացվել Գանձասարի վանքային համալիրի շրջապարսպի երեսպատված մասի սալիկները հեռացնելու առաջարկով ՀՀ և ԼՂՀ նախագահներին ու Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին ուղղված մտավորականների բաց նամակի վերաբերյալ: Այն ներկայացվում է ստորեւ:

«Ենթահանձնաժողովը կարծում է, որ 350 ստորագրությամբ բաց նամակը և Գանձասարի պարսպի պատմությունը ենթակա չեն քննարկման, քանի որ հստակ է, որ.

1. Պատմամշակութային բարձր արժեք հանդիսացող Գանձասարի վանքային համալիր-հուշարձանի նկատմամբ տարվում է աղավաղումների և պատմական կեղծիքների իրականացման գործընթաց, որի կասեցման պահանջով հանդես է եկել Հայաստանի մտավորականությունը` պաշտպանելու իր ազգային- պատմական հուշարձանը, ժառանգություն ստացած իր սրբավայրն ու իր պատմությունը:

2. 13-րդ դարում (կամ ավելի վաղ) կառուցված Գանձասարի շրջապարիսպը մշտապես մնացել է կանգուն` մինչև այժմ: Կառուցումից հետո վերանորոգվել է մի քանի անգամ, այն էլ միայն վերին շերտերը` պահպանելով նախկին` միջնադարյան պատմական տեսքը: Վերջին «վերանորոգման» ժամանակ աղավաղվել է պարսպի թե´ որակը, թե´տեսքը, թե´ միջնադարյան ճարտարապետական կառուցվածքը, դրանով իսկ աղավաղվել ու կեղծվել է վանքային համալիրի ամբողջականության պատմությունը, որոնք փաստեր են, և որի մասին հայ մտավորականությունը ներկայացրել է «Բաց նամակում»:

3. Մասնագիտական ուսումնասիրությունները, եզրակացությունները, առաջարկություններն ու պահանջները ենթակա չեն այլոց (ոչ մասնագետ ղեկավար, բարերար, մեծահարուստ, հոգևորական և այլն) կողմից ուսումնասիրման կամ վերլուծության (քննարկման), իսկ բաց նամակը գրված և ստորագրված է բացառապեսմասնագետների մեծամասնությամբ (220-ից ավելի). 70 ճարտարապետ և հնագետ, 50 պատմաբան, 25 աստվածաբան, վիմագրագետ, ազգագրագետ, 75 արվեստի գործիչներ (մշակութաբաններ, նկարիչներ, քանդակագործներ...), Մատենադարանի, ակադեմիայի (և այլ) գիտաշխատողներ, ինչպես նաև`55 գրողներ, բանաստեղծներ, բանասերներ, 32 հասարակական-քաղաքական կազմակերպություններ: Բաց նամակը ստորագրողներից 60-ից ավելին ակադեմիկոսներ և դոկտոր – պրոֆեսորներ են:

4. Քանի որ 350 ստորագրությամբ նամակն ուղղված է ՀՀ և ԼՂՀ նախագահներին ու Ամենայն Հայոց կաթողիկոսին`հաշվի առնելով իրավիճակի լրջությունն ու խնդրի անհապաղ լուծման կարևորությունը, ուստի նամակի պատասխանն էլ ենթահանձնաժողովն ակնկալում է ստանալ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանից, ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանից և Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդից:

Ենթահանձնաժողովն անընդունելի է համարում ԼՂՀ ԿԱ Զբոսաշրջության և պատմականմիջավայրի պահպանության վարչության պետ Ս. Շահվերդյանի 2013 թ. հուլիսի10-ի գրությունը, որն ընկալվում է իբրև ձևական և հասարակությանն ապակողմնորոշելու միտում ունեցող, քանի որ նույն վարչությունը նույնաբովանդակ գրություն հրապարակել է դեռևս 2012 թ. դեկտեմբերի 14-ին` Գանձասարի պարսպի երեսպատումը Լևոն Հայրապետյանի կողմից վերսկսելուց երեք շաբաթ անց` մասնագետների և հասարակայնության պահանջով և կրկնվել է դեկտեմբերի 26-ին, երբ երեսպատումը շարունակվում էր և դադարեցվել էր մարտ-ապրիլ ամիսներին` մասնագետների և հասարակայնության պահանջով:

Ենթահանձնաժողովը գտնում է, որ նշված գրության մեջ նկատելի է արհամարհանք մտավորականության նկատմամբ` 350 մտավորականներին անվանելով «մի խումբ», իսկ երեսպատման գործընթացն արդարացնող անտրամաբանական պատճառաբանությունները հաստատում են, որ եզակի կառույցը գտնվում է կա՛մ մշակույթից, ազգային արժեքներից, հուշարձանից, պատմությունից ու պատմական ժառանգությունից, առավել ևս` քաղաքականությունից հեռու մարդկանց տնօրինության տակ, կա՛մ միջնադարյան հայկականճարտարապետությունն ու սրբավայրի պատմությունն աղավաղելու, խեղաթյուրելու գիտակցված գործընթաց է սկսված:

Ուստի, կարևորելով Գանձասարի վանքային համալիրի ամբողջականությունը կեղծարարությունից զերծ պահելու հանգամանքը, ինչպես նաև բարձր գնահատելով հայ մտավորականության դերը և արտահայտած հստակ դիրքորոշումն այս հարցում` ենթահանձնաժողովը որոշում է. Դիմել ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանին, ԼՂՀ Նախագահ Բակո Սահակյանին և Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ին` հետևյալ խնդրանքով.

Ընդունել «Բաց նամակ»-ի պահանջները և բարձր հսկողության ներքո.

ա) պարտավորեցնել կառավարությանը (կառավարություններին)` անհապաղ կայացնել Գանձասարի շրջապարսպի երեսպատված մասը ապամոնտաժելու և պատմական իմաստին, ոճին ու որակին համապատասխան լիարժեք վերականգնելու որոշում:

բ) պարտավորեցնել կառավարությանը (կառավարություններին)`անմիջապես հրավիրել մասնագետ-հնագետների, գեոֆիզիկների, սեյսմոլոգների, վերականգնող ճարտարապետների ու շինարարների, պատմաբանների և հուշարձանագետների` մասնագիտորեն կազմակերպելու և սկսելու շրջապարսպի երեսպատված մասի սրբատաշ քարե սալիկների հեռացման աշխատանքները` ապահովելով մասնագիտական խիստ հսկողություն, որից հետո կվերացվեն համալիրում գոյություն ունեցողթերությունները, կկատարվեն վերանորոգման աշխատանքներ, և հուշարձանին կվերադարձվի իր պատմականորեն անաղարտ տեսքն ու խորհուրդը` որպես Հայոցպատմական-ազգային-հոգևոր արժեք»:

ՀԽ ազգային արժեքների պահպանման ենթահանձնաժողովն իր պատրաստակամությունն է հայտնել նշված բոլոր աշխատանքներում ապահովել բարձրակարգ մասնագետների մասնակցությունը` ապամոնտաժման գործընթացը պահելով իր ուշադրության ներքո, անհրաժեշտության դեպքում հրավիրելով նիստեր և անցկացնելով հանրային քննարկումներ: