HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Սոնա Ավագյան

Ըստ հուշարձանագետի` Գանձասարի պարսպի երեսպատումը հանցագործություն և անգրագետ հայրենասիրություն է

Այսօր Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող կազմակերպության երևանյան գրասենյակի ղեկավար, հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը հանդիպեց լրագրողներին: Հարցերը վերաբերում էին Արցախի Գանձասար վանքի պարսապի երեսպատման` աղմուկ բարձրացրած աշխատանքներին, որոնց նախաձեռնողը և հովանավորողը արցախցի բարերար Լևոն Հայրապետյանն է:

-Վերջերս պնդեցին, որ Գանձասարի պարիսպը 1980-ականների կառույց է, ապա պնդեցին, որ ավելի հին պարիսպ է: Ո՞րն է իրականությունը:

-Գանձասարի վանքը արդեն 13-րդ դարի 1-ին կեսից իր այսօրվա հիմնական կառույցները, որ կան, ունեցել է: Բայց հայտնի է, որ ավելի վաղ էլ տեղում եղել է պաշտամունքային կառույց, որը քանդելուց հետո են ներկայիս Հովհաննես Մկրտչի եկեղեցին կառուցել 1216-ից 1238 թթ. միջակայքում: 1240-ին էլ Գանձասարի օծումն է եղել: Վանքերը պարսպապատ էին, և բնականաբար, այդ շրջանից արդեն պարիսպներ վանքը ունեցել է (գուցե և 13-րդ դարից ավելի վաղ, միայն կարող ենք ենթադրել):

Հայտնի են պարսպապատերի մի քանի կարևոր նորոգություններ: Հիմնավոր նորություն է տեղի ունեցել 17-րդ դարում: Մասնակի նորոգություններ են տեղի ունեցել 19 և 20-րդ դարի սկզբներին: Ինչպես առհասարակ ցանկացած կառույց` հենց եկեղեցիները, վանքերը, երբ պարիսպներն էին նորոգում, նույն ժամանակ նորոգում էին նաև օժանդակ կառույցները, գավթի ծածկերը, զանգակատունը:

Վերջին նորից մասնակի նորոգությունները տեղի են ունեցել 1980-ականներին, բայց հավատարիմ` եղած շարվածքին: 80-ականներին Ադրբեջանի հուշարձանների պահպանության վարչության նախաձեռնությամբ կատարված այդ նորոգությունները աչքի չեն զարնում. այնքան հարազատ են կատարվել եղած հին շարվածքին:

Տեսեք` դարերի մեջ միշտ նորոգվել է և նույն ձևով է նորոգվել և մեզ է հասցվել: Մեր պարտականությունն է` կարիք եղած տեղերում հերթական նորոգությունը անել` սերունդներին նույն վիճակով փոխանցելու համար: Նորամուծություններ, նոր շենքեր իրավունք չունենք «թխել»:

-Պրն. Կարապետյան, տեսագրության մեջ Լևոն Հայրապետյանի եղբայր Վլադիմիր Հայրապետյանը նշում է, որ երբ ինքը փոքր էր, եղբոր հետ 60-ական թթ. հաճախակի է եղել Գանձասարում, և պարիսպը գրեթե չի եղել, մի որոշակի հատված է պահպանվել:

-Փոխանակ ինչ-որ մեկի հիշողության հնարավորությունների համեմատ` այստեղ ինչ-որ մի բան ասենք, կան Գանձասարի մինչև 1900-ական թթ. լուսանկարներ, թե պարիսպները ինչ բարձրության վրա էին: Կան 50-ական, 60-ական, այսինքն` ամեն տասնամյակի լուսանկարներ: Եվ եթե մեկը ուղղակի իր հիշողության կորուստի պատճառով պարիպները չի հիշում, չի նշանակում, որ պարիպ չի եղել:

-Եթե մի կողմ դնենք պարսպի տարիքը, ապա կատարվող երեսպատման աշխատանքները կարելի կլինի՞ ոճային առումով ճիշտ համարել:

-Գանձասարը շատ հայտնի վանք է, և դրա համար իր հետ տեղի ունեցածը այս ամբողջ իրադարձությունների պատճառ է դարձել, որովհետև Գանձասարը Գանձասար է:

Բայց Գանձասարը առաջինը չէ: Այդ տեսակ աշխատանքները արդեն իրենց վատ նախադեպերը ունեն: Ես հենց երեկ իմ արխիվից երկու լուսանկար վերցրի` իրար համադրելով: Օինակ` Պարին Պիժ (Պարոն բժիշկ բառի տեղական արտասանությունն է, ճիշտ անունն է` Սբ. Պանտելեյմոն բժշկի վանք) վանքը 1658 թ. կառույց է: Շուշիի շրջանի Բերդաձորի ենթաշրջանում` Մեծշեն գյուղի մոտ է այս վանքը: Բաղկացած է երկու եկեղեցուց: Մեկը ադրբեջանցիները գյուղը մոտ մեկ տարի գրաված ունենալու ընթացքում քանդել են: Մյուսը դեռ կանգուն է, վերանորոգումից հետո դրա 2009-ի լուսանկարում տեսնում եք բոլորովին նոր շենք, և եթե ես նկարները իրար կողմ չդնեի, դուք ուղղակի չէիք իմանալու, որ նույն կառույցն է:

Ժամանակին Արցախի պաշտպանության նախարար Սամվել Բաբայանի հովանավարությամբ Ասկերանի շրջանում Մսմնա գյուղի (որը իր ծննդավայրն է) մոտ Շոշկա վանքը ճիշտ նույն ճակատագրին է արժանացել:

Երևանի մոտ Ջրվեժի 7-րդ դարի խաչաձև եկեղեցին այլև չունենք: Նորից բարի մղումներով մոտեցել են, ուզեցել են, որ ավերակը չթողնեն ավերակ, և հիմա ուղղակի այդ շենքը չունենք:

Այսինքն` երբ մենք գործ ենք ունենում անգրագետ հայրենասիրության հետ, շատ վատ արդյունք ենք ունենում: Օրինակ` Գանձասարի պարիսպների նորոգության մեջ ներդրում անող անհատականությունը (ով ուզում է լինի, ինձ համար կարևոր չէ) ազնիվ մղումներով է և հայրենասիրությամբ է, որովհետև այդտեղից եկամուտ չունի: Աբսուրդի մեջ ենք: Այս մարդիկ շահույթ չունեն այս բաներից: Շահույթն այն է, որ մի հատ արձանագրություն կդենեն իրենց անունը հավերժացնելու` իրենց ես-ը բավարարելու համար:

-Պրն Կարապետյան, ես վերջերս եմ լրագրողական այցով գնացել Գանձասար: Եվ Պարգև Սրբազանը, մասնավորապես խոսելով պարսպի վերանորոգման մասին, նշեց, որ նույն Էջմիածնում նույնպես պարիսպը վերանորոգվել է ժամանակակից տեխնոլոգիաներով, և նախկին կավաշեն կառույցից թողնվել է ընդամենը մեկ փոքրիկ հատված: Բազմաթիվ օրինակներ բերեց, երբ եկեղեցիների պարիսպները նույնպես վերանորոգվել են, և ասաց, որ դա շատ նորմալ է, երբ ուղղակի թողնում են հուշ նախկին պարսպից, իսկ գոյություն ունեցող պարիսպը վերանորոգում են ժամանակին համընթաց: Դուք ինչպե՞ս կմեկնաբանեք, մասնավորապես, Մայր աթոռի օրինակը:

-Վատ օրինակը չպետք է մատնացույց անել: Վատ օրինակ է մատնացույց անում: Խնդիրն այն է, թե ընդհանրապես մենք լուր ունե՞նք հուշարձանի գիտական վերականգնման սկզբունքներից, թե՞ ոչ, և ուզո՞ւմ ենք հավատարիմ մնալ այդ սկզբունքներին, որ համաշխարհային պրակտիկայում ընդունված են: Մեր հոգևորականները, ցավոք սրտի, շատ հեռու են:

Ես տարիներ առաջ հուշարձանների պահպանության նախագծային գրասենյակում ներկա էի մի վեճի: Տաթևի գլխավոր եկեղեցու վերականգնող ճարտարապետը վիճում էր հոգևորականի հետ: Երբ 1931թ. երկրաշարժից Տաթևի գմբեթը ընկել էր, եկեղեցու հատակի բազալտյա սալահատակի որոշ քարեր փշրվել էին այդ ծանրությունից: Հոգևորականն ուզում էր, որ ոչ թե փշրվածները փոխարինվեն նորերով (առաջարկը դա էր), այլ ասում էր. «Թե փշրված, թե առողջ մնացած սալաքարերը ամենը հանեք, դուրս թափեք, մետլախ արեք հատակը: Ես ամեն օր մտնելու եմ այդ եկեղեցին: Սա արդեն իմ աշխատավայրն է: Դուք իբրև հուշարձան մի վերականգնեք»:

Հաղթանակեց հոգևորականը: Եթե այսօր Տաթև գնաք, կտեսնեք` ոչ թե միայն մետլախ է, այլև մի մոզաիկ` թուրքական նախշերով: Իմացեք, որ «խաչը դրել ենք» Տաթևի վրա: Կամ էլ պիտի նորից հազար տարվա բազալտյա սալահատակները վերականգնվեն: Բայց քանդելիս էլ սալահատակի ձևավորման, տեղադրության հատակագիծ չեն արել: Հենց հանել թափել են:

Նոր-նոր եկեղեցիներ ենք «թխում» այս ձևով: Մենք դարերի ընթացքում ընդհանրապես սովոր ենք, որ հենց որ մի քիչ կարողություն ունենանք, ոչ թե պարիսպը, այլ նույնիսկ եկեղեցին հիմքից քանդենք, նորը կառուցենք:

-Պրն Կարապետյան, մի խնդրի շուրջ այսպիսի աղմուկ է բարձրացել այն դեպքում, երբ երկար ժամանակ այդ խնդրի մասին չէին խոսում ընդհանրապես: Որքանով տեղեկացանք, լինելով հենց Գանձասարում, այդ պարիսպը շատ անորակ վիճակում էր, ծուռ և քանդվելու վտանգի առաջ: Հիմա հենց սկսեցին նորոգել (հարցն այն չէ, թե ինչ ձևով են նորոգում, կամ մշակութային արժեքը որքանով է աղավաղվում), բոլորը սկսեցին բարձրաձայնել: Տարբեր շահե՞ր կան:

-Երեկ մշակույթի նախարարությունում էի, և ինձ մի փաստաթուղթ ցույց տվեցին` այս տարվա փետրվարի ամսաթվով` ուղղված Արցախի զբոսաշրջության վարչության պետ Սերգեյ Շահվերդյանին: Նյութը Գանձասարի վերանորոգելիք պարիսպներն էր, և շեշված էր, որ հանդուրժելի չէ: Այս տարվա փետրվար ամսին արդեն մշակույթի նախարարությունից իրենց մասնագիտական տեսակետը ասվել է, և որքան տեղյակ եմ, Սերգեյ Շահվերդյանն էլ և այնտեղ ուղղակիորեն հուշարձանների պատասխանատուն` Սալավա Սարգսյանը, նույն տեսակետը առաջ են տարել, որ այս կերպ հանդուրժելի չէր վերականգնումը: Նույնիսկ պետական, ի պաշտոնե հուշարձանների պահպանության գործը իր վրա վերցրած կառույցի մասնագիտական խոսքը հաշվի չի առնվում:

«Պարիսպները ուռած էին»: Մենք ոչ թե պարիսպներ, մենք եկեղեցիներ ունենք, որ պատերը ուռած են: Բայց եթե պատը ուռած է կամ ճաք ունի, կամ ուրիշ խնդիր կա, չի նշանակում, որ այդ եկեղեցիները պետք է նորովի երեսպատենք:

Ես վիդեոյով կայքերից մեկում Սրբազանի հետ հարցազրույցը լսեցի: Մարդը ասում էր, որ այդ անմշակ քարով շարված պարիսպների արանքներում վերջապես բույս է աճում, և ինքը ստիպված է լինում իր սակավագներին անընդհատ ասել, որ այդ բույսերը պոկեք:

Ես ուզում եմ մի բան հիշեցնել գոնե Արցախի համար: Բացի Գանձասարի եկեղեցու գավթից, բացի Գտիչ վանքի գլխավոր եկեղեցուց, բացի Դադիվանքի 25 կառույցից միայն Կաթողիկե եկեղեցուց և մեկ էլ Շուշիի Ղազանչեցոց եկեղեցուց և 19-րդ դարի վերջին շրջանի մի քանի շենքերից` Արցախում, եթե մի կառույց դարերից մեզ է ավանդվել (իսկ դրանք հազարներով են` սկսած մեր բերդերից, կամուրջներից, բնակելի տներից, հնձաններից, ջրաղացներից, Արցախի 5 մելիքանիստ գյուղերում մելիքական ապարանքներից, հարյուրներով եկեղեցիներից ու վանքերից) սրբատաշ քարով չեն կառուցված: Ի՞նչ հետևություն անենք Պարգև Սրբազանի էս խոսքից: Բոլորը երեսպատե՞նք, որ խոտ չբուսնի պարիսպների պատերին: Սա ոչ թե լուծում չէ, ես նույնիսկ իրապես ամաչում եմ, որ այսօր նման հարց ենք քննարկում:

-Դուք ի՞նչ եք առաջարկում, եթե կառույցը քանդվում է:

-Իմ առաջարկելով չէ: Կան վերականգնող ճարտարապետներ: Նրանք հիմա ավելի խորությամբ ձեզ բուժման ձևերը կպատմեին: Լուծումները շատ են: Երբ որևէ ձևով` սրսկումներով, նույնիսկ հենապատով չեն կարողանում վերականգնել, տվյալ հատվածը քանդում-վերաշարում են: Քանդում-վերաշարումը ծայրահեղ լուծում է, ցանկալի երևույթ չէ, բայց ընդունված է պրակտիկայում: Նախ պիտի ուսումնասիրվեր, և կախված, թե ինչ խնդիրների հետ է կապված` բուժման ձևերը կան:

Մենք այսօր չունենք 17-րդ դարի Պարին Պիժ վանք, մենք ունենք 2009 թ. մի հատ եկեղեցի: Մենք վաղը կունենանք 2011 թ. Գանձասար վանքի շրջապարիսպ: Սրանք հուշարձանների նկատմամբ տեղի ունեցող ոտնձգություններ են` հանցագործության մակարդակի, և սա կատարվում է հայրենասիրական մղումներով:

-Այն դեպքում, երբ մշակույթի նախարարությունը և բոլորը դեմ էին հանդես գալիս, նորոգողները ո՞ւմ թելադրանքով էին աշխատանքներն իրականացնում:

-Մեկենասի, ով տվյալ դեպքում ունի թեմի առաջնորդի` հոգևորականի հովանավորությունը:

-Եթե մշակույթի թույլտվությունը չի տվել վերանորոգման թույլտվություն, բայց միևնույն ժամանակ դրա կարիքը կա, ինչո՞ւ իր մասնագիտական օգնությունը չի առաջարկել: Այսինքն` կա փողը տվողը, և կա մշակույթի նախարարությունը:

-Գանձասար վանքի վերականգնման նախագիծը 89 թ.-ից պատրաստ կա: Շատ եկեղեցիների վերականգնում տեղի է ունենում հետևյալ ձևով. օրինակ` Առինջի մոտ` Երևանին կպած Ձագավանքի նախագիծը գրագետ արված էր, գիտխորհրդով անցած էր, բայց կառուցվեց բոլորովին ուրիշ շենք: Ձագավանքի նախագծի հեղինակը ճարտարապետ Արտակ Ղուլյանն է: Երբ ճարտարապետը գնում է` հեղինակային վերահսկողություն իրականացնելու, որը իր պարտավորությունն է, բացարձակ չեն լսում: Մի որոշ ժամանակ անց ուղղակի մարդը հասկացել էր, որ իր գնալ-գալը ընդհանրապես ոչ մի օգուտ չի տալիս հուշարձանին:

-Չկա՞ օրենք, որը պարտավորեցնի ճշգրիտ ենթարկվել նախագծին: Կա՞ն մեխանիզմներ` կանխելու մշակութային արժեքի աղավաղումը:

-Մարդիկ իրենց քեֆի տվածը անում են (նույնիսկ եթե դա հայրենասիրական մղումներով է), և դրանից աղավաղվում է հուշարձանը, որը իրավունք չունենք աղավաղել, պիտի պետք եղած նորոգությունները անենք, բայց անաղարտ ձևով փոխանցենք սերունդներին: Եթե սա չի կատարվում, ես կարծում եմ` միակ ձևը արդեն պատժամիջոցներն են, որի փորձառությունը կա:

Օրինակ` Հաղպատի վանքը ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի կողմից պահպանվող հուշարձանների ցանկի մեջ ընդգրկված հուշարձան է: Գյուղապետը ուղղակի պարսպին կից մի երկհարկանի ուտել-խմելու տեղ էր կառուցել. մտածում էր` զբոսաշրջիկ շատ է գալիս, շահույթ կստանա: Հուշարձանների պահպանության վարչությանը տարբեր միջոցներով փորձում էր հասկացնել մարդուն, որ սա չի կարելի. եթե ՅՈւՆԵՍԿՕ-ից վաղը հանձնաժողով գա, պարզապես միայն այդ կառույցի համար ցանկից դուրս կդնեն: Բանը հասել էր նրան, որ դատական գործ հարուցվեց: Եվ միայն դատական այդ պրոցեսից հետո Հուշարձանների պահպանության վարչությունը կարողացավ այդ գյուղապետի հախից գալ, և շենքը վերջապես քանդեցին:

ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի հանձնաժողովից Նորավանք էին եկել: Նորավանքի կողքին էլի ճաշարանատիպ ինչ-որ բան է կառուցված: Հանձնաժողովի անդամները վերջին պտույտից, որից արդեն վանքն է երևում, այդ շենքը տեսել էին և ասել էին. «Վանքին այսքան մոտ դուք այսպիսի մի բան եք կառուցել: Մեզ ուր եք բերել այստեղ: Շրջեք, գնացինք»: Չէին իջել մեքենայից:

Նույնը տեղի է ունենալու Գանձասարի հետ վաղը մյուս օր, եթե օրինակ, մի օր հասնենք նրան, որ ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի պատասխանատուները հրավիրված լինեն և գան մեր խնդրանքին ընդառաջ, որ Գանձասարը ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի կողմից պահպանվող հուշարձանների ցանկի մեջ մտնի: Նորովի «թխած» պարսպի էս վիճակը տեսնեն, ուղղակի չեն մոտենալու, և Գանձասարի պես հուշարձանը ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի ցանկում ընդգրկվելու բախտին չի արժանանալու:

Եթե ունենայինք հարգանք ու ակնածանք, այս ձևով չէինք մոտենա: Նաև այդ վերամբարձ վիճակը, որ «եթե մենք տնտեսապես կարող անձնավորություններ ենք, ինչ կուզենք, կանենք», և Հուշարձանների պահպանության վարչության տեսակետները արհամարհելը բերում են, ի վերջո, դատական պրոցեսի: Ես հիմա չեմ իմանում` Հուշարձանների պահպանության վարչությունում այս խնդրո՞ւմ էլ դատական ճանապարհը կընտրեն, թե՞ չէ, բայց, փաստորեն, փորձը ցույց է տվել, որ միայն այդ ձևով են արդյունքի հասնում մեր իրականության մեջ:

-Պրն Կարապետյան, Սրբազանը նաև նշեց, որ այստեղ համակարգային ինչ-որ թերություն կա: Մարդը ցանկություն ունի վերականգնելու պարիսպը, այդքան էլ կարողություն է ծախսում: Մի՞թե պետությունը սահմանափակվեց մի հայտարարությամբ, որով մերժեց պարսպի երեսպատումը: Գուցե այդ մարդու հետ նստեին, խորհրդակցեին, ընդհանուր հայտարարի գային, և այդպես չլիներ:

-Արե՞լ են, թե՞ չեն արել, խորհրդակցության կանչե՞լ են մարդուն, մարդը եկե՞լ է, թե՞ չի եկել` տեղյակ չեմ, բնականաբար: Բայց ես մի բան եմ հասկանում, որ այդ նախադեպերը կան: Այսինքն` մեր մեջ լայն հաշվով ուղղակի պակասում են հարգանքն ու ակնածանքը մեզ ավանդված պատմական հուշարձանների նկատմամբ: Մտածում են, որ «ինչ ուզենք, կանենք: Էդ անմշակ քարը ո՞ւմ է պետք, եկեք սիրունացնենք»:

-Նույն Վլադիմիր Հայրապետյանը նշեց, որ գոյություն է ունեցել վերականգնողական աշխատանքների նախագիծ, որը ներկայացրել են իրենց: Իրենք պետք է ֆինանսավորեին այդ աշխատանքները: Սակայն իրենք մտածել են` ինչո՞ւ ֆինանսավորեն, եթե կարող են այդ աշխատանքն իրենք իրականացնել:

-Տեսեք` մարդը ասում է. «Նախագիծը կա, բայց ինձ հետաքրքիր չի, ես իմ իմացածն եմ անում»: Այս ինքնագործունեությունը, թեկուզ դրական մղումներով, բերում է շատ վատ հետևանքների: Եվ ցավոք սրտի, պետական մարմինները մինչև չեն հասնում դատական պրոցեսներին, խնդրին չեն կարողանում լուծում ապահովել: Ես էլ եմ իմացել, որ 89 թ.-ից Գանձասարի վերականգնման պատրաստ նախագիծ է եղել:

-Պրն Կարապետյան, ի վերջո, լուծումը ինչպես եք տեսնում, ի՞նչ պետք է արվի, ըստ Ձեզ: Պետք է դադարեցնե՞լ շինարարությունը, թե՞ ոչ:

-Գանձասարը հայ ճարտարապետության հանրագիտարան է (Ալեքսանդր Յակոբսոնի գնահատականը), համաշխարհային ճանաչում ունեցող հուշարձան է: Եվ եթե մեկը մի անգամ ոտք է դնում Արցախ, եթե կես օր ունի, այդ կես օրում աշխատում է գոնե Գանձասարը տեսնել:

Պարզ է, որ աշխատանքները հնարավոր է դադարեցնել: Ճիշտ է, որ նորից ծախս է պահանջում քանդելը, քանդելուց հետո շաղախի ավելի մնացած բաները մաքրել-քերելը, բայց ես Գանձասարի պարագայում համարում եմ, որ այդ ամբողջ միանգամայն արդարացված է: Պետք է քանդեն և Գորիսի անմշակ քարով իրականացվող պատերի շարին հարազատ ոճով վերականգնեն: Սա առհասարակ կոչվում է «Գորիսի շար», «Գորիսի սվաղ»

Ճիշտ Պարգև Սրբազանի մտահոգության պատախանն է: Երբ կոպտատաշ քարերով է շարված և միջանկյալ հատվածները լիցք է, լիցքը ամրացնում են նոր սվաղով, այնտեղ որևէ բուսականության չի էլ կարող սերմ դնել և ծլարձակել, և այս ձևով պահպանվում է իր իսկական շարը: Սյունիքն ու Արցախն ամեն իմաստով իրար մոտ են: «Գորիսի շար» եմ ասում, բայց հենց Արցախում էլ է դա տարածված, Ստեփանակերտի հին թաղամասի բնակելի տները նույն «Գորիսի շարով» են կառուցված:

Ամենապարզ մոտեցումը սա էր: Սա էլ է ծախս պահանջում, ընդ որում` շատ ավելի քիչ: Կայքերից մեկում գրված է, որ 1,5 մլն դոլարի ներդրում պիտի արվի այդ պարիսպների մեջ: Մենք այնքան խնդիրներ ունենք հենց Արցախում: Հենց Գանձասար վանքի դիմաց` անտառի մեջ Հավապտուկ վանքն է` վթարային վիճակում: Պառավաձորի վանքն է Գանձասարից 1 կմ-ի վրա, երկու եկեղեցին` պարսպապատ, տանիքին` հաստաբուն ծառեր են բուսնել:

Մեկնաբանություններ (3)

Armen
Մէկ այլ կէտ նաեւ կ՜ուզէի աւելցնել քանի որ գաղափար չունէի այդ մասին նախապէս... գնահատելով հանդերձ Պրն. Կարապետեանի գիտելիքները եւ գործը յուշարձաններու եւ պատմամշակութային կոթողներու պատմութեան մէջ, նոր իմացայ որ ան սաստիկ հակառակորդ մըն է Հայ Առաքելական Եկեղեցիին որեւէ եկեղեցի շինելուն, կառուցելուն կամ աւերակները նորոգելու, որովհետեւ Եկեղեցիները կը համարէ խաւար ժողովուրդներու համար....։ Սաստկագոյն սխալ եւ անգրագիտութիւն է այդ խօսքը։ Ուրեմն Սփիւռքը ի՞նչ պէտք է ընէ երբ նոր գաղութ մը հաստատուի աշխարհի ցանկացած քաղաքի մէջ։ Ցուլումը եւ այլասերումը թո՞յլ տանք։ Իսկ ինչո՞ւ Ամերիկայի, Քանատայի, Աւստրալիայի պէս երկիրներ հազարաւոր եկեղեցիներ կը կառուցեն ամէն տարի, միթէ անոնք միլիոնաւոր ժողովուրդները աւելի խաւա՞ր են քան Հայաստանի ձեր նախկին Կոմունիստ, անաստուած բռնաւոր ղեկավարութեան պտուղ ժողովուրդը։ Ռուսաստանը, Վրաստանը ինչո՞ւ ամէն տարի դրամ կը յատկացնեն իրենց եկեղեցաշինութեան գործերուն մէջ եւ ամէն տարի հազարաւորներ կը սարքեն։ Ամօթ... հազար ամօթ Պրն. Կարապետեան։ Ես չէի գիտեր որ ձեր նման յուշարձանագէտը մտային բոպիկ մըն է։
Վեհարի
Բոլորովին վերջերս Ստեփանավանի Ձորագետ գետի կիրճում գտնվող փոքրիկ եկեղեցու կամարները քանդողը նույնպես կարծում էր լավ գործ է անում և իր ընտանիքը սովից է փրկում: Մինչ այդ հատուկ տգետների համար լուր էին տարածել թե իբր այդ կամարների տակ ոսկի է պահված: Ոչ թե թուրքերը, այլ հայազգի ինչ որ գործարար պարզապես պայթեցրեց կիրճում գտնվող մեկ այլ եկեղեցու վերջին հետքերը: Իսկ մեծ երկրաշարժից հետո քաղաքի ,,բարգավաճ,, ընդլայմանը խանգարող ոչ թե հարյուրավոր, այլ իրականում հազարավոր դամբարանների հետքը բուլդոզերներով ոչնչացվեց: Եթե անգամ մեր ունեցած ազգային հարստության արժեքների մասին պարոն Սամվել Կարապետյանի նման գիտելիքներ ունեցող մեկին նշանակենք ասենք հուշարձանների ռազմական միջոցներով պահպանության ստորաբաժնում, միևնույնն է ոչնչացումը կշարունակվի այնքան ժամանակ, մինչ չվերանա համատարած տգիտությունը և չվերանան իշխանություն զավթած տգետները:
Armen
100 տոկոսով համաձայն եմ Յուշարձանագէտ Պրն. Կարապետեանին հետ։ Այսօր մենք մեր հազարամեայ հնաւանդ Երկրի արժէքը կը կորսնցնենք նիւթական կամ անձնական գցուց եւ մեղադրելի պատճառներով։ Սա հնագիտութեան եւ մեզի աւանդուած Միջնադարեան կառոյցներուն դէմ ոճիր է։ Պէտք է օրէնք մշակուի որ ՈՐԵՒԷ տեսակի նոր շէնք կամ կառոյց գոնէ 50 մեթր հեռաւորութիւն ունենայ որեւէ հնագիտական կառոյցէ ինչպէս որ է օրէնքը Արեւմտեան քաղաքակիրթ երկիրներու մէջ։ Ֆրանսայի Նոթր Տամը երբէք չէ փոխած իր ձեւը 1163 թուականէն իսկ մենք մեր սեփական ձեռքերով կ՜արժեզրկենք մեր հնագոյն վանքերը եւ եկեղեցիները վասն զբօսաշրջութեան։ Լաւ իմացէք որ զբօսաշրջիկներ հնութեան համար աւելի արժէք կ՜ընծայեն քան որեւէ ՙգեղեցկացուած՚ շէնքի մը, որուն այդ ՙգեղեցկացումը՚ մէկ զզուելի արարք եւ ոտնձգութիւն մըն է որեւէ յուշարձանի մը նախնական ձեւին, պատմութեան եւ աւանդին դէմ։ Օրէնք պէտք է մշակուի եւ ԽՍՏԱԳՈՅՆՍ կիրարկուի։

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter