HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Սփյուռքահայ պատմաբան. ինչպիսի՞ երկիր պիտի լինի Հայաստանը

Թալին Սուջյանը պատմաբան է, բնակվում է Մյունխենում, աշխատում է Լյուդվիգ-Մաքսիմիլիանի համալսարանի Արևելագիտության ինտիտուտի թրքագիտության ամբիոնում իբրև գիտաշխատող: 2013 թ. դեկտեմբերին ՀՀ սփյուռքի նախարարության հրավերով մասնակցել է խորհրդաժողովի, որին հրավիրված էին Եվրոպայի, Միջին Արևելքի, Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկայի արևմտահայ մտավորականներ, քաղաքական գործիչներ: Կային նաև Հայաստանից ներկայացուցիչներ:

-Հեռախոսով ինձ ասել էին, որ խոսվելու է Հայաստանի և սփյուռքի հարաբերությունները վերանայելու ծրագրի կամ այդպիսի ծրագիր կազմելու փափագի մասին: Հետո խոսակցությունների ընթացքում հայտնի դարձավ, որ մենք տարբեր բաներ ենք հասկանում տարբեր կոնցեպտների շուրջ: Այդ կոնցեպտներից մեկը հայրենիքի մասին էր: Ընդհանուր հասկացություն կար՝ ազգ-պետություն, այդ թվում` Հայաստանը և դրան պատկանող սփյուռքը:

Կա սփյուռք, որը Հայաստանինը չէ, ստեղծվել է Հայաստանի անկախությունից առաջ` մեծամասնությամբ 19-րդ դարի վերջից մինչ 1915 թ. և հետո, որը արևմտահայերի սփյուռքն է: Կա նաև Հայաստանի անկախությունից հետո կազմված հայաստանյան սփյուռք: Այս երկուսին միասին Հայաստանին պատկանող մեկ սփյուռք կոչելու մոտեցումը երևակայական է և կուզե ազգ-պետության գաղափարի շուրջ դասավորել սփյուռքը: Ուրեմն, պետք է տեսնել այդ տարբերությունները, խոսել դրանց մասին, խոսել հայագիտական մտքերի մասին, մեկ կողմ դնելով երևակայական, իդեալականացված, վերացական, «մեկ ազգ, մեկ հայրենիք»-ի մոտեցումը, և դրա համեմատ որոշենք առաջիկա քայլերը: Կարծում եմ, որ այս տարբերությունների ամենակարևոր դրսևորումն էր Թուրքիայի հետ արձանագրությունների ստորագրման շուրջ տեղի ունեցած հակազդեցությունը սփյուռքի համայնքներում: Պետք է դասեր քաղել կատարվածից:

-Ի՞նչ է ենթադրում քո ասածը, Թալին: Կմանրամասնե՞ս:

-Նախաևառաջ, ինչպես բացատրեցի, անմիջական պատկանելիություն չկա, և երկրորդ, որ շատ ավելի կարևոր է, ներկայացուցչության որևէ մեխանիզմ չկա, մանավանդ, արևմտահայ սփյուռքի համար: Այսինքն` սփյուռքի նախարարը պետության կամ կառավարության կողմից որոշվում է, ըստ այդմ` այս կառավարությունը պետք է լինի Հայաստանի ժողովրդի ներկայացուցիչը Հայաստանում, բայց` ոչ արևմտահայերի: Երրորդ` Հայաստանը, հարկավ, հոգեհարազատ է բոլոր հայերի համար, այսինքն` կան հայեր, որոնք ընդհանրապես չեն եղել Հայաստանում, բայց Հայաստանի գաղափարը երջանկություն է նրանց համար կամ մտածում են, որ կա երկիր, որտեղ հայերեն են խոսում:

Կան հայեր, որոնք տարին մեկ անգամ գալիս են Հայաստան, 15 օր մնում, և դա նույնպես կապ է նրանց համար, կան նաև սփյուռքահայեր, որոնք հաստատվել են Հայաստանում: Հայաստանը կարևոր է բոլորի համար, բայց երբ ենթադրենք, որ բոլորի համար էլ Հայաստանը հայրենիք է, դա ուրիշ բան է, որովհետև Հայաստանը կարող է լինել մեկի ծննդավայրը, մյուսի համար` իր պապերի ծննդավայրը,: Այդ առումով Գլենդելում ապրող տիգրանակերտցու համար որտե՞ղ է հայրենիքը:

Ուրիշ իրողություն կա, որ Հայաստանի մեջ ապրող հայի առօրյան չի ապրում սփյուռքահայը, և դա բնական է: Եվ կարծեմ, առօրյան շատ կարևոր է, քանի որ այն մեր կյանքն է:

-Ի՞նչ ես սպասում սփյուռքի նախարարությունից:

-Կարող է ասվել, որ եթե սփյուռքի հայերի թիվը երեք անգամ շատ է Հայաստանում ապրողներից, ուրեմն սփյուռքի նախարարությունը պետք է: Ըստ իս՝ նախևառաջ սփյուռքի նախարարության գործը Հայաստանի մեջ է: Հայաստանի և սփյուռքի միջև կան մշակութային, սոցիալական, քաղաքական, մտածելակերպերի բավական կարևոր տարբերություններ: Այդ տարբերությունների հետ միասին ապրելու, իրար հետ կապեր հաստատելու և մշակելու վայրեր պետք է ստեղծվեն:

-Հաջողվո՞ւմ է դա: Կա՞ այդ գործընթացը:

-Անահիտ Մկրտչյանի հետազոտությունը բավական լավ բացատրություններ է տալիս մշակութային տարբերությունների և դրանցից ծագող մարտահրավերների մասին: Ըստ իս` Հայաստանը պետք է լինի երկիր, որտեղ արևելահայերենն ու արևմտահայերենը միասին խոսվեն և հասկացվեն: Առօրյա կյանքում Հայաստանը լինի երկիր, որը արևմտահայ մտավորականության համար ստեղծի վայրեր, որ այդ մարդիկ հաճախ գան Հայաստան, իրենց ուսումնասիրություններն անեն, դասավանդեն համալսարաններում, համալսարանի ուսանողները կապեր ստեղծեն նաև արևմտահայ աշխարհի հետ:

Վերջին տարիներին ջանք կա գրականության մեջ, որ արևմտահայերենով գրքեր են տպում Հայաստանում: Սիրիայից, Լիբանանից, Իրաքից գաղթող հայեր, շատերը տխուր առիթներով եկան և հաստատվեցին, բայց այսօր Հայաստանի փողոցներում արևմտահայերեն կարող ենք լսել: Նույնը կատարվեց 40-ական թթ., երբ ներգաղթ կազմակերպվեց Հայաստան, բայց այդ մարդիկ չկարողացան մնալ, քանի որ արևմտահայ և արևելահայ աշխարհների տարբերությունները սովետական իրականության մեջ չկարողացան ապրել միասին: Եթե մեր հիշողությունը մի քիչ էլ հետ տանենք, 1915 թ.-ը վերապրած եւ Հայաստան եկած արևմտահայ մտավորականներին հիշենք, օրինակ, Զաբել Եսայանի մասին, որ 43-ին անհետացավ, շատ քիչ է խոսվում նրա մասին: Չարենցի մասին հարկավ խոսվում է, բայց Զաբել Եսայանի մասին այդքան հաճախ չէ, որ խոսվում է, իսկ երբ խոսվում է` շատ սահմանափակ համատեքստում:

-Լավ, դու ի՞նչ ես առաջարկում: Ի՞նչ անել:

-Հայաստանում սփյուռքի նախարարությունը պետք է աշխատի ստեղծել այս վայրերը, որ Հայաստանը լինի արևմտահայերի համար այն երկիրը, որի մեջ հանգիստ ապրելու հնարավորություն կա: Սա ասելով հանդերձ` գիտեմ, որ Հայաստանի հասարակությունը գտնվում է լուրջ դժվարությունների, մարտահրավերների առաջ` քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական եւ, ինչու չէ, անվերջ արտագաղթի: Սփյուռքի մեջ ներկայացուցիչ կազմակերպություններ մինչ օրս չունենք, չունենք այդպիսի համակարգ: Ուզում եմ Բոխումի համալսարանի Ցեղասպանության եւ սփյուռքի հետազոտությունների ինստիտուտի ղեկավար Միհրան Դաբաղի մտքերին անդրադառնալ համայնքի կարևորության մասին: Նա ուժեղ համայնքներ ունենալու կարևորության մասին է խոսում: Կարծում եմ, որ շատ կարևոր կետ է: Համայնքային կյանքը ենթադրում է, օրինակ, այն, որ երբ երեխա ունենաս, կարող ես ուղարկել նրան հայկական դպրոց, երբ աղքատ ես, կդիմես համայնքին, որը բյուջեից կարող է օգնել, երբ ուզում ես համերգների գնալ, համայնքը նաև ունենա այդ կազմակերպվածությունը: Այսինքն` ինքնին կյանք է դա, որի կարիքը հարկավ ունեն այն մարդիկ, ովքեր խոսում են այդ լեզվով, այդ մշակույթի մեջ և ինչ-որ բան են արտադրում:

Այսինքն` առօրյան և համայնքը պետք է անմիջական կապ ունենան իրար հետ, ունենան վերարտադրման մեխանիզմ, որպեսզի համայնք ստեղծվի, իսկ եթե համայնք ունենաս, այդ ժամանակ կարող ես մտածել ներկայացուցչության մասին:

Լուս.՝ haigazian.edu.lb-ի 

Մեկնաբանություններ (8)

H.C.
(1830, that is, of course... not 1930...)
George
.....the only Myth that is mentioned in tnis article is the term Western Armenians. There are no more western Armenians......there are french lebanese syrian australian armenians........And all those have alot of difference but their main goal remains the same. Armenians all over the world have one homeland which is Armenia....the lands which are controlled by the Armenian Armed Forced and where we have the State of Armenia.
H.C.
You are looking at everything through the prism of politics, Vahan. Which can only lead to mistakes on the substantive level of your thoughts and way of thinking. ---- But even on the political level, the slogan in question was being used in the Diaspora, way before the Ministry of Diaspora started using it, in fact, waaay before Armenia became independent again. On the particular point, the Ministry was actually inspired - or even, educated - by the Diaspora. --- On the non-political level, I already tried to explain that, beyond the words themselves, beyond the formulation of the slogan, the fundamental idea that it carries was the basis of a movement dating back to the beginning of the 19th century (re: Armenian National Liberation Movement), and which - among numerous other achievements -resulted notably in the foundation of the Republic of Armenia and the liberation of Artsakh. --- you and anybody else are of course totally entitled to be political, and it's also fair game to criticize the government, as vigorously as one wishes; what I am trying to say is, let's not mix important ideas, ideals and our vital national aspirations to the political rhetoric and militantism, because that would lead to a re-writing of our own History (something that Ms. Suciyan is fighting against, so admirably, on another front..), and it would lead to self-denial and self-destruction. --- cf. http://hetq.am/eng/news/31951/spi%D6%82rq-inch-spi%D6%82rq.html
Հ.Շ.
Մինչ իր հարցազրոյցի ներածականը այլ բան ենթադրել կու տայ, իրականութեան մէջ, Թալին Սուջյանը ծնած է, դաստիարակուած եւ դպրոց յաճախած Թուրքիայում: --- Ասոնկ առարկայական իրողութիւններ են (որոնք պէտք է որ գոնէ նշուէին հարցազրոյցը վարող լրագրողի կողմէ) : --- Այդ հիման վրայ, հետաքրքրական կ'ըլլայ լսել թէ ան ինչպէս կը վերլուծէ իր յարաբերութիւնը յիշեալ երկրի հետ, բաղդատելով Հայաստանի նկատմամբ այն կեցուածքին հետ զորս ան կը յայտնէ խնդրոյ առարկայ հարցազրոյցին մէջ: --- Հարցադրանքը վստահաբար տեղին է, որովհետեւ այնքան տարբեր տեսակներու «սփիւռքահայեր» կան որքան տարբեր երկիրներ ուր հայեր կը ծնին, հասակ կ'առնեն եւ դպրոցական ուսում կը ստանան: --- Նաեւ՝ որպէսզի ամէն ոք իր ամբողջական պատասխանատւութիւնը ստանձնէ իր արտայայտած կարծիքների համար: --- Հ.Շ.
Vahan
People, understand this one basic reality - there are real OBJECTIVE reasons for the cultural, political and social differences between those who trace their roots to either side of the Arax River!!! The Number One reason is the genocide, eviction and exile of Armenians of the one segment. This reality exists, you don;t have to make an effort to see it. These are different groups!! As to whether they remian divergent or can set an agenda of gradual national unification is another matter.
Harut
This is a bold approach to the perennial question of the Armenian Diaspora. Ms Suciyan has brought to light the plight of many Diaspora Armenians and where they find themselves. The search for ones own identity in a foreign land is a nagging crisis of the new generation of Armenians. This bridge between Armenia its people need to be discussed and solutions needs to be discussed on a greater scale. Yes, we all will remain still remain one even if we have different affiliations and various other connections.
Թլկատինցի
Եղած եմ Հայաստանի Հանրապետութիւն, Պարսկահայք եւ Արեւմըտեան Հայաստան...Ապրած եմ զանազան վայրեր երբ տակաւին ինչ-որ հայ համայնքային կեանք կար: Ամէն տեղ տարաբնույթ անցեալի հետքեր ու յուշեր քաղած եմ մինչ 1915-ին արեւմտահայկական եղած իրականութէնէն: Այդ իրականութիւնը անվերադարձ անցաւ ու գնաց: Նունը վերակերտել անհնարին է եւ անիմաստ: Նոր պայմաններ եւ նոր ժամանակներ նոր թելադրանքներ կուտան անոնց որոնք ինքնութեան փնտրտուքի մէջ են: Ներկայ Հայաստանի մէջ չես գտնար անցեալը՝սոսկ անհետացող ասակաւաթիւ ակնարկներ: Եթէ գալու լինես Հայաստան պատրաստ եղի՛ր ՆՈՐ հայկական իրականութիւն մը ապրելու: Իսկ, եթէ կամենաս կարող ես որոշ չափով կերտել քու սեփական ինքնութիւնը:
Հայոց լեզվի ուսուցիչ
Ժամանակն է այս խնդիրների շուրջ խոսելիս, քննարկումների հավաքվելիս կարևորել դպրոցի խնդիրը թե Հայաստանում, թե Սփյուռքում; Սովետական տարիներին մայրենիի գրքեր էին տպագրվում Սփյուռքի դպրոցների համար; ԵՎ ինչ---արևելահայ գրողների, բանաստեղծների գործերը իբրև թե վեր էին ածում արևմտահայերենի, չըմբռնելով, որ դա գրեթե հանցագործություն է; Աղջիկս հայերեն է դասավանդում Սան Ֆրանցիսկոյի հայկական դպրոցում. խնդրել եմ նման բան չանել ու դա նաև իր սկզբունքն է; Հայաստանի դպրոցներում արևմտահայ գրականության մարգարիտներին երեխան պիտի սկսի ծանոթանալ դեռ երրորդ, չորրորդ դասարանից, ոչ թե հիմիկվա նման ութ կամ իններորդից; Այո, հայ մարդը որտեղ էլ ապրի պետք է և ազատ կարդա, և հասկանա թե արևմտահայերենը, թե արևելահայերենը; Իսկ դրան հասնելու ճանապարհը սկսվում է միայն ու միայն դպրոցից; Սիրտս ուղղակի ցավեց, երբ կարդացի, որ ՅՈՒՆԵՍԿՕՆ արևմտահայերենը դասել է անհետացող լեզուների շարքում; Քավ լիցի;

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter