Աննա Բաբաջանյան

Այս տարվա հունվարին, երբ Բուդապեշտում տեղի ունեցած գեղասահքի Եվրոպայի առաջնությունում Հայաստանի միակ ներկայացուցիչը գրավեց վերջին հորիզոնականը, որոշ մարզասերեր ստիպվեցին հայ գեղասահորդների պոտենցիալի վերաբերյալ ծայրահեղ դատողություններ անելու:

Իսկ երբ պարզ դարձավ, որ այսօր մեկնարկելիք Սոչիի ձմեռային օլիմպիական խաղերին Հայաստանը չի ներկայացնի և ոչ մի գեղասահորդ, սոցցանցերում քննարկումներ ծավալվեցին, որոնց կիզակետում հետևյալ հարցերն էին` «Մենք լավ գեղասահորդներ չունե՞նք», «Թե՞ լավ մարզիչներ չունենք», «Հայաստանում գեղասահքը` որպես սպորտաձև, անտեսվա՞ծ է»:

«Լավ գեղասահորդներ ունենք,  օրինակ` օլիմպիական խաղերի հավակնորդ մի աղջիկ ունեինք` Արինա Պետրովա: Մրցաշարին մասնակցելու համար նա պետք է լիներ Հայաստանի քաղաքացի. մենք չհասցրեցինք ժամանակին անձնագիր հանել,- պարզաբանեց Հայաստանի գեղասահքի ֆեդերացիայի նախագահ Մելանյա Ստեփանյանը,- մեր երեխեքը շատ լավն են, երկու-երեք ամսով պարապում ենք, գնում են մրցույթների և նորմալ տեղեր են զբաղեցնում»:

Իսկ թե ինչու են մեր գեղասահորդները պարապում մրցույթներից ընդամենը երկու-երեք ամիս առաջ, արդեն հինգ տարվա վաղեմության պատասխան ունի:

Գեղասահորդ ունենք, սահադաշտ չունենք

Երևանի Շենգավիթ վարչական շրջանի գեղասահքի միակ դպրոցը տարիներ շարունակ անմխիթար վիճակում է: 2008-ից չի գործում սահադաշտը, չկան պարապմունքներն անցկացնելու համար բավարար պայմաններ:

Նշենք, որ պրոֆեսիոնալ գեղասահորդը 11 ամիս պետք է մարզվի սառույցի վրա, իսկ մեր գեղասահորդները սառույցի վրա մարզվում են ընդամենը 4 ամիս` Կ. Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիրի կամ էլ Կարապի լճի տարածքում ժամանակավորապես գործող սահադաշտերում:

 Իսկ ինչպե՞ս է այս պայմաններում նրանց հաջողվում մասնակցել միջազգային մրցույթների և տեղեր գրավել:

Մ. Ստեփանյանի պարզաբանմամբ՝ հավաքականի անդամները և մեր առաջատար գեղասահորդները  հիմնականում մարզվում են  դրսում: Օրինակ` Սլավիկ և Սարգիս Հայրապետյանները Ռիգայում են մարզվում, Անաստասիա Գալստյանը, Իզաբելա Դավթյանը` Մոսկվայում:

«Ամեն դեպքում, սեփական սահադաշտ ունենալն անհրաժեշտություն է»,- շեշտում է ֆեդերացիայի նախագահը:

Նշենք, որ Երևանի քաղաքապետարանը դեռևս 5 տարի առաջ խոստացել էր վերանորոգել դպրոցը, իսկ նախորդ տարի Երևանի ավագանու ընտրություններին Հայաստանի հանրապետական կուսակցության նախընտրական ծրագրում կար նման կետ` «Գեղասահքի զարգացման ծրագրի իրականացում և համապատասխան մարզադպրոցի կառուցում»: 

«Հետքի» այն հարցին, թե ինչու չի կատարվում վաղուց տրված խոստումը, և ինչ քայլեր են ձեռնարկվել, Երևանի քաղաքապետարանից պատասխանեցին, որ տարեկան և քառամյա ծրագրերում ընդգրկված է կազմակերպության աշխատասենյակների ու մարզաբազայի հիմնանորոգման խնդիրը։ Հիմնանորոգման առաջին փուլի նախապատրաստական աշխատանքներն ընթացքի մեջ են՝ հայտարարվել է պարուսուցման դահլիճի, աշխատասենյակների ու հանդերձարանների նախագծանախահաշվային փաստաթղթերի կազմման և հիմնանորոգման աշխատանքների մրցույթ:

Անհասկանալի է` մարզիկների կամ մարզիչների ինչի՞ն են պետք հանդերձարաններն ու աշխատասենյակները, եթե չի գործելու սահադաշտը, մեծ հաշվով` դպրոցը:

Ինչ վերաբերում է սահադաշտի վերականգնմանը, քաղաքապետարանից պատասխանեցին, որ նախկինում ծրագրված էր ձեռք բերել սիլիկոնե սահադաշտ, սակայն հետագայում, մասնագետների կարծիքը հաշվի առնելով, որ սիլիկոնն ունի վնասակար ազդեցություն, ծրագրվեց սահադաշտը վերականգնել բնական սառույցով: Դա մեծացրեց նախահաշվային գումարի չափը, և առաջացավ ներդրողներ գտնելու անհրաժեշտություն, որի համար «քաղաքապետարանը ծավալում է համապատասխան աշխատանքներ»։

Փաստորեն, քաղաքապետարանին անհրաժեշտ եղավ ամբողջ հինգ տարի` հասկանալու համար, թե որքան վնասակար է սիլիկոնը, իսկ թե դեռ քանի՞ տարի կպահանջվի ներդրողներ գտնելու համար` դժվար է ասել:

Հայրապետյանը Պլյուշչենկոյի չափ փող չունի

Սեփական սահադաշտի բացակայության պայմաններում արտերկրում մարզվելն իր հերթին է հավելյալ խնդիրներ հարուցում: Ֆեդերացիայի նախագահի խոսքով, մեր գեղասահորդները մյուսների համեմատ գտնվում են անհավասար մրցակցային պայմաններում, քանի որ արտերկրում մարզվելը ևս որոշակի ֆինանսներ է պահանջում. «Օրինակ՝ Սլավիկ Հայրապետյանը, որքան էլ Ռիգայում մարզվի, հնարավորություն ունի պարապել առավոտյան երկու ժամ և վերջ, չի կարող Պլյուշչենկոյի պես օրը ութ ժամ պարապել. ֆինանսապես այդքան ապահովված չէ»:

Նրա խոսքով, պետական բյուջեից ֆեդերացիային տրամադրվող տարեկան 9 միլիոն դրամը բավարար չէ մարզիկների ծախսերը հոգալու համար: Նշենք, որ դրանով հնարավոր է վճարել լավագույն դեպքում երկու միջազգային մրցման մասնակցության ծախս: «Գեղասահքը թանկ սպորտաձև է, հազիվ եմ փողերը բաշխում, մրցույթներին մասնակցելը, ընթացիկ ծախսերը, անհրաժեշտ զգեստները մեծ գումարներ են պահանջում»,- ներկայացրեց նա` նշելով, որ չի դադարում գեղասահորդների համար հովանավորներ փնտրել:

Իսկ մնացած ֆինանսական խնդիրները հոգում են անհատները, հիմնականում` մարզիկների ծնողները: Միջազգային մրցույթների մեկնող գեղասահորդները, մեծ մասամբ, իրենք են հոգում ընթացիկ ծախսերը:

«Ձմեռային սպորտաձևերի վրա ներդրում չեն անում, ի՞նչ են ներդնում որ...»,- նկատեց տիկին Ստեփանյանը: Նա նույնիսկ նշեց, որ միջազգային մրցույթներից մեկին  մասնակցելու համար դիտավորյալ ֆինանսական միջոցներով ապահովված մարզիկ է  ընտրել, որպեսզի «պետությունից փող չմուրա»:

«Օլիմպիական կոմիտեն կարող է ոչ մի կոպեկ էլ չտալ…»

Իսկ որքանո՞վ է շահագրգռված Հայաստանի ազգային օլիմպիական կոմիտեն (ՀԱՕԿ) Գեղասահքի ֆեդերացիային ֆինանսավորելու, գեղասահքը որպես սպորտաձև Հայաստանում զարգացնելու, մարզիկներին հովանավորելու հարցում: Ֆեդերացիայի նախագահը տեղեկացրեց, որ Օլիմպիական կոմիտեն ֆինանսապես օգնել է մարզիկներին, թեեւ անձամբ ինքը կոմիտեին երբևէ չի դիմել: ՀՀ ազգային օլիմպիական կոմիտեի մամուլի ծառայության ղեկավար Յուրի Ալեքսանյանն իր հերթին «Հետքի» հետ զրույցում նկատեց. «Օլիմպիական կոմիտեի նախագահը կարող է ընդհանրապես ոչ մի կոպեկ էլ չտալ Գեղասահքի ֆեդերացիային»: Նրա խոսքով, կոնկրետ ֆիքսված գումար չկա,  թե կոմիտեն ում ինչքան պետք է տա:

«Ուզու՞մ ես օգտակար լինել գեղասահքին, փող դիր` արա, եթե չես կարողանում, մի ստանձնիր էդ պաշտոնը»,- նշեց նա` նկատի ունենալով ֆեդերացիայի նախագահին:

Նրա խոսքով, նույնիսկ պետությունն այս պարագայում կարող է չֆինանսավորել տվյալ ֆեդերացիային, քանի որ վերջինս հասարակական կազմակերպություն է:

«Օրինակ՝ ես պետության նախագահն եմ, փող եմ տալիս, որ որտե՞ղ պարապես. եթե սառույց չունես, փողը տալիս եմ, որ տանես ուտե՞ս»,- հարցրեց Յ. Ալեքսանյանը` արդարանալով, թե կոնկրետ որևէ մեկին նկատի չունի:

Եղունգ ունես` գլուխդ քորիր

Եթե հաշվի առնենք, որ, օրինակ, ծանրամարտին, բռնցքամարտին, ըմբշամարտին պետական բյուջեից տրամադրվում է տարեկան  շուրջ 200 միլիոնական դրամ, իսկ գեղասահքին` 9 մլն, տպավորություն է ստեղծվում, որ պետությունը ձմեռային այս սպորտաձևը Հայաստանում զարգացնելու միտում չունի:

ՀՀ սպորտի եւ երիտասարդության հարցերի փոխնախարար Նազարեթ Մնացականյանի` «Հետքին» ուղղված գրավոր պատասխանում նշված է. «Այո՛, մենք ունենք մեծ հաջողություններ որոշ մարզաձևերում, հատկապես՝ ազատ և հունահռոմեական ոճի ըմբշամարտերում, սամբոյում: Փաստեմ, որ այս մարզաձևերի զարգացման համար գուցե մեծ գումարներ չեն պահանջվում, և ի պատիվ որոշ մարզաձևերի ֆեդերացիաների՝ նրանք ինքնուրույն փորձում են գտնել հովանավորներ, ովքեր մեծ ֆինանսական ներդրումներ են անում»:

Նշենք, որ այս տարի մարզական ազգային ֆեդերացիաներին հատկացվել է 929 մլն դրամ (որից 9-ը, ինչպես վերը նշել ենք,  տրվել է Գեղասահքի ֆեդերացիային): Պետական աջակցության ծրագրերի շրջանակում ֆինանսավորման չափը որոշվել է ըստ ֆեդերացիաների կազմած հայտերի և օրացուցային պլանների: Փոխնախարարն իր պատասխանում չի բացառել, որ տարվա ընթացքում կարող է լինել ֆինանսական  հատկացումների վերաբաշխում հետևյալ կերպ՝ լավ արդյունքներ գրանցած ֆեդերացիաներին տրվի լրացուցիչ ֆինանսավորում՝ արդյունքներ չգրանցած ֆեդերացիաների հաշվին: 

Փոխնախարարը վերջում նույնիսկ մի ուշագրավ դիտարկում էր արել. «Ի դեպ, ով ցանկանում է աշխատել, նա գործ է անում, ով՝ ոչ, պատճառներ է փնտրում…»:

Հ.Գ. Հայաստանը 1998թ.-ից սկսած` Ձմեռային օլիմպիական խաղերին գեղասահք մարզաձեւով մասնակցել է  նույն թվականին` Ճապոնիայում (Մարիա Կրասիլցեւա-Ալեքսանդր Չեստնիխ ու Քսենիա Սմետանենկո-Սամվել Գյոզալյան զույգերը), 2002-ին`ԱՄՆ-ում (Յուլիա Լեբեդեւան, Մարիա Կրասիլցեւան-Արտյոմ Զնաչկովը), 2006-ին` Իտալիայում (Անաստասիա Գրեբյոնկինա-Վազգեն Ազրոյան):

Լուսանկարները` ՀՀ գեղասահքի ֆեդերացիայի արխիվից