Սանահինի վանական համալիրի վերականգնման եւ ամրակայման ընթացքի մասին մեր «Միլիոնները ծախսվում են, իսկ արդյունք չկա» հոդվածին արձագանքեց այդ աշխատանքներն իրականացնող, մշակույթի նախարարության ենթակայությամբ գործող «Հուշարձանների վերականգնման կենտրոն» ՓԲԸ-ն՝ ներկայացնելով հանրային հաշվետվություն: Այդուհանդերձ, այդ հաշվետվության մեջ մենք չգտանք մեր բարձրաձայնած որոշ հարցերի պատասխաններ, ուստի դիմեցինք նշված կենտրոն՝ պարզաբանումներ ստանալու: Մեր հարցերին պատասխանում են «Հուշարձանների վերականգնման կենտրոն» ՓԲԸ-ի տնօրենի իրավական գծով օգնական

Արեգ Փիլիպոսյանը, տնօրենի տեղակալ պրն Խալաթյանը եւ հաշվապահ Արմեն Ալոյանը: 

- Կառավարությունը հայտարարել է, որ Ս. Աստվածածնի եկեղեցու գավիթը  վերականգնված է, աշխատանքներն ավարտված են: Սակայն անզեն աչքով տեսանելի է, որ աշխատանքներն ավարտված չեն: Ինչու՞ է կառավարությունն այդպիսի հայտարարություն անում: Ջրահեռացման խնդիրները լուծված են, բայց գավիթի ներսում որևէ աշխատանք կատարված չէ: 

Ա. Փիլիպոսյան-Ներսու՞մ: 

-Այո, ներսում: 

Ա. Փիլիպոսյան - Ներսում ծավալներ չկան, ախր: Պայմանագիրը, որով մենք սկսել ենք այդ աշխատանքները, կազմվել է 2013թ. հունիսի 11-ին, վերջնաժամկետ է սահմանվել հուլիսի 30-ը: Վարչապետը էնտեղ եղել է, եթե չեմ սխալվում, սեպտեմբերին: 

 -Ոչ, հունիսին: 

Ա. Փիլիպոսյան - Մեր պայմանագիրը սկսվել է հուլիսին: Հասկանում եք, այդ ընթացքում չնայած ինչ-որ չափով մինչև պայմանագիր կապելը մենք  բացարձակ ոչ մի իրավունք չունենք եկեղեցու վրա աշխատելու:

Վարչապետի գալուց մի քանի օր անց, մի 20 օր անց նոր սկսել ենք էդտեղ աշխատանքներ կատարել: Կատարել և վերջացրել ենք հոկտեմբերի 30-ին:  Դուք հասկանու՞մ եք բարդությունը, այդքան սեղմ ժամկետում կատարել ենք  այդքան աշխատանք, և այդ ամբողջ ժամանակահատվածում մենք ստիպված ենք եղել անընդհատ գնալ այնտեղ ու վերադառնալ: Մեր կազմակերպությունը, հանդիսանալով այս պահին վերականգնման ամենախոշոր կազմակերպություններից մեկը, ամենամեծ ծավալով աշխատանքներն է իրականացնում, և ամենապատասխանատուն ենք: Մեր աշխատողների թիվը բավականին սակավ է, բայց յուրաքանչյուր դեպքում մենք աշխատում ենք աշխատանքները կատարել պատշաճ և ՀՀ քաղաքացուն վայել: Մենք ունեցել ենք 2-5 ամիս այդ աշխատանքները կատարելու համար և կատարել ենք: 

Ձեր կազմակերպությանը 18 մլն դրամ է տրված եղել 2012թ. սալիկապատման բոլոր աշխատանքներն ավարտելու համար, բայց դուք չեք ավարտել: 

Ա. Փիլիպոսյան – Ցավոք սրտի,  Ձեր ասած 18մլն դրամն ամբողջ մակերեսինը չէր: 

Խալաթյան- 40,5մլն դրամ է ընդհանուր: 

- Գիտենք, որ 2012-2016թթ. 180 մլն դրամ է տրամադրվելու եկեղեցու վերականգնման համար: Վարչապետն իր պաշտոնական այցի ժամանակ հայտարարեց այդ մասին: Գումարը Ձեզ փուլ առ փուլ է  տրվում: Առաջին փուլում 18 մլն դրամ է տրվել: 

Ա. Փիլիպոսյան - Հիմա Ս. Աստվածածին եկեղեցու վրա, ինչպես դուք գիտեք, ծախսվել է 40,5 մլն դրամ: Դա հիմնականում ծախսվել է ծածկասալերի վրա: 

- Բայց կառավարությունը հայտարարել է, որ ավարտվել են գավիթի ամրացման աշխատանքները: 

Ա. Փիլիպոսյան- Հարցն այն չէ, թե ինչ է ասել վարչապետը: Վարչապետը որպես պաշտոնատար անձ հայտարարում է այն ծավալների, այն գումարի մասին, որը տրամադրվելու է: Իսկ արդեն կոնկրետ աշխատանքները  որոշում է գիտամեթոդական խորհուրդը, որոշում է նախագծող ճարտարապետը, և այդ 40.5 մլն դրամը գրեթե ամբողջությամբ նախատեսված է հենց ծածկերի վերանորոգման համար: 

- Փաստորեն, գավիթի համար գումար չի՞ նախատեսվել: 

Ա. Փիլիպոսյան - Գավիթի համար էլ են նախատեսել, բայց այն հատվածները, որոնք առաջին փուլում արվել են, դրանք ընկնում են ներս և դրսից անզեն աչքով հնարավոր չէ տեսնել: 

- Դուք կառավարության պաշտոնական հայտարարությունը կարդացե՞լ եք:

Կառավարությունը  Ձեզ 2012թ. 18 մլն դրամ է տվել և 2013թ. հունիսի 18-ին կառավարության կայքում տեղեկատվություն է տարածվել, որ այդ 18 մլն դրամով արդեն իսկ մասնակի վերականգնվել է համալիրի Ս. Աստվածածին եկեղեցին, հեռացվել է պատերի բուսածածկը, ամրակայվել և վերականգնվել են եկեղեցու պատերի և ծածկասալերի առանձին հատվածներ: Բայց իրականում այդ 18 մլն դրամով ընդամենը հանվել են հին ծածկասալերը, դրանցից չվնասվածները կրկին տեղադրվել են եկեղեցու ծածկերին: Նոր ծածկասալեր չեն գնվել և չեն տեղադրվել: Եվ դրանով ավարտվել են 18 մլն դրամի աշխատանքները: 2013-ին էլ Ձեզ պետբյուջեից 22,5 մլն դրամ է հատկացվել Ս. Աստվածածին եկեղեցու գավիթի և Մագիստրոսի ճեմարանի մասնակի վերականգնման և ամրակայման աշխատանքների համար: 

Խալաթյան – Կառավարությունը պաշտոնապես գումարը տալիս է, կատարող կապալառուն չի հասցնում կատարել: Հետո վարչապետն ասել է՝ այն, ինչի համար տրամադրել  ենք, արվել է: 

Արմեն Ալոյան - Առաջադրանք են տալիս՝ 20 մլն-ի կամ 18 մլն-ի  շրջանակներում կատարել ծածկասալեր, բայց ճարտարապետը մինչև ծածկասալերը նախատեսում է որոշ աշխատանքներ, որոնք պետք է կատարվեն, նոր անցնենք ծածկասալերին: Ծածկասալը հանել, տակը մաքրել, կրաշաղախը փոխել, շատ տարբեր աշխատանքներ: Էնպես չի, որ միանգամից, եթե ասել են՝ 20 մլն դրամը պետք է դնել ծածկասալի վրա, ուրեմն էդ 20 մլն-ը ծածկասալ անելու համար է: Նախնական պետք է կատարել ևս մի քանի աշխատանքներ: Ու այդ 180մլն դրամը լրանալու դեպքում, էն ժամանակ, երբ կկատարենք նախնական աշխատանքները, կհասնենք ծածկասալերի ամբողջական կատարմանը, կարող է հնարավոր լինի ծախսել ոչ թե 40,5, այլ 45 մլն դրամ: Ճարտարապետն է  որոշում, պետք է անել որոշակի գործեր`ելնելով կառույցի վիճակից, նոր անցնել ծածկասալին: 

-Սովորաբար, եկեղեցիները  վերակառուցելիս և նախագծողը և շինարարը պարտավոր են հավատարիմ մնալ կառույցի նախկին տեսքին: Ճիշտ չէ՞: 

Խալաթյան - Հատկապես Սանահինում: 

- Ս. Աստվածածին եկեղեցու ծածկերին հիմնականում թողնվել են հին կարմիր անդեզիտի ծածկասալերը: Մյուս կողմից՝ դրվել են բազալտե նոր ծածկասալեր:  Դրանք գունային առումով ներդաշնակ չեն: Հեռվից  բազալտե ծածկասալերը կարկատան են հիշեցնում: 

Ա. Փիլիպոսյան - Եկեք ճարտարապետական տերմինով խոսենք: Հին ծածկը երևի Ձեզ հայտնի է, որ անդեզիտ քարից է, կարմիր անդեզիտից: Մենք ունենք վերականգնման նախադեպ, երբ գավիթների տանիքների անդեզիտը փոխարինված է բազալտով: Տվյալ դեպքում, երբ մեր ծածկասալերն արդեն կոտրտված են, անհրաժեշտություն կա դրանք փոխարինելու, և վանական համալիրի ծածկասալերի մի մասն արդեն իսկ բազալտից է, դա անհրաժեշտություն է առաջացնում՝ փոխելու դրանք: 

-Այդ դեպքում հին ծածկասալերի փոխարեն բազալտ դնեիք: 

Ա. Փիլիպոսյան - Իսկ հի՞նը: Հին ծածկասալերը մենք ի՞նչ անեինք, չպահպանեի՞նք այն ծածկասալերը, որոնց վրա կա պատմական աշխատանքի  արժեք: 

-Այդ դեպքում եկեղեցու ծածկն ամբողջությամբ անդեզիտի  ծածկասալերով շարեիք: 

Ա. Փիլիպոսյան - Իսկ Դուք գիտե՞ք՝ որտեղից պետք է բերենք էդ քարը: 

-Դա Դուք պետք է իմանաք: 

Ա. Փիլիպոսյան - Մենք գիտենք, որ դա հնարավոր չէ: 

-Դա էլ է պատասխան: Ինչու վերականգնման 1-ին և 2-րդ փուլերում Ս. Աստվածածին եկեղեցու  վեղարի գագաթը չի վերանորոգվել: 

Ա. Փիլիպոսյան - Վեղարի կատա՞րը: Երբ աշխատանքներն ինչ-որ չափով չեն կատարվում համապատասխան պայմանագրով, դրանք փոխարինվում են այլ աշխատանքներով: 

Հիմա վեղարի կատարի վերանորոգումը, որը նախագծողն անհրաժեշտ է համարել, ինչու՞ չի կատարվել 1-ին և 2-րդ փուլերի ընթացքում: 

Ա. Փիլիպոսյան - Անհրաժեշտ է համարել այդ փուլերում, բայց աշխատանքների ընթացքում, երբ առաջանում է բարդություն, իրենք փոխարինում են դա այլ աշխատանքով` թողնելով հաջորդ փուլին: 

-Վեղարի կատարի հետաձգված աշխատանքներն ի՞նչ աշխատանքով եք փոխարինել: 

Ա. Փիլիպոսյան - Սանահինի մեկ տարվա աշխատանքների փաթեթը մոտավորապես 100-200 էջ է, որտեղ կան փոփոխություններ: 

Խալաթյան - Սա բնակելի շենք չէ, անընդհատ փոփոխվում է: 

Ա. Փիլիպոսյան- Սա Մագիստրոսի տանիքն է: 

-Ինչու՞ է այնտեղ ջուր կաթում: 

Ա. Փիլիպոսյան - Ամբողջական չէ, դրա համար: 

-Ի՞նչ է նշանակում՝ ամբողջական չէ: 

Խալաթյան – Ջուրը, գիտեք, ոնց է: Դուք կարող է էստեղ աշխատանք անեք, լրիվ փակեք, էստեղ որակով աշխատանքն անեք, բայց դա մի ամբողջականություն է, էնտեղից՝ հեռվից, կարող է տեղ ունենա ու գա: Ու շատ է եղել, որ պարզվել է՝ էդ ջուրը քաշում է մի 10-12 մետրից: Այդպիսի դեպքեր լինում են: 

-Հնարավո՞ր է, որ դա շաղախն անցքերով լավ չլցնելու հետեւանք է: 

Խալաթյան – Ոչ: 

Ա. Փիլիպոսյան - Դուք գիտեք, որ եկեղեցին շատ բաց տարածքներ ունի, որոնք նախատեսված են կառույցը թեթևացնելու համար: Այսինքն, եթե մի եկեղեցին մի թեթև ջուր քաշի, հնարավոր է, որ էդ ամբողջ բաց տարածքներով գա և տարբեր տեղերից թափվի: 

-Ի վերջո, Մագիստրոսի ճեմարանում հնարավո՞ր է այնպես անել, որ ջուր չկաթի: 

Ա. Փիլիպոսյան - Սա մոնումենտալ կառույց է, որն ամբողջությամբ պետք է վերանորոգել, լաքապատել և ջրամեկուսիչ շերտով պատել ու ավարտել, որից հետո կհանձնենք արդեն օգտագործողին, տվյալ դեպքում՝ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնին: