Գրախանութի աչքի չընկնող գրքերը միշտ ինձ ավելի հետաքրքիր են թվացել, քան հաստափոր ցուցադրվողները: Հենց այդ փոքրիկ ու թաքնված գրքերից մեկն էլ գնեցինք ընկերոջս համար, սակայն առաջինը ես կարդացի, քանի որ վերնագիրն արդեն իսկ գրավել էր: «Երկսեռ թատրոն» կոչվող գրքույկը կարդալուց հետո բազմաթիվ հարցեր առաջացան, որոնք կուզեի քննարկել հեղինակի հետ: Դրամատիկական թատրոնում էլ հանդիպեցի դերասան, արձակագիր Հովհաննես Թեքգյոզյանին:

-Գիրքը կարդալուց հետո ուզում էի հասկանալ, թե ինչպե՞ս, լինելով թատրոնի մարդ, կարողացաք տեսնել ձեր իսկ աշխարհը, մասնագիտությունը բոլոր կողմերից:

-Վերջին շրջանում եմ սկսել զբաղվել մշակութաբանությամբ: Իմ մասնագիտության մասին գրելիս բավականին մեծ խութեր եմ հաղթահարում: Բայց խորհուրդ կտամ յուրաքանչյուր մարդու, ով զբաղվում է արվեստով, թեկուզ թոթովախոս եւ ոչ ամբողջական, բայց գրել իրենց արվեստի մասին: Միայն նման կերպ կարող են արվեստագետները ճշտել իրենց դերն արվեստում: Տվյալ դեպքում մեծամտությունը միանգամից նահանջում է, մարդու «ես»-ն առավել փոքրանում, եւ առաջ է գալիս արվեստը: Ինքդ հստակ տեսնում ես քո աստիճանը, քո տեղն այն գործում, որով զբաղվում ես: Որքան սկսեցի ուսումնասիրել թատրոնը, այնքան իջավ իմ անձը, եւ բարձրացավ թատրոնը: Այս ամենի գիտակցումից հետո, անկեղծ ասած, վախենում եմ ինձ դերասան անվանել:

-Հենց գրքում էլ ասում եք, որ կայացած դերասան չեք եւ չեք էլ դառնա. իսկ կա՞ն կայացած դերասաններ` ըստ Ձեր չափորոշիչների:

-Այո, կան: Նույն պրիզմայով ես նաեւ նայում եմ իմ շրջապատի մարդկանց եւ վերջին շրջանում ուրախանում եմ: Քանի որ եթե մի 5-6 տարի առաջ չէիր կարող նկատել երիտասարդ բեմադրիչների, այսօր նրանք կան: Սա ուրախալի փաստ է, քանի որ թատրոնը նոր գույներով է համալրվում: 7 տարի առաջ ասում էին, որ թատրոնը մեռել է, այն ժամանակ էլ համամիտ չէի այդ մտքի հետ, բայց հիմա ընդհանրապես համամիտ չեմ, քանի որ գոնե 7 երիտասարդ բեմադրիչ կա, ում աշխատանքները նայելիս հասկանում եմ, որ թատրոնը ոչ թե չի մեռել, այլ միանգամայն նոր ճանապարհներ են բացվել հայաստանյան թատերական գրականության մեջ: Գրում եք. «Պետականորեն հովանավորված արվեստը դափնեպսակային է եւ ցանկացած տերեւաթափի ժամանակ կարող է կորցնել իր տերեւները»: Հայաստանում իսկական արվեստը չի հովանավորվում պետության կողմից: Կարծում եք բարձրարժեք արվե՞ստ է այստեղ զարգանում: Ես չէի ասի: Դա չափանիշ չէ. համաշխարհային պրակտիկայում հիմնականում պետականորեն հովանավորված թատրոնները, օպերաներն են դառնում բարձրարժեք արվեստ: Իսկ ինչ վերաբերում է ասածիս, կարծում եմ, որ դա ավելի շատ գալիս է արվեստագետի ներքին խմորումներից: Արվեստագետն ինքն է որոշում իր ճանապարհը. եթե նրա համար կոչումը, տիտղոսն ավելի բարձր են, քան արվեստը, իր գործն է, բայց ինձ համար դա անընդունելի է: Սա է պատճառը, որ գալիս է մի տարիք, երբ շնորհալի արվեստագետը սկսում է տեղում դոփել: Երբ փորձում ես արվեստը վերլուծել բոլորովին այլ` հոգեվերլուծության տեսանկյունից, կան արվեստի տեսակներ, ասենք գրականությունը, որոնք մարդկանց ավելի շատ մտածելու տեղիք են տալիս. փրկում են իրենց ստեղծողներին: Օրինակ` երաժշտությունը մտածելու տեղիք տալիս է, բայց այն ավելի աբստրակտ արվեստ է: Կամ, ասենք, նկարչությունը. ճիշտ է` դու պատկերը տեսնում ես, բայց այդ պատկերը կարող ես հազար կերպ ընկալել: Իսկ թատրոնի կոնրետ տեսարանը փրկում է դերասանին: Դա է պատճառը, որ թատրոնի ասպարեզում արվեստագետներն ավելի քիչ են ինքնասպան լինում, որովհետեւ սա կոլեկտիվ արվեստ է: Այս նույն միտքը նաեւ գրքում եք ասում. «Թատրոնի մարդն ինքնասպան չի լինում, քանի որ գիտի, որ իր կյանքը պայմանականություն է»: Հենց այդ պայմանականության գիտակցումը չէ՞, որ մղում է ինքնասպանության: Չէ, հենց այդ պայմանականությունը, երկակիությունն է նրան փրկում կործանումից: Նա գիտի իր ստեղծածի երկակիության մասին: Նույն երաժշտության պայմանականության սահմանն այնքան հստակ չէ, ինչպես թատրոնում: Երբ դերասանը բեմ է գալիս, խոնարհվում, հենց այդ պայմանականությունն է ստիպում հանդիսատեսին ծափահարել: Այսինքն` պայմանականության մեջ է դերասանը ստեղծագործում. այդ պայմանականության մեջ փորձում է իր սիրտը ներդնել, իր հոգին, իր «ներվը»: Իսկ թե որքանո՞վ է կարողանում մարդը այդ պայմանականությունը վերածել իրականության, դա արդեն երկրորդային հարց է:

-Իսկ պայմանականությունից դուրս` իրական կյանքում, ի՞նչն է փրկում դերասանին:

-Դերասանին թե բեմում եւ թե բեմից ներքեւ փրկում է իր արտահայտվելու հնարավորությունը: Նույնիսկ եթե նա բեմում չէ, այլ կենցաղում, բեմը նրա արյան մեջ է նստած: Թատերական արվեստը դեպրեսիայի մի տեսակ է, որ ուղեկցում է դերասանին: Իսկ այդ դեպրեսիայից դուրս գալու միակ միջոցը բեմն է: Եթե նկարիչը չկարողանա դուրս հանել իր մեջ եղող էներգիան, տիեզերքը, կկործանվի: Իսկ դերասանը, թեկուզ սպառվածը, բեմ դուրս գալով` մասնակիորեն կարողանում է արտահայտվել, որովհետեւ յուրաքանչյուր մարդ չի ընդունում սպառված լինելու փաստը: Այն պայմանական պարտադրվածությունը, որ այսօր ժամը 7-ին ներկայացում ունես, ուզես-չուզես պիտի խաղաս, փրկում է քեզ: Եթե նույնիսկ կերպարը լավ չի ստացվում հենց այդ օրը, բայց գոնե կարողանում է հոգեբանական ծանր վիճակից դուրս հանել դերասանին:

-Գրում եք` մինչ 30 տարեկանը դերասանը հեղափոխական է...

-Չէ, կան դերասաններ, ովքեր մինչեւ 30-ն էլ հեղափոխական չեն լինում: Օրինակ` վերջերս մի տղայի հետ ծանոթացա, 21 տարեկան էր. ես ապշեցի, որ մարդ կարող է այդքան ծեր լինել այդ տարիքում: Կարծում եմ մարդն առաջին անգամ 30 տարեկանում է հետ նայում` իր արածը գնահատելու:

-Անդրադառնամ հեղափոխական արվեստագետին. ասում եք, որ 30-ից հետո, տեսնելով, որ ոչ ոքի եւ ոչինչ էլ չի կարողանում փոխել, այլ ինքն է կործանվում, հեղափոխական արվեստագետը սկսում է ծաղրել հանրությանը...

-Հա, 30-ից հետո հեղափոխական արվեստագետի մոտ «հակառակության դեւն» ավելի շատ է սկսում գլուխ բարձրացնել: Այսինքն` ինքն իր մեջ զգում է հակառակության միտումը եւ սկսում հակառակվել հասարակության հետ: Շատերի մոտ դա կարող է լինել նաեւ 20-22 տարեկանում:

-Կուզեի՞ք արվեստագետ չլինել:

-Չէ, չէի ուզի, որովհետեւ կան թեմաներ, որ միայն գրելով ես բացահայտում: Գրականության երկրորդ մեծ հաճույքն էլ այն է, որ կերպարը հստակ վարքագիծ է ստանում: Հաճախ այնպիսի բաներ է անում հերոսը, որ ապշում ես. դառնում է կենդանի մարդ:

-Ստեղծագործական միություններին դեմ եք, կարծում եք, որ դրանք բացասաբար են անդրադառնում հենց ստեղծագործողի վրա: Ինչպիսի՞ն է այդ միությունների անդրադարձը հանրության վրա:

-Թատերական գործիչների եւ գրողների միությունները սարսափելի տարբեր են: Այն անհամեստությունը, որ կա Գրողների միությունում, չկա թատերական գործիչների մոտ: Արտաքուստ պետք է թատերական գործիչների միությունն ավելի անհամեստ, ամբիցիոզ լիներ, որովհետեւ դերասանները «թամաշա» սիրող մարդիկ են: Բայց այսօր ճիշտ հակառակն է` Թատերական գործիչների միությունը շատ ավելի զուսպ ու համեստ է, քան գրողներինը: Այս միությունն անընդհատ ինչ-որ բաներ է անում զուտ «թամաշայի» համար:

-Գրքում խոսում եք «կուլիսների ներկայացում» ասվածի մասին, բայց չեք բացում փակագծերը: Կուզեի, որ մի քիչ պատմեք` ի՞նչ է տեղի ունենում այդ ներկայացման մեջ:

-Դա մարդկային զգացողությունների ներկայացում է, որտեղ ներառված է այն, ինչը դերասանին ստիպում է պատրաստվել մուտքի:

-Իսկ ինչո՞ւ եք կուլիսները համարում բեմի էներգիայի թափոնը:

-Որովհետեւ կուլիսը զտիչ ուժի նման մի բան է: Երբ բեմի վրա, գռեհիկ կերպով ասած, կերպար ես կերտում, թափում ես ավելորդ մասերը: Քանդակի նման մի բան է. բեմի ամբողջ փոշին ու քարը հանում ես ու թափում կուլիսներում: Այդ քարն ու փոշին ապրում են կուլիսներում: Դա է պատճառը, որ հաճախ մուտքից առաջ դերասանն ապրում է այն զգացողությունները, որոնք նա զգացել է կերպարը կերտելիս, սակայն որոնք չեն մտել դերի մեջ:

-Թատերական ինստիտուտում սովորող 1-ին, 2-րդ կուրսի ուսանողների առաջին «բեմելը» սերիալներն են լինում. ի՞նչ երեւույթ է սա:

-Ինչքան էլ ես սերիալներին դեմ լինեմ, դա նորմալ պրոցես է: Որեւէ մեկը մյուսին բարոյական իրավունք չունի ասելու` նկարահանվիր կամ ոչ: Սերիալներում հստակ երեւում է, թե ով ինչպես է աշխատում` անկախ դերասանի տվյալներից: Սերիալների անուններ չեմ տա, քանի որ ինձ համար բոլորն են նույնաոճ, եթե նույնիսկ տարբեր հեռուստաընկերություններ են նկարահանել: Սերիալի դերասանը նույն տեքստը, նույն դիմախաղը, նույն ձայնային զգացողությունն է ցուցադրում, տարբերություն չկա` ա՞յս սերիալում, թե՞ մյուս: Սա մեր հայկական սերիալների ամենավատ հատկանիշն է:

-Դերասաններ կմնա՞ն թատրոնի բեմում` հաշվի առնելով այն, որ թատրոնում այսօր լավ չեն վարձատրվում:

-Դա կապ չունի. դերասանն այնպիսի «հիվանդ մարդ է», որ առանց թատրոնի չի կարող ապրել, բայց դա չի նշանակում, որ նա չպետք է վարձատրվի: Դերասանը պետք է լավ վարձատրվի: