Այսօրվա մամուլի ասուլիսին քաղաքագետ, բլոգեր Սուրեն Սուրենյանցն իր կարծիքը հայտնեց ադրբեջանական ֆիլմերի «Stop» փառատոնի վերաբերյալ, որի կազմակերպիչը «Խաղաղարար նախաձեռնությունների կովկասյան կենտրոն» ՀԿ-ի նախագահ Գեորգի Վանյանն է: Այնուհետև բանախոսը պատասխանեց լրագրողների հարցերին: Սուրեն Սուրենյանց - Ադրբեջանական կինոփառատոնը վերջին օրերին մամուլում դարձել է շահարկման թեմա:

Շատ հարցերում ես Գեորգի Վանյանի հետ համաձայն չեմ: Բայց դա բացարձակապես չի նշանակում, որ նման վայրենի ձևով պիտի արձագանքվի նրա նախաձեռնությանը, տրվեն պիտակներ, որակումներ: Ինձ համար խորթ կամ տարօրինակ է այն հիստերիկ մթնոլորտը, որ կա այդ կինոփառատոնի շուրջ: Որևէ բացասական բան չեմ տեսնում, որ Հայաստանում կազմակերպվի ադրբեջանական կինոփառատոն: Ավելին, եթե մենք համարում ենք, որ մեր մշակույթը որակապես ավելի բարձր մակարդակի վրա է, որ որպես ազգ` քաղաքակրթական ավելի բարձր մակարդակի վրա ենք, առավել ևս չպիտի մտահոգվենք: Ես կարծում եմ, որ ճիշտ կլիներ` Բաքվում էլ կազմակերպվեր հայկական կինոփառատոն, ընդհանրապես ճիշտ կլիներ, որ հասարակությունները գտնեին երկխոսություն վարելու ձևեր: Ընդհանրապես նույնիսկ թշնամական հարաբերություններ ունեցող ազգերը մշակույթի, արվեստի, սպորտի, այլ գործիքների միջոցով շփվում են: Եվ ես ամաչում եմ, որ մեր մշակույթի նախարարը նման գնահատականներ է տալիս այդ կինոփառատոնին, ամաչում եմ, որ Հայաստանում չգտնվեց որևէ գործարար, որը համարձակություն ունենար տարածք տալ այդ կինոփառատոնի անցկացման, կազմակերպման համար: Ի վերջո, պիտի ընդունել, որ հայ-ադրբեջանական երկխոսությունը մի օր կայանալու է: Աստված մեր երկու ազգերին հարևանություն է ընձեռել. ոչ իրենք են այստեղից գնալու, ոչ մենք, և ուզենք թե չուզենք պիտի հարաբերվենք: Ինչքան շուտ այդ հարաբերությունները կարգավորվեն, այդքան լավ: Այս կոնտեքստում, օրինակ, ինձ միշտ մտահոգել է, երբ Հայաստանի մանավանդ վերջին 2 նախագահները ունեն մի սովորություն. անպայման ինչ-որ կոշտ հայտարարություն անելուց առաջ մեկնում են Ղարաբաղ, զինվորական համազգեստ են հագնում, և անում են կոշտ հայտարարություններ` ուղղված Ադրբեջանին կամ Թուրքիային: Ես սա հերոսություն չեմ համարում: Ընդհակառակը` ես կարծում եմ, որ ուժեղ ղեկավարը, ուժեղ հասարակությունը, ուժեղ պետությունը նա է, որ երկխոսության կրեատիվ նախաձեռնություններով է հանդես գալիս:

Ասացիք, որ մենք հարևաններն ենք, այս տարածաշրջանից չենք գնալու ոչ մենք, ոչ իրենք: Ադրբեջանում այնպիսի մթնոլորտ է, որ, օրինակ, դիվերսանտին հերոսացնում են, կամ Ռամիլ Սաֆարովին, որը Գուրգեն Մարգարյանի գլուխը կտրեց կացնով, հերոսացնում են, երեխաներին նրա անունն են տալիս: Այս պայմաններում Դուք նորմա՞լ եք համարում երկխոսությունը:

Աֆրիկայում էլ մարդ են ուտում:

Բայց այդպիսի ֆիլմեր էին ցուցադրվելու, պրն Սուրենյանց:

Չէ, չէ, Աֆրիկայում էլ մարդ են ուտում: Ցանկացած պետություն և ժողովուրդ աշխարհին ներկայանում է իր քաղաքակրթական ես-ով: Ես գիտեմ` Ադրբեջանում ինչ մթնոլորտ է: Բազմաթիվ անգամներ Թբիլիսիում, նաև Ծաղկաձորում, Սևանում շփվել եմ ադրբեջանցիների հետ, բազմաթիվ անգամներ իրենց ճակատին ասել եմ էն, ինչ մտածում եմ: Օրինակ` մասնավոր զրույցներում ադրբեջանցի քաղաքագետները մտածում են ճիշտ այնպես, ինչպես ես. շատ հանդւրժող են, շատ տոլերանտ են, և մատնացույց են անում այն խնդիրները, որոնք առկա են: Հենց գալիս են սեմինարի, նույնիսկ եթե ԶԼՄ-ներ ներկա չեն լինում, իրենք սկսում են խոսել 20%-ի օկուպացիայի և տարբեր խնդիրների մասին: Այսինքն` իրենց մոտ այդ կոմպլեքսները կան: Բայց եկեք չմոռանանք, որ էդ կոմպլեքսները կան ցանկացած ժողովրդի ու պետության մոտ, որը պատերազմ է պարտվել: Պարտվածի բարդույթը իրենց մեջ շատ ուժեղ նստած է:

Բայց իրենք պատերազմը պարտվեցին Սումգայիթում և Ղարաբաղում ցեղասպանություն իրագործելուց հետո:

Այնուամենայնիվ, որպես հետևանք` պատերազմը պարտված երկիր է, և պարտվածի բարդույթ ունեն իրենք:

Բայց նաև հարձակված երկիր է:

Այո, հարձակված երկիր է, բայց միևնույն ժամանակ պատերազմ պարտված երկիր է:

Մե՞ր խնդիրն է, որ պարտվել են: Մենք մեղավո՞ր ենք:

Չէ, մենք մեղավոր չենք: Եղել է պատերազմ, ադրբեջանցիները պարտվել են էդ պատերազմում: Ի վերջո, պատերազմում ինչ-որ մեկը պարտվում է:

Եվ հիմա պետք է հայերի վիզ կտրեն և հերոսացվե՞ն:

Չէ, բացարձակապես նման բաները ես չեմ արդարացնում: Բարձր մակարդակով Բաքվում որ կատարվում են էդ բաները` ոճրագործներին հերոսացնելը կամ Ալիևի ցուցադրական այցը Աղդամ և այլն, ես բացարձակապես չեմ ընդունում և կարծում եմ` դա միլիտարիզմի քաղաքականության դրևորում է: Բայց մյուս կողմից եկեք շատ անկեղծ լինենք, մենք էլ հերոսացնում ենք ԱՍԱԼԱ-ի տղաներին, որ անմեղ մարդկանց ինքնաթիռ են պայթեցրել: Այսինքն` էնպես չի, որ դա միակողմանի եղավ: Օրինակ` եթե ԱՍԱԼԱ-ի մի մարտիկ ինքնաթիռ է պայթեցրել, որը թուրքական կամպանիային է պատկանում, և տասնյակ անմեղ մարդկանց զոհվելու պատճառ է դառել, դա էլ հերոսացնելու բան չի:

Դուք հավասարության նշա՞ն եք դնում ԱՍԱԼԱ-ի և…

Ահաբեկչությունը մնում է ահաբեկչություն:

Այսինքն` ԱՍԱԼԱ-ն ահաբեկչությո՞ւն է:

Իհարկե, ահաբեկչություն է:

Դա ազատագրական պայքարի մի ձև էր:

Իրանք էլ են ազատագրական պայքար վարում իրանց կարծիքով: Էդ խի՞ եք Դուք կարծում, որ ԱՍԱԼԱ-ի արածը ազատագրական պայքար է, իսկ չեք ուզում իրանց դիտանկյունից նայել: Ցանկացած ահաբեկչություն, անկախ մոտիվացիայից, զազրելի ու դատապարտելի բան է` անկախ նրանից ով է իրականացնում: Դա կանի Նաիրի Հունանյանի պես մի ստահակը, թե կանի ազգային հողի վրա, թե քաղաքական, թե ռասիզմի: Այսինքն` եթե 15 թիվ է եղել, դա մեզ թույլ չի տալիս, որ հետո մենք ահաբեկչություն անենք և արդարացնենք դա:

Դուք ուսումնասիրե՞լ եք ԱՍԱԼԱ-ի գաղափարախոսությունը:

Ես պատմաբան եմ:

Պրն Սուրենյանց, փառատոնի հետ կապված, եթե, ենթադրենք, ցուցադրվում էր Ռամիլ Սաֆարովի` իրենց պատկերացմամբ սխրագործությունը ներկայացնող ֆիլմ, մենք ի՞նչ պիտի անեինք` դահլիճ տրամադրեինք և դիտեի՞նք այդ ֆիլմը:

Ես չգիտեմ` ինչ ֆիլմեր են ցուցադրում:

Այնտեղ կային կոնկրետ ֆիլմեր:

Հա, թող ցուցադրվի, մեր ժողովուրդն էլ տեսնի: Կարելի էր գնալ, հենց էդ պահին քաղաքակիրթ բոյկոտի ձևով կոնկրետ էդ ֆիլմը բոյկոտել: Այսինքն` ցույց տանք, որ մենք տոլերանտ պետություն ենք և որևէ խնդիր չունենք: Ձեր կարծիքով էդ ֆիլմը մեր հասարակության վրա ազդելո՞ւ էր:

Պրն Սուրենյանց, իրենք ֆիլմերի ցուցակ են ներկայացնում, և ասում են` սա ենք ցուցադրում ձեր դահլիճում: Մենք ասե՞նք` դիտում ենք ձեր բերած ֆիլմերը:

Այո, կարելի էր շատ սիրուն էդ ֆիլմերը լքել: Դա շատ ավելի ճիշտ էր, քան դահլիճ չտրամադրել: Եթե բարի կամք և ցանկություն կա, կարելի էր ֆիլմերի ցանկի վերաբերյալ պայմանավորվել: Ես չեմ կարծում, որ դա ամենաանլուծելի հարցն էր: Էդ ֆիլմերի ցանկը հաստատ քննարկելու խնդիր էր: Եվ ես կարծում եմ, որ քաղաքական ֆիլմեր չպիտի ցուցադրվեին:

Ես կարդացի սցենարների մասին: Ֆիլմերից մեկում հայ հովվին դիվերսանտ են ներկայացնում:

Եթե թույլատրվում է կինոփառատոնը, այդ ժամանակ Գեորգի Վանյանին ցանկի վերաբերյալ մենք կոնկրետ հարցեր ունեինք ուղղելու, որ բերվեն այնպիսի ֆիլմեր, որոնք չունեն քաղաքական ենթատեքստ, կամ առնվազն չեն քաջալերում ահաբեկչությունը, ազգային թշնամանքը և այլն:

Դուք ցանկին ծանոթացե՞լ եք, իմացե՞լ եք` ինչ ֆիլմեր պիտի ցուցադրվեն, որոնք արգելվել են:

Ես որպես սկզբունք եմ ասում: Հիմա եթե բերեն, օրինակ բրազիլական ֆիլմերի փառատոն կազմակերպեն, որևէ խնդիր չի առաջանա, Դուք ցանկով չեք էլ հետաքրքրվի:

Որովհետև ցանկում չի լինի, ենթադրենք հայ հովիվ, որին բրազիլացիները դիվերսանտ են ներկայացնում:

Կարող է լինի, օրինակ, ֆիլմ, որը ուղղված է, ենթադրենք Միացյալ Նահանգների դեմ: Այսինքն` դա, ոչինչ, որ մեզ մոտ ցուցադրվի: Ասում եմ` բռնություն պարունակող որևէ ֆիլմ չպիտի ցուցադրվի:

Դուք տանում եք բռնության: Ես ասում եմ` դրանք քաղաքական ենթատեքստով ֆիլմեր էին և ուղղված էին մեր դեմ:

Կրկնում եմ` ես սկզբունքի մասին եմ խոսում:

Ես էլ` կոնկրետ փաստի մասին:

Փառատոնը պիտի լիներ, իսկ ցանկը, իհարկե, քննարկելի է:

Ես կոնկրետ փաստի մասին եմ ասում: Եղել է ներկայացված, թե ինչ ֆիլմ է, դե, եկեք խոսենք Գեորգի Վանյանի հետ, թե «ինչո՞ւ էիր բերում այդ ֆիլմը»:

Մենք` որպես պետություն, ընդհանարպես արգելել ենք դա: Հիմա բովանդակության մասին խոսելը անիմաստ է: Նույնիսկ եթե էդ ֆիլմերը ցուցադրվեին, մեր հասարակության վրա դա որևէ ձևով չէր ազդելու: Ընդհակառակը: Գեորգի Վանյանի մոտ շատ բաներ կան, որ ես ինքս չեմ ընդունում, իրեն էլ ասել եմ: Նախ, նման միջոցառումները էպոտաժով չեն անում, այլ փորձում են էնպես անել որ նպատակը ռեալիզացվի, և ոչ թե նպատակի շուրջ աղմուկ առաջանա: