Անահիտ Բաղդասարյան

1989թ. Ադրբեջանում սկսված զանգվածային ջարդերի պատճառով Բաքվից բռնագաղթեց նաեւ Արգենտինա Դավիդյանը: Հայաստան տեղափոխվելով` նա ապաստան գտավ Գորիսում: Տարիները նրա հիշողությունից չեն ջնջել ադրբեջանցիների կիրառած բռնարարքները: «Գալիս դռները ջարդում ու փորձում էին սպանել: Տեսա, որ էլ ապրելու հնար չկա, սաղ թողալ եմ փախալ»,- պատմում է նա:

Այդ տարիներին Արգենտինայի նման այլ փախստականներ եւս ապաստան են գտել Գորիսի տարածաշրջանում: Գորիսի սոցիալական ծառայությունների տարածքային գործակալության 1994թ. հաշվառման տվյալներով Գորիսում կար 2700 փախստական, իսկ 2001թ.-ին նրանց թիվը հասել էր 1200-ի: Տարիների հետ նրանց մի մասը Հայաստանի քաղաքացիություն է ստացել և այժմ Գորիսում փախստականի կարգավիճակ ունի 27 մարդ:

Արգենտինա Դավիդյան

Գորիս տեսափոխվելուց հետո Արգենտինան մի քանի ամիս ապաստան է գտել բարեկամների տանը, որից հետո քաղաքային իշխանությունները, ժամանակավոր բնակվելու պայմանով, նրան բնակարան են հատկացրել  բազմաբնակարան շենքի  կիսանկուղային հարկում: Որոշ ժամանակ անց Արգենտինան սեփականաշնորհել է այն` այսպիսով նաև «ամրագրելով» մշտական բնակության վայր ունենալու հանգամանքը:

Բնակարանային պայմանների բարելավման համար 1991թ.-ից Արգենտինան հաշվառված է Սոցիալական ծառայության Գորիսի տարածքային գործակալությունում, բայց մինչեւ օրս խնդիրը չի լուծվել:  «Պադվալում եմ ապրում. տարվա մեջ մի երկու ամիս է, որ փեչը չեմ վառում: Թող ինձ մի տոն տան, էքուց վեր մեռնեմ, էդ տոնը իրանց ինի»,- խոնավ պատերը մատնացույց անելով ասում է նա: 

Գորիսի քաղաքային իշխանության սոցիալական հանձնաժողովի անդամ Արմինե Հովիակիմյանի խոսքով՝ չնայած Գորիս քաղաքում սոցիալապես անապահով շատ ընտանիքներ կան, ովքեր բնակարանի կարիք ունեն, բայց, եթե որեւէ ծրագրի շրջանակներում բնակարան է կառուցվում, փորձում են առաջնահերթ փախստականներին բնակարանով ապահովել:

Միջազգային կազմակերպությունների համագործակցությամբ 2005թ.-ից Գորիս քաղաքում իրականացվում են սոցիալապես անապահով ընտանիքներին կացարանով ապահովելու ծրագրեր, որոնց արդյունքում 2006թ.-ին ՄԱԿ-ի Փախստականների հարցերով գերագույն հանձնակատարի գրասենյակի  (ՄԱՓԳՀԳ/UNHCR) աջակցությամբ 40 փախստական ընտանիք ապահովվել է բնակարանով:

Շվեյցարիայի Զարգացման եւ Համագործակցության գործակալության հետ համատեղ 2005թ.-ից Գորիսում հիմք դրվեց «Սոցիալական տուն՝ աջակից պայմաններով» ծրագիրը, որի արդյունքում 2009թ.-ին շահագործման հանձնվեց 2 երկհարկանի շենք՝ 14 բնակարաններով, որոնցից 10-ը բնակեցվեց փախստականներով, իսկ չորսը` համայնքի սոցիալապես անապահով ընտանիքներով: Այս ծրագրի շրջանակներում 2012թ.-ի հոկտեմբերին շահագործման հանձնվեց մեկ այլ բնակելի շենք՝ 20 բնակարանով: Այն նախատեսված էր առավել խոցելի եւ աջակցության կարիք ունեցող ընտանիքների համար, որոնցից 5-ը փախստական էր:

«Մինչեւ այժմ բնակարաններով ապահովվել են կոմպակտ բնակավայրերում՝ նախկին հյուրանոցում, հանրակացարանում կամ հիմնարկների վարչական շենքերում բնակվող ընտանիքները, որոնց մեջ չեն ներառվել վարձով կամ բարեկամի տանը բնակվողները»,- ասում է սոցիալական ծառայության Գորիսի տարածքային գործակալության մասնագետ Վլադիմիր Ավանեսյանը: Վերջինիս խոսքով` ոմանց Կառավարությունը բնակարան գնելու սերտիֆիկատ-վկայագրեր է տվել, որից օգվել է ընդամենը 8 ընտանիք` չորսը բնակարան է ձեռք բերել Գորիսում, չորսը` Շինուհայր համայնքում:

Տեղահանվածները դժգոհում են նաեւ իրենց սոցիալական վիճակից եւ դժգոհում են, որ սկզբնական շրջանում հաճախակի տրվող սոցիալական օգնություններն ընդհատվել են: Վլադիմիր Ավանեսյանի խոսքով՝ վերջին անգամ 2012թ. սոցիալապես անապահով ընտանիքներին 2 անգամ 3-ական լիտր ձեթ են հատկացրել:

Փախստականի կարգավիճակ ունցողների մեծ մասը միայնակ տարեցներ են, որոնց միակ եկամուտը ծերության թոշակն է: Նրանց հիմնական մասը նաեւ անապահովության նպաստ չի ստանում:

Քնարիկ Արոյանը նշում է, որ մի քանի անգամ դիմել է նպաստ ստանալու համար, պատճառաբանել են, թե բալերը չեն հերիքում: «Քննություն եմ տամ, հինչ եմ անում, ինստուտ եմ ընդունվում, որ բալս հերիք չի անում»,- վրդովված ասում է նա:

Հատկապես ձմռանը փախստականները դժվարանում են ջեռուցման խնդիրը լուծել: Այս տարի ծախսված գազի փոխհատուցման համար Գորիս համայնքի ղեկավարը սոցիալական շենքերից մեկին` 40, իսկ մյուսին` մոտ 130 հազար դրամ է տրամադրել: