Վահե Սարուխանյան
Արարատ Դավթյան

Հարցազրույց ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության հաշմանդամների եւ տարեցների հիմնահարցերի վարչության պետ Ջեմմա Բաղդասարյանի հետ

2006թ.-ին Երեւանի Չորրորդ գյուղի թիվ 1 տուն-ինտերնատին կից բացվեց Անօթեւանների սոցիալական օգնության կենտրոնը։

- Ինչպե՞ս հիմնվեց կենտրոնը:

- Մենք դրա անհրաժեշտությունը վաղուց էինք զգում: Բայց անօթեւանների թվի մասին ոչ քաղաքապետարանը, ոչ ոստիկանությունը, ոչ մի մարմին վիճակագրական տվյալ չուներ (այժմ էլ չունի), որ մենք կարողանայինք ասել, թե քանի տեղանոց կացարան է պետք: Մեծ քաղաքների փորձն ուսումնասիրելով՝ որոշեցինք Երեւանում բացել 30 տեղանոց կացարան: 2006-ին պետբյուջեում շուրջ 87 մլն դրամ նախատեսվեց այդ նպատակի իրագործման համար: Անցյալ տարվա ձմռանը շենքի վերանորոգման համար գումարները դեռ չէինք ստացել, եւ պարզապես երկու սենյակ կոսմետիկ վերանորոգեցինք: Այժմ այն հիմնովին վերանորոգված է: Բոլոր պայմանները կան: Կենտրոնի այս տարվա բյուջեն 30 մլն դրամ է:

- Ովքե՞ր են կացարանի բնակիչները, եւ ինչպե՞ս են նրանց հավաքում ու ընդունում:

- Մենք 18 տարին լրացած անօթեւան մարդկանց խնդիր ունեինք լուծելու: Մինչեւ 18 տարեկանների համար ՀՕՖ-ի կենտրոն կա Զեյթունում, որտեղ հավաքվում են թափառաշրջիկ եւ առավելապես մուրացկան երեխաները: Կարեւոր չէ՝ անօթեւան մնացած մարդը հաշմանդամ է, կենսաթոշակառու, փախստական, թե ուղղակի փողոցում է հայտնվել: Կառավարության սահմանած կարգի համաձայն՝ անձը դիմում է տարածքային սոցիալական ծառայություն, այնտեղից էլ ուղարկում են, դիմողը կարող է միանգամից գնալ կենտրոն, կամ եթե կա ահազանգ, սոցծառայությունը, ոստիկանությունը կամ կենտրոնի աշխատողները տեղափոխում են անօթեւաններին: Մենք մարդկանց տանում ենք կացարան, պարզում ենք, թե ինչն է խնդիրը: Կարելի է ասել՝ 95 տոկոսը չունի փաստաթղթեր: Իրենցից իմանում ենք անուն-ազգանունները եւ մեկ օրվա ընթացքում հայտնում ենք ոստիկանության տարածքային բաժին, մենք պարտավոր ենք դա անել:

- Ինչպիսի՞ օգնություն է ցույց տրվում կենտրոնում:

- Առաջին մի քանի ժամվա ընթացքում ընդունվածների սանիտարական ախտահանում է արվում: Հիմնականում իրենց հագուստն այրվում է, եւ նորն է տրվում: Կենտրոնն ունի բաղնիք, բժիշկ, սոցիալական ծառայող, իրավաբան, հոգեբան: Մենք բժշկական օգնություն ենք ցույց տալիս, անօթեւաններին սպասարկում է տուն-ինտերնատի պոլիկլինիկան: Հարկ եղած դեպքում մարդկանց տեղափոխում ենք դիսպանսեր: Անցյալ տարի, օրինակ, մեկին տեղափոխեցինք տուբ-դիսպանսեր. պարզվեց՝ տառապում է տուբերկուլյոզով: Կարող են պատահել հոգեկան ու վեներական հիվանդներ: Անօթեւաններին նաեւ օգնում ենք ձեւակերպել փաստաթղթերը: Անտուն փախստականների համար դիմում ենք Միգրացիայի վարչություն, հոգեկանների դեպքում՝ հոգեբուժարան: Օրը երեք անգամ տաք սնունդ է տրվում:

- Կացարանում օթեւանելու ի՞նչ ժամկետ է գործում:

- Մենք որոշեցինք անտուններին ժամանակավոր կացարանով ապահովել մինչեւ 60 օր ժամկետով: Դա ֆիքսված է նաեւ «Սոցիալական ապահովության մասին» ՀՀ օրենքով: Մենք անօթեւաններին տուն տալու ծրագիր չունենք: Պատահում է այնպես, որ մարդը մի քանի օր կացարանում մնալուց հետո հեռանում է: Ոչ ոք իրավունք չունի նրան 60 օր պահել: Ամեն ինչ կամավոր է: Եթե 60 օրը լրանում է, այս ցրտերին, ամեն դեպքում, մենք ոչ մեկին բաց չենք թողնում: Կենսաթոշակային տարիքի հասած մարդկանց, որոնք բուժման կարիք ունեն, տեղափոխում ենք համապատասխան տուն-ինտերնատ կամ հիվանդանոց, այլապես մնում են կենտրոնում:

- Ինչպե՞ս է լուծվում տեղի հարցը:

- Կենտրոնի հիմնական հարցը հենց տեղի խնդիրն է: Ձմռան ամիսներին, բնականաբար, ավելի շատ են դիմողները: Բայց մենք նպատակ ունենք անել այնպես, որ մարդիկ փողոցում չմնան, դրա համար էլ ընդունում ենք, պայմաններ ենք ստեղծում: Այսինքն՝ եթե 30 հոգանոց է, մենք չենք ասում՝ երեսունմեկերորդին չենք ընդունում: Լրացուցիչ մահճակալներ են տեղադրվում: Ծառայությունը ընդլայնելու ենք, մտածում ենք մարզերում էլ այսպիսի կենտրոններ բացել: Ընդլայնելու տարբերակներից մեկը միջազգային կազմակերպություններին դիմելն է, մյուսը՝ կառավարությանը՝ լրացուցիչ գումար տրամադրելու համար:

- Ի՞նչ այլ քայլեր են ձեռնարկվում անօթեւանների խնդրի լուծման համար:

- Մի քանի օր առաջ փոխոստիկանապետ Հ. Վարյանի մոտ խորհրդակցություն էր ընթանում թափառաշրջիկների խնդրի շուրջ: Մասնակցում էին ոստիկանությունը, կրթության եւ գիտության, առողջապահության, սոցապ նախարարությունները եւ այլ գերատեսչություններ: Ոստիկաններին պրն Վարյանը հրահանգ է տվել լինել ավելի ուշադիր, իսկ հիվանդանոցներին հրահանգվել է ընդունել իրենց դիմող թափառաշրջիկներին: Կառավարության հաստատած կարգում կա պետպատվերով բուժօգնություն ստացող սոցիալական խմբերի ցանկը: Քննարկման ժամանակ որոշվեց, որ այնտեղ կավելացնենք նաեւ անօթեւան մնացած մարդկանց: Մենք նաեւ հայտարարություններ ենք տալիս, որ բնակչությունը տեղյակ լինի Անօթեւանների կենտրոնի մասին: Դեռ անցյալ տարի մեզ օգնեցին «Հետաքննող լրագրողներ» ՀԿ-ն, արտասահմանցի բարերարները, Մեսրոպ քահանա Արամյանը: «Առաքելություն Հայաստան» ՀԿ-ն, որը զբաղվում է տարեցների սոցիալական սպասարկման հարցերով, ունի անօթեւանների փոքր կենտրոն բացելու ծրագիր: