Ջոնն այն մարդկանցից է, ում հետ նույն սենյակում գտնվելով, անընդհատ քեզ հետապնդված ես զգում: Ջոնին միգուցե շատերը չեն էլ նկատում, բայց նա գիտի, թե ինչ կարող է լինել իր հետ սենյակում գտնվողի ոչ միայն մտքում, այլեւ գրպանում: Իմ ամենասիրելի կերպարներից է Ջոնը:

Վավերագրական ֆիլմերի ռեժիսոր է: 1972-ից կնոջ հետ հիմնել է «Downtown Community Television Centre» կինոստուդիան եւ մինչ այսօր աշխատում է իր ստուդիայում` որպես տնօրեն: Բազմաթիվ վավերագրական ֆիլմեր է նկարահանել` աշխարհի ամենախուլ, բայց վտանգավոր անկյուններից: Ջոնը հայտնի է որպես միակ մարդն, ով կարողացել է հեռուստահարցազրույցներ անել Սադամ Հուսեյնի եւ Ֆիդել Կաստրոյի հետ: Դեռ 70-ականներին իր մեծ տեսախցիկներով հայտնվել է այնպիսի վայրերում, որտեղ աշխարհի առաջատար լրատվականների լրագրողները մուտք չեն ունեցել: Ինչպես ինքն է ասում, որեւէ տեղ հայտնվելու համար բազմիցս ստել է մարդկանց, բայց այդ մարդիկ արժանի են եղել:

Ինձ հետաքրքիր է Ձեր անցած ուղին: Երբ դեռ լրագրող չէիք, ինչո՞վ էիք զբաղվում:

Լրագրող պատահաբար դարձա: Նույնիսկ լրագրության որեւէ ֆորմալ կրթություն չունեմ: Դպրոցական էի, ու ոչինչ ինձ մոտ լավ չէր ստացվում: Ուզում էի մարզիկ դառնալ, բայց բավականաչափ լավ չէի սպորտից: Երաժիշտ` էլի վատ էի: Դպրոցում էլ լավ չէի սովորում: Ծնողներս, մասնավորապես հայրս, ահագին հիասթափված էին ինձնից: Երկու եղբայրներս ինձնից փոքր էին, բայց ավելի խելացի էին ու հաջողակ: Նրանք լավագույն քոլեջներում էին սովորում:

Ես ավելի շուտ ակտիվիստ դարձա, քան լրագրող: Պատերազմ էր. գիտեի, որ չպետք է թողնել, որ շարունակվի եւ բողոքում էի դրա դեմ:

Իրաքի՞ պատերազմը:

Չէէ, Վիետնամինը. ես հին մարդ եմ (ժպտում է): Վիետնամի պատերազմի ժամանակ սկսեցի գնալ հիվանդանոցներ, ֆիլմեր նկարել այնտեղից: Հասկացա, որ դա ինձ իրոք գրավում է: Միակ խնդիրս այն էր, որ առավոտյան շուտ արթնանալ եւ գիշերն ուշ քնել չէի կարողանում: Հետեւապես ինձ ժամանակ չէր մնում` ֆիլմերս մոնտաժելու:

Ես փոխվեցի: Աննպատակ ու անգործ մեկից դարձա մեկը, ով կարող է շատ բաներ փոխել աշխարհում: Ի դեպ` գրեթե չեմ նշում, որ լրագրող եմ. ասում եմ մեկն եմ, որ ֆիլմեր է նկարում: Ցից քթերով հայտնի լրագրողներ կան է, որ ամեն տեղ պիտի նշեն, որ իրենք կարեւոր լրագրողներ են... Ես էդ տեսակ մարդկանց հետ հնարավորինս չեմ շփվում եւ, ընդհանրապես, էդ տեսակ հասարակությունից դուրս եմ, հեռու եմ ինձ պահում: Կարծում եմ դա օգտակար է առողջությանը:

Ճշմարտությունը բարձրաձայնող լրագրողն, այո, հաճախ է հեռանում ձեւական հասարակությունից: Բայց ճիշտը բացահայտելու եւ հրապարակելու ազարտը չի լքում նրան: Ի՞նչն է Ձեզ մղում դեպի այդ ազարտը:

Հայրս ու մայրս ինձ դեռ շատ տարիներ առաջ են բացատրել` որն է ճիշտն ու որը` սխալ: Եւ ես միշտ էլ դրանց տարբերությունը տեսել եմ ու փորձել ճիշտ վարվել թե՛ աշխատանքում, թե՛ կյանքում: Երբեմն, ճիշտ ես, դա դժվար է: Եթե ճշմարտությունն ես սիրում, շատերն ուզում են կանգնեցնել քեզ, երբեմն` պատժել: Կարծես բռնցքամարտիկ լինես, որ անընդհատ հարվածներ է ստանում դեմքին… եւ որքան երկար ես պատրաստ մնալ ռինգում… Տարիների ընթացքում դա իրոք կարող է հոգնեցնել ու ձանձրացնել քեզ:

Մյուս կողմից, երբ հաջողության ես հասնում եւ հնարավորություն ես տալիս լավ մարդկանց` հաղթելու եւ վատերին` կործանվելու, երբ օգնում ես մարդկանց, ովքեր ունեն օգնության կարիք, դա ուրիշ զգացողություն է: Կարող ես նյութերիդ միջոցով  պատերազմներ դադարեցնել. դա ուղղակի հիանալի է:

Ե՞րբ եք սկսում վախենալ եւ ինչի՞ց:

Չեմ կարող ասել`վախենում եմ, բայց բաներ կան, որ չեմ սիրում: Ես վախենում եմ միջատներից: Այն բաները, որ կյանքս անհարմարավետ են դարձնում, ինձ նյարդայնացնում են: Երբ օրինակ ջունգլիներ եմ մեկնում` աշխատելու եւ առավոտյան արթնանում եմ, ու դեմքիս սարդ է կանգնած լինում, ուղղակի ատում եմ:

Եթե ինչ-որ մեկն ինձ վրա գոռում է` դիմացս կանգնած, տանելի է: Դու գիտես, որ նա դեմ-դիմաց կանգնած է, ու ինչպես կարող ես պահել քեզ: Բայց երբ պառկում ես քնապարկիդ մեջ ու ինչ-որ միջատ անհանգստացնում է, ուղղակի անտանելի է:

Երբ մարդիկ վիրավորում կամ սպառնում են Ձեզ, Դուք դա անձնակա՞ն եք ընդունում, թե՞ զուտ աշխատանքային խնդիր եք համարում:

Իհարկե, իհարկե անձնական եմ ընդունում: Բայց սկզբում լսում եմ, տեսնեմ` ինչ են ասում, որպեսզի հասկանամ` կա՞ իրենց ասածի մեջ ճշմարտություն: Ես շատ ինքնաքննադատն եմ: Երկու օր առաջ համալսարանում ելույթ ունեցա եւ իմ ելույթից հեչ գոհ չէի: Երբ միասին նայում էինք Չինաստանի մեծահարուստների մասին իմ ֆիլմը, ես հստակ տեսնում էի, որ այդ ֆիլմի առաջին 15 րոպեն իրոք հիանալի էր նկարված: Դրանից հետո ֆիլմը թուլանում ու թուլանում էր: Միշտ շատ ուշադիր եմ քննադատությանը` անկախ նրանից ով է դա անում:

ԱՄՆ-ի կառավարության ու մեծ ընկերությունների մասին հետաքննություններ արե՞լ եք, թե՞ միայն այլ երկրներ եք մեկնում` հետաքննությունների համար:

Միշտ: Միշտ հետաքննել եմ ԱՄՆ-ում տեղի ունեցող դեպքերն ու իրադարձությունները: Մարդիկ զանգում էին ինձ, ասում` դադարեցրու այն, ինչ անում ես, թե չէ կսպանենք քեզ: Երբ հետաքննում էի Միացյալ նահանգների հարկային համակարգի խախտումները, ինձ դուրս արեցին պետական հեռուստաընկերությունից եւ սեւ ցուցակում գրեցին անունս: Եթե մտածում ես` ԱՄՆ-ն հասարակ տե՞ղ է… չէ: Այն, իրականում, ահագին հետաքրքիր, խճճված երկիր է, որտեղ շատ բաներ են տեղի ունենում: ԱՄՆ-ն այնքան հետաքրքիր է, որ չնայած բազմաթիվ անգամներ քննադատության արժանանալով, նրանք դեռ շարունակում են վճարել, որ գամ Հայաստան ու խոսեմ ժուռնալիստական էթիկայից:

Մարդիկ, ովքեր իմ կողմից քննադատության են ենթարկվել, շատ լավ գիտեն, թե որքան եմ սիրում իմ երկիրը: Ես հաճախ եմ կյանքս վտանգի ենթարկում` երկրիս մասին վատ բաներ ասելով: Բայց ես քննադատում եմ` այն ավելի լավը դարձնելու համար: Եւ սա է իմ հայրենասիրության միակ ճանապարհը. սա է իրական հայրենասիրությունը: Ես երջանիկ եմ, որ ունեմ այնպիսի մասնագիտություն, որ կարող եմ ուղղել երկրիս սխալները: Եթե ավտոբուսի վարորդ լինեի, եւ բժիշկների մեղքով մայրս տուժեր, կարո՞ղ էի որեւէ բան անել. ոչ: Իսկ որպես լրագրող` իհարկե կարող եմ:

Երբեմն լրագրողն էլ է անկարող լինում...

Այո, լրագրողը երբեմն գոռում է խնդրի մասին, բայց ոչինչ չի պատահում: Բայց երբեմն էլ, իրոք, մեծ փոփոխություններ են լինում: Մոռանում ես, որ ոչ ոք քեզ չէր լսում ու հաջողությանդ հաշվին ես ապրում: 3 տարի շարունակ ես նկարում եմ մի ֆիլմ, բայց դեռ չգիտեմ` դրանով կփոխվի՞ մի բան, թե ոչ: Եւ դա ինձ գժվեցնում է: Տարիներ շարունակ աշխատում ես, բայց հեռարձակող ընկերությունը գրաքննում ու նույնիսկ չի գնում ֆիլմդ: Բայց միշտ պետք է հասկանալ, որ մարդկանց հետ գործ ունես, նրանց պատմություններն ես նկարում եւ պատասխանատու ես նաեւ հերոսներիդ առջեւ:

Կիրք է անհրաժեշտ: Միշտ պետք է ապրես հաղթելու կրքով: Միգուցե մի օր մեկը զենքը դնի վզիդ, ու այլեւս հնարավորություն չունենաս հաղթելու:

Դուք այդ մասին հաճա՞խ եք մտածում:

Ամբողջ ժամանակ... իհարկե, նաեւ հասկանում եմ, որ երբեմն արժի որոշ փոխզիջումների էլ գնալ: Օրինակ, HBO-ում ֆիլմդ հեռարձակելու համար ստիպված ես փոխզիջումներով աշխատել: Եթե նկարես այնպես, ինչպես ուզում ես, նրանք կթաքցնեն ֆիլմդ: Հնարավոր է` գնեն այն, բայց թաղելու նպատակով:

Մենք ֆիլմ էինք նկարում մի գործարանի մասին, որի աշխատողները գործադուլ էին անում: Այդ գործարանը նոր սեփականատեր ուներ, որն ուզում էր փող աշխատել: Հեշտագույն ճանապարհը մարդկանց աշխատավարձերը կրճատելն էր: HBO-ն զանգեց, պատվիրեց ֆիլմ նկարել այս գործադուլի մասին: Ես էլ ուրախացա, ֆիլմը նկարեցի: Վերջում ստացվեց այնպես, որ գործարանի բոլոր աշխատակիցները կորցրեցին աշխատանքը: Մեկ այլ ընկերություն գնեց այդ գործարանը եւ այլն... Ես հասկացա, որ HBO-ն չի հեռարձակելու ֆիլմս: Նրանք գնեցին այն, բայց ինձ արգելեցին որեւէ հարցազրույց տալ այդ ֆիլմի մասին:

Պարզվեց, որ գործարանը գնած ընկերության սեփականատերը HBO-ի տնօրենի զարմիկն է: Ես կատաղեցի, ասացի, որ ֆիլմը պիտի հեռարձակվի, քանի որ գործարանի բոլոր աշխատակիցների հույսը մեզ վրա էր: Ինձ պատասխանեցին` լսիր Ջոն, եթե քո պատճառով փակվի ֆիլմարտադրող ընկերությունը, դու այլեւս հնարավորություն չես ունենա ֆիլմեր նկարելու: Ես մի քանի անգամ առիթներ ունեցել եմ` բախվելու այս տեսակ պատմությունների հետ: Կատաղել եմ, կռվել, մի քանի անգամ ինձ ուղղակի դուրս են շպրտել HBO-ից եւ հետո նորից հետ կանչել: Երբ հայտնվում ես մարմնեղ տղամարդու առջեւ եւ դու մարմնով փոքր ես, արժի նահանջել եւ հեռվից կրկին հարձակվել: Ես այս տեսակ պատմություններից հետո ինձ մեղավոր ու վատ եմ զգում, քանի որ ֆիլմի հերոսները հույսն ինձ վրա են հաճախ դնում:

Անկախ մնալու համար անհրաժեշտ է հատուկ ռազմավարություն մշակել: 13 տարի շարունակ ես Նյու Յորքի կոմերցիոն հեռուստաընկերություններից մեկի միակ անկախ լրագրողն էի: Եւ 10 տարի առաջ ավելի մեծ ազդեցություն ունեի հասարակական կարծիքի վրա, քան հիմա: Այն ժամանակ հանդիսատեսը մեծ էր, իսկ հիմա նոր տեխնոլոգիաների ժամանակաշրջան է, քչերն են սկսել վավերագրական ֆիլմեր նայել:

Ջոն, երեխաներ ունե՞ք:

Այո, դուստր ունեմ, որ վերջերս ամուսնացավ: Նրա հարսանիքի վրա շատ ժամանակ ծախսեցինք, քանի որ նախապատրաստական աշխատանքներն ինքներս էինք անում. շատ փող չունեինք, որ պատվիրեինք: HBO-ն հիմա ինձնից մի քիչ նեղացած է: Հարսանիքի ու Հայաստան գալու պատճառով մոտ 3 ամիս հետ եմ ընկել իմ աշխատանքից:

Միգուցե Հայաստանի մասին մի բա՞ն նկարեք:

Մմմ, ես այստեղ դեռ չեմ տեսել այնպիսի ինֆորմացիոն առիթ, որ հետաքրքրի ամերիկյան կինոհեռարձակողներին: Հենց նկատեմ, անպայման:      

Լուսանկարները` wingwave.ru կայքից: