Հարցազրույց Ֆրանսիայի Ռոն-Ալպի շրջանային պատգամավոր Հիլդա Չոբոյանի հետ

Հ. Չոբոյանը ֆրանսիական «AXA» ապահովագրական ընկերության հատուցման հիմնադրամի խորհրդի անդամ է: Հուլիսի 10-ին խորհուրդը հրապարակել է հայտարարություն, որտեղ հայտնում է, որ Հայոց ցեղասպանության զոհերի ժառանգներին՝ «AXA»-ի վճարված գումարների բաշխման գործընթացում եղել են զեղծարարարություններ: Հիշեցնենք, որ  Ամերիկայում բնակվող փաստաբաններ Վարդգես Եղիայանը, Մարկ Կիրակոսն ու Բրայան Կաբաթեքը հայց էին ներկայացրել այդ ընկերության դեմ: Դրա արդյունքում ընկերությունը 2006 թ. հունիսին Ցեղասպանության զոհերի ժառանգներին, ովքեր ապահովագրություններ ունեին նախքան Ցեղասպանությունը, վճարել է 17,5 միլիոն դոլար, որից 11,5 միլիոն դոլարը բաշխվելու էր ժառանգներին, իսկ մնացյալը կազմելու էր փաստաբանների ծախսերը, ինչպես նաև բաժանվելու էր Ֆրանսիայում գործող հայկական բարեգործական ընկերություններին: Այդ ամբողջ գործընթացը վերահսկելու համար 2007-ի օգոստոսին Լոս Անջելեսի կենտրոնական մարզի ամերիկացի դատավոր Քրիստինա Սնայտերի կողմից նշանակվել է «AXA»-ի հատուցման հիմնադրամի խորհուրդ, որը բաղկացած է երեք անդամներից՝ Փարիզից Սամվել Շնորհոքյանը, Լիոնից Հիլդա Չոբոյանը և Մարսելից Զավեն Գաբրիելյանը:

-Տիկին Հիլդա, խորհրդի տարածածած հայտարարության մեջ խոսվում է հատկացվելիք գումարների բաշխման  խախտումների մասին: Եթե 2007-ին է ստեղծվել խորհուրդը, որը իրականացնում է այդ գործընթացի վերահսկողությունը, ապա ինչո՞ւ այդ խախտումների մասին արձագանքում եք այդքան ուշացումով:

-Մենք նկատեցինք 2011 թ.: Մինչ այդ մի քանի կասկածներ արթնացան մեր մեջ զանազան դեպքերի առթիվ: Այդ մասին 2010 թ. սկսեցինք գրել դատավորին, որին ուղղված նամակները Ձեր տրամադրության տակ են:

-Ամերիկացի դատավորի՞ն գրեցիք:

-Այո', Քրիստինա Սնայտերին գրեցինք, քանի որ նա է մեզ նշանակել, և այդ հարցի քննարկման շարունակությունը պետք է լիներ ամերիկացի դատավորի մոտ:

-Մասնավորապես, ո՞ր դեպքից առաջացան կասկածները:

-2011 թ. փետրվարին երեք փաստաբաններից մեկից՝ Բրայան Կաբաթեքից, նամակ ստացանք, որով մեզ հայտնում է, որ միայն 364.050 դոլար է մնացել, և առաջարկում էր մեզ ստորագրել, որպեսզի ամբողջ գործողության հաշվեփակ կատարենք, և որ այդ գումարը բաժանվի մեր առաջարկած կազմակերպություններին: Մենք պատասխանեցինք, որ չենք կարող ստորագրել մի բան, մասնավորապես, հաշվապահություն, և պարզապես խնդրեցինք մեզ ուղարկել հաշվապահական թղթերը, որպեսզի ստուգենք: Պատասխանն այն եղավ, որ չի կարելի մեզ ուղարկել: Ենթադրեցինք, որ թերևս չի կարելի, որովհետև շատ մեծածավալ փաստաթղթեր էին, ապա ասացինք, որ այդ պարագայում խորհրդի 3 անդամներով կգանք Լոս Անջելես և կստուգենք: Որպես այդ նամակի պատասխան՝ Բրայան Կաբաթեքն ասաց, որ այդ հարցով այլևս չի զբաղվում, և որ այդուհետ մեր զրուցակիցը Մարկ Կիրակոսն է: Այդ բոլորի փաստերն ունենք, նամակներն ունենք, իսկ Մարկ Կիրակոսից նամակ եկավ և ասաց, որ շատ զբաղված է, մեզ չի կարող ընդունել: Մինչ այդ որոշ հաշավապահություն ուղարկեց, որը շատ փոքր հաշվապահություն էր: Այդտեղ արդեն նկատեցինք, որ մեծ թվով ապօրինություններ են եղել: Այնուհետ մենք առաջին անգամ գրեցինք դատավորին այդ մասին, ումից երբեք պատասխան չենք ստացել: Մեր բոլոր նամակներին նա երբեք չի պատասխանել: Այդտեղ անդրադարձանք, որ այդ փաստաբանները չէին ուզում, իրենք ասում էին՝ ոչ, մենք ուզում ենք, որ դուք գաք, բայց ժամանակ չունենք զբաղվել ձեզնով: Հասկացանք, որ արգելքներ կային գնալու համար և որոշեցինք գնալ մեր միջոցներով: Այնտեղ մոտ մեկ շաբաթ դիմումներից հետո դատավորը հրահանգեց իրենց հաշվապահությունն ուղարկել մեզ, բայց մերժեց մեր ճամփորդության ծախսերը վճարել` ասելով, որ մեզ չեն կանչել: Հարցը դա չէ, իհարկե: Երբ վերադարձանք, հաշվապահական մեծածավալ փաստաթղթեր ստացանք, որտեղ խախտումները ջրի երես բարձրացան: Չեմ կարող ասել, թե ամբողջ ապօրինությունը կարողացանք բացահայտել, բայց կարևոր թվով ապօրինություններ գտանք՝ կազմակերպություններին տրված գումարներ, որոնք չեն հասել այդ կազմակերպություններին, անհատներին տրված գումարներ, որոնք չեն ստացել, օրինակ, նույն անհատին 2-3 չեկ է գրվել, որից միայն մեկն է ստացել: Ուրեմն, շատ փոքր հետաքննություն արեցինք որոշ անձերի շրջանում, որոնց ճանաչում ենք կամ գտել ենք նրա CV-ն: Եվ դատավորին գրեցինք մեր ամբողջ նկատողությունները, բայց ոչ մի պատասխան չի տվել մեզ:

-Դուք ի՞նչ լիազորություն և պարտավորություն ունեիք:

-Մեր լիազորությունը պարզապես հսկելն էր, որ Ցեղասպանության զոհերի ժառանգներն իրենց արդար հատուցումը ստանային:

-Ինչպե՞ս էր իրականացվում դա:

-Գործընթացն այնպիսին էր, որ մենք, Լոս Անջելեսի գրասենյակից 15.000 կմ անդին գտնվելով, մնայուն կապի մեջ էինք փաստաբաններից, մասնավորապես, Բրայան Կաբաթեքի հետ: Նա պարբերաբար մեզ էր դիմում, որ աշխատանքները շարունակվում են, որ երիտասարդ փաստաբաններ է վարձել, որոնց անունները, գրասենյակի վարձի և զանազան ծախսերի գումարների համար արտոնենք, իրենց գումար հատկացնենք գրասենյակին: Մենք ասում էինք այո, հետևաբար, 50.000 դոլար, 20.000, 10.000 կամ ավելի գումարներ հատկացնելու համար մեր համաձայնությունն էինք տալիս: Այդ ժամանակ ոչ մեկը կասկած չուներ, որ այսպիսի ապօրինություններ պիտի լինեն:

Դա այն գրասենյակն էր, որ ստեղծվեց «AXA»-ի հարցով, որի տնօրենը Բարսեղ Քարթալյանն էր, և որի պատասխանատվությունն էր բոլոր թղթածրարները քննել, որոնք պետք է բաժանեինք 4 կատեգորիայի. առաջին կատեգորիային պատկանող թղթածրարներն առանց այլևայլի պետք է ստանային փոխհատուցում, չորրորդ կատերգորիայինը մերժվում էին, իսկ երկրորդ և երրորդ կատեգորիային պատկանողները որոշ թերություններ ունեին թղթածրարների մեջ, որոնց համար հատկապես մեր խորհուրդը 2893 թղթածրար քննեց, որպեսզի որոշենք, թե այդ թղթածրարի տերը պետք է ստանա գումար, թե ոչ:

-Բայց հայտարարության մեջ նշված է, որ դրանք բոլորը մերժվեցին:

-Մեր առաջարկներն ուղարկել էինք գրասենյակ, և հանկարծ փաստաբանից նամակ ստացանք, որ մենք շատ տեղ ենք հատկացրել ժողովրդին, պետք է վերանայման ենթարկենք, և եթե այդպես լինի, «New York Life»-ի (որ նախորդ հայցն էր) հայցողները կարող են դատ բացել մեր դեմ, քանի որ չափանիշները փոխել ենք: Եվ մեզ ասացին, որ այս հարցի մեծ մասնագետը Պերճ Բոյաջյանն է, որ ուրիշ փաստաբան էր, որի մասին վերջում լսեցինք որոշ բաներ, որը կասկածներ արթնացրեց մեր մեջ: Ասացին, որ իրեն կհանձնենք գործը, և ինքը թող որոշի: Մենք էլ ասացինք՝ շատ լավ, թող ինքը որոշի, եթե, իսկապես, իրավական խնդիր պետք է ծագի այս պարագայում, քանի որ մենք ամենայն խղճամտությամբ քննել էինք այդ ամենը, և ասել էինք, որ կային մարդիկ, որոնք թղթածրարներում ապահովագրության թղթեր ունեին, բայց մերժվել էին: Ասացինք, որ խղճամտորեն պիտի քննվի այդ ամենը, որը չընդունեցին: Հարցն այն է, որ դրանից հետո մենք տեղյակ չէինք, թե մեր առաջարկած անուններից ովքեր ստացան, և երբեք էլ չունեցանք գումար ստացողների ցանկը: Բայց գումարները ստանալուց հետո մեզ սկսեցին հեռաձայնել ծանոթ մարդիկ, և անդրադարձանք, որ դրական նամակներում, որոնց հայցորդները պետք է ստանային գումարները, երեք փաստաբանների անուններն էին գրված, իսկ մերժվածների նամակներում մեր անուններն էին գրել: Եվ այդտեղ սկսեց բողոքի ալիքը:

-13.790 դիմումներից, ըստ մամլո հաղորդագրության, ընտրվել էր 996-ը, որոնց միջև պետք է բաշխվեր 11,5 մլն դոլարը: Խորհուրդն ունի՞ տվյալ, թե նրանցից քանիսն են ստացել գումարը, կամ որտեղից են այդ մարդիկ:

-Ոչ, չունենք: Մեզ տրված տվյալների վրա դեռևս կասկածներ ունենք, մենք ոչ ցանկն ունենք, ոչ էլ ստուգելու առիթ ենք ունեցել:

-Իսկ դուք չունեի՞ք իրավասություն, որ պահանջեիք այդ ցանկը:

-Մենք ունեինք այդ իրավասությունը, խնդրել էինք այդ ցանկը գրասենյակի փակվելուց առաջ, և Բարսեղ Քարթալյանը բերանացի ասած՝ չգիտի, թե այդ իրավունքն ունի, թե ոչ: Երբ հարցրեցինք, թե ով է արգելում իրեն, ասաց՝ փաստաբանները:

-Ստացվում է, որ այդ խորհուրդը ձևական բնույթ է ունեցել, այո՞:

-Այո, մենք վերջապես անդրադարձանք, որ մեզ ընտրել էին հեռվից, որպեսզի ձևական ստուգումների գործընթաց ստեղծվի, բայց, իսկապես, հետաքննություն պետք է արվի:

Մենք մեկ բան գիտենք, որ կան փաստեր, որ մարդիկ գումարներ պետք է ստանային, իրենց անուններով չեկեր են գրել, բայց այդ գումարները չեն ստացել:

-Դուք գումար ստացա՞ք:

-Մենք ստացանք մեր ճամփորդությունների, ժողովների գումարները, եթե չեմ սխալվում, կարծեմ, 50 դոլարի հատկացում ունեինք յուրաքանչյուր ժովողի համար: Մեզ մեկ անգամ գումար է փոխանցվել, եթե չեմ սխալվում, 7000 դոլար: Այդ գումարն ամբողջությամբ մենք տվել ենք ֆրանսահայ «Կապույտ խաչի» վարչությանը, որպեսզի հայկական մշակութային շաբաթ կազմակերպի երիտասարդների համար: Ուզում եմ ասել, որ մեր գրպանը մեկ կոպեկ չի մտել, այնպես որ, շատ համարձակ կարող ենք խոսել, որ մենք գումար չենք ստացել:

-Ամերիկացի դատավորից արձագանք ստացե՞լ եք ձեր ներկայացրած խախտումների վերաբերյալ:

-Դժբախտաբար, դատավորի կեցվածը չհասկացանք: Դատավորը մեզ նկատի չուներ որպես կողմ կամ հայցորդ, պարզապես, մենք այդտեղ երբ իրեն ներկայացանք, եթե չեմ սխալվում, 2011 թ. մայիսին էր, ներկա էին գտնվում Վարդգես Եղիայանը, Բրայան Կաբաթեքը, իսկ հեռախոսով հետևում էր Մարկ Կիրակոսը: Պարզապես Մարկ Կիրակոսին խնդրեց ուղարկել այդ ամենը, և երբ խնդրեցինք ամբողջական հաշվապահությունը, ասացին՝ ձեր գիտենալիքը չէ: Դրանից հետո, երբ բացահայտեցինք իսկական ապօրինություններ, անկախ գրասենյակ նշանակեց, բայց թե ինչ արեց, ինչ ստուգեց, չգիտենք, այսինքն՝ բոլորովին փակ բանի մեջ գտնվեց այդ ամենը: Դատավորը չի ուզում սկանդալ հանել այս խնդրով և փորձեց հաշտեցնել փաստաբաններին, որովհետև մեր այս ասածների կողքին նաև խնդիրներ էին ծագել փաստաբանների միջև. լսել էիք, չէ՞, որ մեկը մյուսի դեմ դատ էր բացել՝ ասելով, որ զեղծումներ, յուրացումներ են եղել:

-Ձեր կարծիքով ամերիկացի դատավո՞րն էլ է օգտվել այդ գումարներից:

-Չեմ կարծում, չեմ հավատում դրան, բայց այն, որ այդ փաստաբանները կարողացան նրան համոզել, կարող եմ հավատալ, բայց չեմ կարծում, թե այդ դատավորն անձնական բաժին ուներ այդտեղ:

-Ի՞նչ է պատրաստվում անել խորհուրդը:

-Մենք պարզապես FBI-ին (ԱՄՆ հետաքննությունների դաշնային բյուրո) լուր պիտի տանք, և եթե FBI-ն, հայկական կառույցները չանեն, այս խնդիրը պարզապես այսպես էլ կմնա: Ուրեմն, վերջին խնդիրը. 2014-ի մարտին փաստաբանները դատավորին խնդրեցին, որպեսզի մեր ծախսերը, ժողովների հատուցման նվազագույն գումարները մեզ չվճարվի, որովհետև մեր արած գործը ճիշտ չէր: Դատավորը յուրաքանչյուրիս հատկացրեց 3.000 դոլար: Եթե այդ գումարը ստանայինք, պետք է ստորագրեինք, որ այդ հարցի մասին այլևս չենք կարող արտահայտվել: Մենք հրաժարվեցինք այդ գումարից, որովհետև դրանով մեզ պիտի գնեին: Դա նշանակում է, որ այս խնդրի մեջ մեր ծախսերը վճարել ենք մեր գրպանից:

-Ձեզ խաբվա՞ծ եք զգում :

-Ոչ, իսկապես, ոչ, բայց շատ մտահոգ եմ, որ Ցեղասպանության զոհերի ժառանգներն են խաբված: 1-2 հազար դոլարը ոչ մի բան չարժե ինձ համար, հոգիս երբեք չեմ ծախի դրա համար: Մենք պահանջեցինք, որ ֆրանսիացի քարտուղարին, որ ամբողջ թղթածրարները պահել էր, կարգի էր բերել, նվազագույն գումար վճարվեր: Կարծեմ, 2.000 թե 3.000 դոլար նրան տրվեց: Մեր երեք անդամները գումար չստացան:

-Ինչպե՞ս ստացաք խորհրդի անդամակցության առաջարկը: Ո՞վ առաջարկեց Ձեր թեկնածությունը:

-Նախ ասեմ, որ «AXA»-ի հետ համաձայնության գալու համար փաստաբանները մի քանի անգամ այցելեցին Ֆրանսիա, ծանոթացան ֆրանսահայ գաղութին: Զանազան անհատների թեկնածություններ քննեցին, ինձ նշանակեցին, կարծեմ, իմ անունն էլ բավական դժվարությամբ ընդունվեց «AXA»-ի կողմից, քանի որ այդ ընկերության նախագահը Ֆրանսիայի մեջ գտնվող թրքական լոբբիստական հաստատության մաս է կազմում: Մեզ համար էլ դա մեծ խնդիր է, որովհետև այս հարցը ծառայելու է թրքական քարոզչության: Մենք մտածումն էինք, որ «AXA»-ի ղեկավարությանը նամակ ուղարկենք՝ ասելով, որ իրենց հետ կնքված պայմանագիրը չի հարգվել: Խորհրդի 3 անդամները, սակայն, համաձայնության չեկան, բայց, համենայն դեպս, պետք է տեղեկացվի:

-Այսինքն՝ «AXA»-ի ղեկավարությունը տեղյա՞կ չէ:

-Մենք ենթադրում ենք, որ անուղղակի տեղյակ կլինի, բայց չդիմեցինք զանազան պատճառներով, քանի որ «AXA»-ն մեծ շահեր ունի Թուրքիայում, սակայն FBI-ին դիմում ուղարկել ենք Հայաստան գալուց առաջ՝ մոտ 2 շաբաթ առաջ:

-Ի՞նչ եք կարծում՝ ի՞նչ զարգացում կունենա այս պատմությունը:

-Կհուսամ, որ FBI-ն իսկական հետաքննություն կկատարի, կգտնի իսկական պատասխանատուներին, և կտեսնենք, թե որտեղ են գնացել գումարները:

-Ձեր հայտարարությունից հետո փաստաբաններից որևէ զանգ կամ արձագանք ստացա՞ք:

-Ոչ, չգիտենք, թե ինչու, հակառակը՝ փորձեցին հրահրել դատավորի տրամադրությունները մեր դեմ: Օրինակ՝ վերջին պարագայում կարող էին ասել, որ վճարեն մեր ծախսերը, բայց դեմ կանգնեցին: Այն օրից սկսած, երբ մենք ամենայն անմեղությամբ փորձեցինք քննարկել հաշվապահությունը, թշնամական վերաբերմունք ստացանք:

-Այսինքն՝ մինչ այդ Դուք հեռախոսային կապի միջոցո՞վ էիք վերահսկում այդ գումարների բաշխման գործընթացը:

-Մեզ ուղարկում էին գրասենյակի հաշվապահական ծախսերը՝ աշխատողներին այսքան, տնօրենին այսքան, գրասենյակի վարձ, համակարգիչների վարձ: Այդքանը գիտեինք: Մենք միայն տեղեկացանք գործընթացի մեթոդոլոգիայի մասին, երբ գնացել էինք Լոս Անջելես 2008-ին: Այդ ժամանակ ժողովներ ունեցանք, ծանոթացանք աշխատողների հետ, ծանոթացանք թղթածրարներին: Իմիջիայլոց, շատ լավ ընդունելություն ստացանք այդ ժամանակ, իսկ երկրորդ անգամ փաստաբանները մեզ տեսնել չցանկացան: Տնօրենը բոլորովին չկար երկրորդ այցի ժամանակ՝ 2011 թ. ապրիլին: Բավական փորձերից հետո մեկը տնօրենի հետ խոսեց, այդ ժամանակ տակավին չէինք հասկանում, որ տնօրենը զեղծումներ է կատարել, նա սկսել էր գանգատվել, թե իր կինն է հիվանդացել, զավակն է հիվանդացել, չգիտեմ, հարսն է հիվանդացել, ինքը շատ վատ վիճակի մեջ է, և մենք, իսկապես, կարեկցում էինք նրան՝ չհասկանալով, որ տնօրենն այս բաների մեջ է: Հիմա պետք է իմանալ, թե այս տնօրենը և Պերճ Բոյաջյանը, իսկապես, առանձի՞ն աշխատեցին, թե՞ այս գործընթացի ղեկավարների տակ աշխատեցին:

-Ովքե՞ր օգտվեցին:

-Չգիտենք, կասկածներ ունենք, բայց չենք կարող ասել:

-Տիկին Հիլդա, եթե զեղծարարություններ են արել, ապա այդ դեպքում ինչո՞ւ խորհրդին հանձնեցին հաշվապահական տետրը:

-Մենք փաստաբանների զեղծարարությունների փաստերը չունենք, սա հստակ պիտի գրվի, բայց նաև հստակ պիտի գրվի, որ այդ երկու ամբաստանյալներն առանձին չեն գործել՝ Պերճ Բոյաջյանը և Բարսեղ Քարթալյանը: Կասկածներ ունենք, որ առանձին չեն կարող գործել, բայց չենք կարող փաստել, որ Բրայան Կաբաթեքի, Մարկ Կիրակոսի և Վարդգես Եղիայանի (թեև վերջինս մեկուսացել էր այս գործընթացի սկզբից) մեղսակցության փաստերը չունենք, և ուզում ենք, որ հետաքննություն կատարվի, որպեսզի մեղսակիցները մեջտեղ գան:

Հրեաների՝ շվեյցարական դրամատների մեջ ունեցած գումարների բաշխման հանձնախմբի պարագան նույնպես նմանվում է այս պարագային, քանի որ այդտեղ նույնպես մեծ զեղծարարություններ և յուրացումներ էին եղել, և հրեական կազմակերպությունները համաձայն չէին այդ գումարների բաշխման գործընթացի արդարացիությանը: Հետևաբար, ամոթի խնդիր չկա այստեղ, եթե զեղծարարություններ եղել են զեղծարարների կողմից և ոչ հայ ժողովրդի կողմից, հայ համայնքների կազմակերպությունները պատասխանատվություն չունեն, բայց լռելու դեպքում արդեն պատասխանատվութոյւն ունեն: Մենք պատասխանատվություն ունենք այդ զեղծարարությունները բացահայտելու, որովհետև մտածում ենք, որ անօրինությունները բացահայտելը ժողովրդին ծառայել է նշանակում:

Հ.Գ. «Հետքը» պատարստ է լսել նաև մյուս կողմի կարծիքը: