Մուսայելյանի համայնքապետ. «Որ դուրս չգնան, բանկի տոկոսներն ինչպե՞ս փակեն»
Մուսայելյան համայնքը «հողմերի դարավանդ» չես կոչի, սակայն քամիներով առատ այս բնակավայրը հողմակայանների կառուցման համար լավագույն նախադրյալներն ունի: Նման համոզմունք ունեն գյուղի բնակիչներն ու համայնքապետ Կարեն Վարդանյանը: Մշտապես փչող սառը քամիների պատճառով մուսայելյանցիների տնամերձերում բանջարաբոստանային կուլտուրաներ, պտղատու ծառեր չեն աճում: Գյուղի կանայք անգամ ամռանը զրկված են կարճաթեւ, ամառային թեթեւ զգեստներ հագնելու հաճույքից:
Քամիների պատճառած բազմաթիվ անհարմարությունների հետ մուսայելյանցիները, թերեւս, առավել մեծ սիրով համակերպվեին, եթե մոտ 15 տարի առաջ սկսված եւ պարբերաբար ծավալվող խոսակցությունները հողմակայանների կառուցման վերաբերյալ իրականություն դառնային: Գյուղում վստահ են, որ դրանից կշահեին ոչ միայն Մուսայելյանն ու հարակից համայնքները, այլեւ՝ հանրապետությունը:
«Ես հստակ բան չեմ կարող ասել, միայն գիտեմ, որ հողմակայանների կառուցման վերաբերյալ խոսակցություններ եղել են դեռեւս 15 տարի առաջ: Տարբեր տարիների եկել, տարածքն ուսումնասիրել, թողել-գնացել են,- ասում է Մուսայելյանի համայնքապետը,- ուսումնասիրող կազմակերպություններն անընդհատ փոխվում էին: Սկզբում Հունաստանից եկան, հետո Հոլանդիայից եկան, հետո՝ Իտալիայից եւ այլն: Հայկական կողմից Երեւանի գիտահետազոտական ինստիտուտի ներկայացուցիչներն էին մասնակցում: Ասում էին, որ եթե ուսումնասիրություններն իրենց արդարացնեն՝ 30 հողմակայան կտեղադրեն, բայց ենթադրում եմ, որ ոչ թե տարածքը չհամապատասխանեց, այլ պահանջվող գումարներն էին մեծ, որ հրաժարվեցին էդ ծրագրից»:
Համայնքապետն ասում է, որ ծրագրի իրականացման դեպքում հողմակայանների տեղադրումը սկսվելու էր Մուսայելյան համայնքի տարածքից` ձգվելով մինչեւ հարեւան մարզի Տաշիր համայնք: Կարեն Վարդանյանը հետաքրքրությունից դրդված ամեն անգամ զրուցել է համայնք այցելած մասնագետների հետ: Վերջիններս էլ հավաստիացրել են, որ հողմակայանների տեղադրման նման բարձր արդյունավետություն ապահովող վայրերն աշխարհում երկուսն են, եւ երրորդն էլ կլինի Շիրակի մարզում, եթե, իհարկե, ծրագիրը կյանքի կոչվի:
«Բնականաբար, շոյող հանգամանք է լինել աշխարհում երրորդը` թեկուզ հողմաղակայանների գծով, բայց դե չեղավ: Ասում են, որ շատ թանկ հաճույք է ու մեծ ներդրումներ է պահանջում էս գործը: Պուշկինի լեռնանցքում կարծեմ 4 հատ տեղադրեցին, բայց արտասահմանցիներ էին ու իմ իմանալով նվեր թողեցին: Հիմա խոսքը 30 կայանի մասին է, իսկ դա բավական մեծ գումար է»,- նկատում է Մուսայելյանի համայնքապետը:
Շիրակի մարզի Աշոցքի նախկին տարածաշրջանի Մուսայելյան համայնքը մարզկենտրոն Գյումրիից հեռու է 32 կմ: Վերջին հինգ տարվա ընթացքում այն զրկված է միջհամայնքային տրանսպորտից: Երթուղին շահագործող միակ ավտոբուսը, որը սպասարկում էր նաեւ հարեւան Հարթաշեն համայնքը, դադարեցրել է աշխատանքը` ուղեւորահոսքի պակասով պայմանավորված: Մյուս պատճառն էլ, ինչպես խոստովանում են մուսայելյանցիները, Վրաստանից առանց մաքսազերծման հին եւ էժան մեքենաների ներկրումն էր:
«Դե մի երկու կով էին վաճառում, մեքենան բերում էին, վրացական համարներով քշում էին: Հետո էլ, որ օրենքը մտավ մաքսազերծման, մի երկու-երեք կով էլ էդ ժամանակ ծախեցին, որ մաքսը տան,- ծիծաղում է համայնքապետը,- գյուղի 80 տոկոսն ավտո ունի, ով էլ որ չունի, հարեւանները հարկ եղած դեպքում օգնում են»:
420 բնակիչ ունեցող գյուղում հիմնականում զբաղվում են անասնապահությամբ, շատ քիչ՝ բուսաբուծությամբ: Ցանում են գարի, վարսակ եւ աշնանացան ցորեն: Բավական մեծ անասնագլխաքանակ ունի գյուղը՝ 1400 խոշոր եւ 1200 մանր եղջերավոր: «Շատը շատ է,- ասում է Կարեն Վարդանյանը,- բայց արոտավայրերն են քիչ»: Խոտհարքը եւս չի բավարարում՝ ընդամենը 100 հա: Ստիպված են վարձակալել հարեւան համայնքներից:
Մյուս խնդիրը անասունների համար նախատեսված խմոցների բացակայությունն է: Մուսայելյանում հույս ունեն, որ հաջորդ տարի ջրարբիացման ծրագիրն իրենց գյուղ էլ կհասնի: Անասնապության մեջ գրանցած արդյունքներով Մուսայելյանը զիջում է հարեւան Սալուտ եւ Հարթաշեն համայնքներին 25-30 տոկոսով, ու այդ ամենը նրանք պայմանավորում են արոտավայրերի պակասի եւ անասունների համար նախատեսված խմոցների բացակայության հետ:
Մուսայելյանում սեփական եկամուտների հավաքագրումը եւս դժվարությամբ է կատարվում՝ մոտ 70 տոկոս: Ամենացածր ցուցանիշը գրանցվում է հողի հարկի հավաքագրման ժամանակ: Համայնքապետն ասում է, որ գյուղացիներն առավել պատրաստակամ վճարում են գույքահարկը: Եթե սեփական եկամուտները լիարժեք հավաքագրվեն, կկազմի 3 մլն 500 հազար դրամ, պետական աջակցությունը 3 մլն-ի չափով է տրվում, չնայած տարիներ շարունակ եղել է 1,5 մլն դրամ: Տարվա կտրվածքով Մուսայելյան համայնքի բյուջեն չի անցնում 7 մլն դրամը, որը բավարար չէ որեւէ մեծ կամ ծավալուն աշխատանք իրականացնելու համար:
Գյուղը գազիֆիկացված չէ: Ձմռանը տաքանում են միայն աթարով: Ցրտերն այստեղ հաստատվում են հոկտեմբեր ամսից եւ հեռանում միայն մայիսի սկզբներին: Կապույտ վառելիքից զրկված մուսայելյանցիների բախտը բերել է միայն ջրամատակարարման հարցում: 24 ժամ ջուր ունեն, ու դա, ասում են, նոր չէ, անցած դարի 50-ականներից է այդպես: «Բայց մենք մի դրական կողմ էլ ունենք՝ մեր համախմբվածությունը,- համայնքապետը ծիծաղում է,- ու դա մեր հարստություններից մեկն է, որովհետեւ ինչ որ հնարավոր չէ գումարով անել, անում ենք մեկս մյուսիս օգնելով»:
Համախմբվածության ու աշխատասիրության վառ օրինակ են գյուղում համարում Աբրահամյանների գերդաստանը: Մուսայելյանցի ֆերմեր Նորիկ Աբրահամյանը հարազատ գյուղի ո́չ բնակլիմայական, ո́չ աշխարհագրական դիրքից չի դժգոհում: Երեք տղաների հետ ստեղծել են բավական մեծ տնտեսություն: 100 գլուխ խոշոր եղջերավոր անասուն ունեն: Ամուսիններով իրենց հաջողության առաջին քարը դրել են 40 տարի առաջ՝ ամեն ինչ սկսելով զրոյից: Աբրահամյանները միակն են Մուսայելյանում, որ երբեւէ բանկերին չեն դիմել գումարի խնդրով, վարկ չեն վերցրել ու գիշերն էլ հանգիստ են քնում՝ չանհանգստանալով տոկոսների կամ անբասիր վարկային պատմություն ունենալու մասին:
«Ամուսինս խուսափում է բանկերից,- ասում է ֆերմերի 40 տարվա մանկավարժ կինը՝ Ծովինա Գեւորգյանը,- մի հորթից ենք սկսել մեր տնտեսությունը ձեւավորել, խնայել ենք, անտեղի չենք ծախսել, հետո տղաներս շատ համախմբված են, հորը թեւ ու թիկունք են, հարսներս էլ լսող են: Երեք առանձին տնտեսություն ենք, բայց գումարը իմ ու ամուսնուս ձեռքին է, ու մենք ենք տնօրինում բոլորի ծախսերը, դրա համար էլ էսքան բանի ենք հասել: 18 հոգի ենք՝ երեք տղա ու երեք հարս ունեմ, 10 թոռ ու չեմ հիշում, որ էս տարիների ընթացքում մեր տներում որեւէ տարաձայնություն կամ անախորժություն եղած լինի»:
Աբրահամյանների տղաները գերադասում են ապրել ու աշխատել հայրենի գյուղում: Արտագնա աշխատանքի մեկնելու մասին նույնպես այս ընտանիքում չեն խոսում՝ համարելով, որ ճիշտը սեփական հողում քրտինք թափելն է: Համայնքապետ Կարեն Վարդանյանի փոխանցմամբ` Մուսայելյանից հիմնականում «խոպան» գնացողներ չեն ունեցել, սակայն վերջին մի քանի տարում մուսայելյանցի տղամարդիկ քիչ-քիչ սկսել են բռնել արտագնա աշխատանքի ճանապարհը. «Որ դուրս չգնան, բանկի տոկոսներն ինչպե՞ս փակեն»,-հարցնում է համայնքապետը:
Միակ հուսադրողն այն է, որ գյուղից արտագաղթ չկա: Ժամանակավոր մեկնողներն էլ դրսում մի քանի ամիս աշխատելուց հետո անպատճառ վերադառնում են:
Մեկնաբանել