HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Վահե Սարուխանյան

Ակնաբերդ. գյուղը «ծովի» ափին

Ակնաբերդն Արցախի հյուսիսային գյուղերից է, սահմանից մի քանի կմ է հեռու: Գյուղից դեպի հյուսիս Մռավ լեռն է, որը ներկայիս ղարաբաղաադրբեջանական սահմանի բաժանարար կետերից մեկն է: Վերջինիս ստորոտներին խիտ անտառներն են, որոնց փեշերը մինչեւ գյուղ են հասնում: Հարավից էլ Սարսանգի ջրամբարն է՝ ամենախոշորը ԼՂՀ-ում, որին ակնաբերդցիները «ծովից ծով Հայաստանի» երազանքով ապրող այլ հայերի նման «ծով» են ասում:   

Հատկապես 1992-1993 թթ. այս վայրերում թեժ մարտեր էին: Մարտակերտի շրջանի նախկին ադրբեջանաբնակ Ումուդլու գյուղը հայկական ուժերը կարողացան ազատագրել 1993-ի ապրիլի 24-ին: Ազատագրումից հետո, որին մասնակցում էին «Եղնիկներ» ջոկատի տղաները, հենց վերջիններիս ընտանիքներն էլ հաստատվեցին բնակավայրում: Գյուղը տարածքում գտնվող բերդի անունով կոչվեց Ականաբերդ (Ակնաբերդ): Հենց այստեղից էլ սկիզբ դրվեց ԼՂՀ Շահումյանի ներկայիս շրջանի ստեղծմանը: Ակնաբերդը սկզբում Շահումյանի շրջկենտրոնն էր, մինչեւ որ այն չտեղափոխվեց Քարվաճառ քաղաք: Ու չնայած գյուղը Մարտակերտի շրջանում է, վարչականորեն շարունակում է ենթարկվել Շահումյանին:

Համայնքի ղեկավար Համլետ Սայիլյանն ասում է, թե քանի որ շրջանը Ակնաբերդից է կազմավորվել, այնքան էլ ճիշտ չէ այն տեղափոխել Մարտակերտի շրջան: Մարտակերտ քաղաքի հետ շփվելն ավելի հեշտ է, բայց Շահումյանի կազմում մնալը, ըստ Սայիլյանի, ժողովրդի ցանկությունն է, չնայած փաստաթղթի կամ այլ գործով շրջկենտրոն գնալու համար 1 ժ 45 ր է պետք, մշտական տրանսպորտ էլ չի գործում. «Քանի որ գնացողներ շատ չեն լինում, տրանսպորտ չի աշխատում, բայց կարելի է շաբաթվա մեջ 1-2 օր կազմակերպել»: Փոխարենը շաբաթվա 5 օրը Հաթերք-Մարտակերտ-Ստեփանակերտ ավտոբուսային երթուղին է գործում, որն անցնում է այստեղով:

Սակայն նույնիսկ ամենագնաց մեքենայով Մարտակերտից Ակնաբերդ հասնելը խնդիր է: Ճանապարհի Մարտակերտ-Մաղավուզ-Սարսանգի հէկ հատվածն այժմ հիմնանորոգվում է իբրեւ Մարտակերտ-Վարդենիս մայրուղու մի հատված: Բայց Սարսանգի հէկից հյուսիս ընկած գյուղերը՝ Ակնաբերդը, Զագլիկը, Հաթերքը, Զարդախաչը, դուրս են մնացել ծրագրից, քանի որ ճանապարհն անցնելու է հարավային՝ Սարսանգի հէկ-Դրմբոն-Գետավան հատվածով: Ու հիմա ակնաբերդցիները մի տեսակ ափսոսանքով են նայում այդ ճանապարհին՝ երբեմն էլ դժգոհելով, թե իրենց սահմանապահ գյուղը, ըստ էության, անտեսվել է:

Գրունտապատ ճանապարհով հէկից մինչեւ Ակնաբերդ հասնելը մի լավ հոգնեցնում է, երբ անընդհատ վերուվար ես անում մեքենայի մեջ, բայց փոխարենը հասցնում ես տեսնել Արցախի «ծովը»՝ շրջապատված բազմագույն անտառներով: Գյուղից դուրս եկող ճանապարհները, ըստ համայնքի ղեկավարի, անցյալ տարի են նորոգվել, բայց սելավները քշել տարել են բանվորների արած գործը: Իսկ այս տարի «Արցախուղի» ՓԲԸ-ն կառավարության որոշմամբ խճապատել է ներհամայնքային ճանապարհները, բայց դրանք, ըստ մեր տեսածի, շարունակում են անբարեկարգ մնալ:

Բազմազավակությունը՝ գյուղի «տրադիցիան»

Ակնաբերդում ապրողների մեծ մասը շահումյանցիներ ու չայլուեցիներ են, որոնք գաղթել են իրենց բռնազավթված բնակավայրերից, կան նաեւ այլ վայրերից փոքրաթիվ վերաբնակներ:

Այսօր բնակչության թիվը 540 է: 36-ամյա Համլետ Սայիլյանն ասում է, որ իր ղեկավարման 10 տարիների ընթացքում արտագաղթ չի նկատել, միայն 1-2 հոգի են մի քանի ամսով գնում խոպան, իսկ գյուղ գալու ցանկություն ունեցողներ շատ են եղել, սակայն այսօր Ակնաբերդում վերաբնակեցումը դադարեցված է, քանի որ ազատ տուն, հողամաս չկա: Գործի պակաս էլ չկա. տարածքը լեռնային է, հարմար է անասնապահության համար: «Եղնիկներում» ծառայած ազատամարտիկներին հիմա փոխարինել են երիտասարդները, մի մասն էլ Հաթերքում է ծառայում՝ պայմանագրային զորամասում: Սարսանգի «ծովի» մյուս ափին Դրմբոնի հանքն է, ջրամբարի ծայրին էլ՝ հէկը: Այս երկուսը նույնպես հարմար աշխատատեղեր են ակնաբերդցիների համար: Ըստ գյուղապետի՝ վարելահողերի 50-60 տոկոսն ամեն տարի մշակվում է, տարածված են ցորենի ու գարու ցանքսերը: Մյուս մասն էլ մնում է իբրեւ խոտհարք: 

Շեշտելով աշխատանք լինելու հանգամանքը՝ Հ. Սայիլյանն ասում է. «Էս գյուղում ով չաշխատի, նա՛ աղքատ կլինի»: Բայց այդպիսի ընտանիքներն էլ, նրա կարծիքով, շատ չեն: Այս գյուղում շատ են բազմազավակ ընտանիքները, տուն կա, որ 9 երեխա ունի: Բազմազավակությունը, ըստ գյուղապետի, Ակնաբերդի «տրադիցիան» է: Բայց այն նաեւ եկամտաբեր է. 3 եւ ավելի երեխա ունեցողներին պետությունը դրամական օգնություն է տալիս, իսկ 6-րդի ծնվելու դեպքում տուն է կառուցում: Նոր տուն ունենալը, դատելով ներկա վիճակից, լավ խթան է գյուղացիների համար: Այսօր Ակնաբերդի միջանակարգ դպրոցում 111 աշակերտ է սովորում: Գյուղապետի խոսքերով՝ համայնքում 50 տոկոսը 3 կամ ավելի երեխա ունի:     

Շրջանի երկու մանկապարտեզներից մեկն Ակնաբերդում է

Շահումյանի շրջանում, որքան էլ տարօրինակ է, ընդամենը 2 մանկապարտեզ կա՝ Եղեգնուտում ու Ակնաբերդում: Եթե Եղեգնուտինը պետական հաստատություն է, ապա Ակնաբերդում գործողը Հայ օգնության միության «Սոսե» մանկապարտեզներից մեկն է: Բացվել է 2004-ին, այսօր այստեղ հաճախում է 3-6 տարեկան 33 երեխա: Տնօրեն Վիոլետա Հակոբյանը պատմում է, որ այս տարի առաջին դասարան է ուղարկել 9 հոգու, նույնքանին էլ ընդունել է: Ընդ որում՝ ցանկացողներն ավելի շատ են, կան ծնողներ, որոնք ձգտում են 3 տարին չլրացած երեխային ուղարկել մանկապարտեզ, բայց ոչ տիպային շենքի հնարավորությունները միայն 33-ին են բավարարում:

Երեխաներն այստեղ անցկացնում են 9 ժամ՝ 8.30-17.30, ինչը, ըստ Վ. Հակոբյանի, լրացուցիչ հոգսից ազատում է ծնողներին, քանի որ բոլորն էլ բազմազավակ ընտանիքներից են: Սա եւ Քարվաճառի շրջանի Քարեգահ գյուղի «Սոսեն» անվճար են, մնացած բոլորը՝ վճարովի: Մանկապարտեզը աշխատատեղ է 6 հոգու համար: Ֆինանսապես աջակցում է ՀՕՄ-ը, մասամբ էլ՝ ԿԳՆ-ն, որը նաեւ մեթոդական օգնություն էլ հատկացնում: ՀՕՄ-ի եւ ԼՂՀ իշխանությունների միջեւ պայմանավորվածություն կա առաջիկայում վերանորոգել շենքը, որը նախկինում մի քանի անգամ մասնակի նորոգվել է: Ըստ տնօրենի՝ հիմնանորոգման կարիք ունի նաեւ խաղահրապարակը:   

Աշխատավարձերը բարձրացրել են, բայց վարկերը փակել էլի դժվարանում են

Համայնքի սոցիալական ու տնտեսական վիճակից գյուղապետ Համլետ Սայիլյանը չի բողոքում. 4 խանութ կա, 1 բենզալցակայան, որոնք տեղացիներն են աշխատեցնում: Գյուղապետարանի հերեւանությամբ ամբուլատորիան (համայնքն ունի մեկ թերապեւտ եւ մեկ մանկաբույժ) ու ակումբն են, դրանց դիմաց էլ՝ այս տարի բացված խաղահրապարակը, որը մոսկվայաբնակ բարերար Մարտին Եղյանի նվերն է համայնքին:

Ակնաբերդն ապահովված է մշտական հոսանքով, սակայն գազիֆիկացված չէ: Գազատարը Ստեփանակերտից մինչեւ Դրմբոն է հասնում: Ըստ էության, գազն այստեղ ձեռնտու էլ չէ, քանի որ գյուղի շուրջբոլորը անտառներ են: Ակնաբերդում այլ բնակավայրերի պես այս ամռանը բարձրացրել են աշխատավարձերը: Եթե նախկինում միջինը 60.000 դր էր, հիմա դրույք կա, որ հասել է 100.000-120.000-ի: Համայնքի բյուջեն շուրջ 8 մլն դրամ է, որը հիմնականում ծախսվում է հենց աշխատավարձերի վրա: Այդուհանդերձ, գյուղացիների մեծ մասը վարկի բեռի տակ է: Համայնքի ղեկավարն ասում է, որ մարդիկ դժվարանում են վճարել, ինչից էլ տուժում են երաշխավորները: Նման մի դեպք էլ իր հետ է եղել:   

Բայց եթե մարդիկ արդեն վարժվել են տարիների վարկային պարտավորվածությանը, ապա 2014-ի ամառը Ակնաբերդում ու Արցախի շատ այլ բնակավայրերում նոր խնդիր է ի հայտ բերել:

Ջրի խնդիր

Այս ամռանը ԼՂՀ շատ համայնքներ ջրի սակավություն են ունեցել: Տարին եղել է չորային, մի մասի բնորոշմամբ էլ՝ երաշտ էր: Ակնաբերդում խմելաջրի մատակարարումը պիտի շուրջօրյա լիներ, բայց ջուրն այս անգամ չի հերիքել: Համայնքը երկու աղբյուրից (ակն) է սնվում, որոնք գտնվում են հյուսիսում՝ Ականաբերդի մոտ: Աղբյուրների ջուրը գալիս հավաքվում է 150 տ տարողությամբ ավազանում, որը 2013-ի դեկտեմբերին են պատրաստել: Ամեն օր՝ առավոտյան 8-ին, ավազանի ջուրը բաց են թողնում, իսկ դատարկվելուն պես կրկին փակում՝ լցվելու համար: Այս տարվա չորային սեզոնին տեղացիներն արդեն վարժվել են, որ մի քանի ժամում, քանի ջուր կա, պիտի հասցնեն լողանալ, լվացք անել, ջուր հավաքել մեծ ու փոքր տարաներում: Համլետ Սայիլյանը վստահ է, որ աշնան վերջին ու ձմռանն արդեն խնդիր չի լինի. ջրամատակարարումը նորից շուրջօրյա կլինի:  

Բայց խմելաջրի սակավությունը ոչ միայն աղբյուրներից է, այլեւ նրանից, որ գյուղի երկու թաղերից մեկը՝ Ձախափնյակը՝ ի տարբերություն Աջափնյակի (այս թաղը գյուղով անցնող գետակից է ոռոգվում), ոռոգման խնդիր ունի, եւ խմելու ջրով մարդիկ նաեւ տնամերձ են ջրում: Գյուղապետը, սակայն, այս ամենը տանելի է համարում՝ նշելով Մարտակերտի շրջանի Ներքին Հոռաթաղ գյուղի օրինակը, որտեղ այս տարի հրշեջ մեքենայով են բնակիչներին ջուր հասցրել:

«Ջրի հարցը լուծված է, մնում է դպրոցի հարցը լուծենք»,- ասում է գյուղապետը: 10 տարի համայնքը ղեկավարող 36-ամյա Համլետ Սայիլյանը հույս ունի, որ դա էլ կանեն վաղ թե ուշ: Կարեւոր չէ՝ ծանոթների, համերկրացի բարերարների, թե պետության միջոցով: 

Լուսանկարները՝ Հակոբ Պողոսյանի

Ակնաբերդի մասին պատմող ֆոտոռեպորտաժը դիտեք այստեղ

Մեկնաբանություններ (1)

Էլեն
??

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter