Նկարիչ-անիմատոր Նաիրա Մուրադյանի ստեղծած կոլաժներից ամեն մեկը մարդկային դրամատիզմի դրսևորում է: Նրանց հիմնական միացնող գիծը կերպարների աչքերում ծորացող տխրությունն է, որը երբեմն քողարկվում է խոհրդավորության քողով: Այս կետից էլ սկսեցինք մեր զրույցը:

Նաիրան ասում է, որ դեմքերն ինքը չի նկարել, այլ շատ անգամ վերցրել է Լեոնարդոյի, Ռեմբրանդտի նկարներից, իսկ մնացածը` մարմինը, ֆոն հանդիսացող քաղաքը եւ այլն, ինքն է ավելացրել: Նշում է, որ դրանք այդքան խորիմաստ չեն: Սակայն մի շարք կա, որ հատուկ թեմայով է արված. աստվածաշնչյան կանայք` Լիլիթից մինչև Մարիամը: Այս շարքում ոչինչ վերցված չէ ուրիշ նկարներից, մի քանի գույներով գրաֆիկա է արված: Կոլաժները հիմնականում ստեղծվում են համակարգչով:  

Նկարչուհին պատմում է, որ ձեռքով աշխատելը շատ ավելի հետաքրքիր է, իսկ համակարգիչը քամում է մինչև վերջ: «Ճիշտ է, համակարգչով հեշտ է աշխատելը, քեզ լրիվ ազատություն է տալիս, բայց ձեռքով նկարը քեզ հարստացնում է, ինքդ քեզ սկսում ես հարգել: Համակարգչի դեպքում, գիտես, որ քեզ օգնում է»,- ասում է Նաիրան:

-Ե՞րբ սկսեցիք կոլաժներ անել:

-Երեխա ժամանակվանից... Ֆոտոներ եմ կտրտել, էմուլսիայով կպցրել թղթին: Դա կոլաժ չէր, այլ մոզաիկա: Ափսեներ կային տանը, որոնք պետք է դեն նետեին, քարերով նախշեր էի անում դրանց վրա, Մասսիվի ձորից մամուռ էի բերում: Այդ ժամանակ Մասսիվի ձորն անմարդաբնակ էր, բնություն էր:

-Կոլաժները թեմատիկայո՞վ եք նկարում:

-Նայած ինչ տրամադրություն է, ինչ պորտրետից ես ազդվել: Ես սիրում եմ նայել պորտրետներ, շատ ժամանակ աղջկաս հետ նստում ենք, սկսում ենք փորփրել` ով ինչ հետաքրքիր դեմք ունի, և եթե ինչ-որ դեմք ծնում է նկար, կտրում ես այն:

-Ձեր ստեղծած կոլաժներում մարդկանց դեմքերին տխրություն կա: Ինչո՞ւ են մարդիկ այդքան տխուր:

-Էն ժամանակ ժպտերես մարդկանց քիչ են նկարել: Եթե մարդը նստել է, որ նկարեն իրեն, չէր կարող ժամերով ժպտալ: Լեոնարդոն ժպտերես կնոջ նկարեց, դրա համար մինչ օրս հիշվում է: Երբ ասում են` ո՞րն է այդ նկարի գաղտնիքը, ընդամենը այդ կինը ժպտում է, աչք է գրավում, որ ինքն ուրիշ է:

-Մտածե՞լ եք , օրինակ, քաղաքական պերսոնաժների կոլաժներ անել:

-Չէ, հետաքրքիր չէ: Ինձ համար պետք է սիրուն, խորհրդավոր և զգացմունքային լինի թեման: Նույնիսկ պատմական թեմաներով չեմ կարող ստեղծագործել, աստվածանշնչյան կանանց դեռ առանձնացրել եմ, բայց, օրինակ, Հիսուսի թեմայով չեմ կարող անել: Կան բաներ, որոնց չի կարելի ձեռք տալ, եթե դու գերօժտված նկարիչ չես: Ռեմբրանդտին, Լեոնարդոյին, շատ-շատերին ներվում է աստվածային թեմաներով նկարել: Հունական դիցաբանությունն, օրինակ, ուրիշ է, մարդիկ են, որոնց կարելի է անդրադառնալ, բայց աստվածային թեմաներին պետք չէ անդրադառնալ, եթե դու գերբնական լեզու չունես: Դրա համար սրբանկարչությունն առանձին է, նրանք այն մարդիկ էին, ովքեր ապրում էին աստվածաշնչյան օրենքներով: Իսկ աստվածաշնչյան կանանց կարելի է անդրադառնալ, որովհետև նրանք ավելի մարդկային ու կենցաղային են, նույնիսկ Մարիամը:

Հատուկ տաբու չեմ դրել այդ թեմաներին, օրինակ, Մասիս նույնպես չեմ նկարի, որովհետև ինքն էնքան վեհ է, որ ֆոտոյից բացի ուրիշ բան չես պատկերացնի:

-Ու ի՞նչ թեմաներ են հարազատ Ձեզ:

-Ես մարդ եմ սիրում, ինձ հետաքրքրում է մարդը: Բնության տեսարաններ կարող ես տեսնել, բայց դրանք իմպուլս չեն տալիս վերարտադրելու համար, իսկ մարդը, մարդու սիլուետը, դեմքը, հայացքը տալիս են:

-Փորփրում եք մարդո՞ւն:

-Դե հետաքրքիր է, առանց մարդու հետաքրքիր չէ: Դու կարող ես չսիրել այդ մարդուն, բայց ինքը հետաքրքիր լինի քեզ համար:

-Օրինակ, անիվներով մարդուն պատկերած կոլաժում հստակ երևում է նրա ներաշխարհը, էությունը: Եվ ոչ միայն այդ գործը:

-Երբեք հատուկ իմաստ չեմ դնում: Դա այն է, որտեղ հանգստանում ես: Ասենք, անիմացիան կոնկրետ գործ է, որտեղ ուրիշ օրենքներով չես կարող անել: Ազատություն կարող ես ունենալ սցենարում, իսկ սցենարը պիտի իրագործվի: Իսկ կոլաժն այն է, որ երբ տեսնում ես հոգնել ես գործից, մի հատ կոլաժ ես պատրաստում, հետո թևերդ թափ ես տալիս` նորից մտնելով «անպայմանի» մեջ: Դա զուտ թերապիա է ինձ համար, իսկ թե հետո նայողն ինչ-որ բան է զգում: Եվ շատ լավ է, որ նկարչի գործն ուրիշ բան է առաջացնում ուրիշի մոտ:

-Հե՞շտ եք աշխատում մարդու դիմանկարի հետ:

-Հա, ինձ շատ հետաքրքիր է աչքի, քթի կառուցվածքը: Դա ճարտարապետություն է, որ շատ  մատչելի է նայելու համար: Շենքերում էլ կան այդպիսի կառուցվածքներ, օրինակ, մեր Օպերայի շենքը համարյա գլուխ է, դեմքի էներգետիկայով շենք է: Ճիշտ է, չգիտես որն է աչքը, որն է բերանը, բայց այն գլխի տպավորություն է թողնում, և շատ խելացի շենք է: Այդպիսի մարդիկ էլ կան, որ նայում ես` սիրուն չէ, բայց հետաքրքիր դիմագծեր ունի, և անընդհատ կարող ես նայել: Հիշում եմ` տրանսպորտում այնքան էի նայում մարդկանց, որ ասում էին` ի՞նչ ես նայում, ու ես վատ էի զգում, որովհետև չէի զգում, որ նայում էի:

-Ու ի՞նչ եք հասկացել` մարդու ներսը փորփրելով: Ընդհանրապես ի՞նչ եք մտածում մարդու մասին:

-Մտածում եմ` ոնց ընկալում ես մարդուն, ինքն այդպիսին է դառնում: Երբ, ասենք, ինչ-որ մեկին վախով կամ տհաճությամբ ես մոտեցել, ինքն այդպիսին է դառնում քո հանդեպ: Իսկ եթե բաց ես, բարի ես, ինքն էլ է այդպիսին դառնում, շատ քչերն են, որոնց բաց լինելը կարող է վանել: Մեծամասամբ մտնում են խաղի մեջ: Նույնն էլ կենդանիներն են: Մեր շունը մեծ շուն է, բայց ինքը շատ բարի է, ոչ մեկին չի նեղացրել, ոչ հավ է խեղդել, ոչ կատուներին է ձեռք տալիս: Օտար մարդու մոտ կարող է սարսափ առաջացնել մեր շունը, բայց բարի է: Ոնց ընկալում ենք, այդպիսին է:

Դա փորձված բան է: Օրինակ, ես ոչ մի վատ բան չեմ սպասում կյանքից: Միշտ ինձ թվում է` վատ բան չի լինելու ոչ իմ, ոչ իմ մոտիկների հետ:

-Ի՞նչն է վատ բան Ձեզ համար:

-Հիվանդությունը: Մայրս մահացել է, բայց դե մեծ կին էր, մահացավ, հայրս ողջ է, 87 տարեկան է, ինքն է գնում խանութ, գալիս, մեր խմելու ջուրն ինքն է բերում: Ինչ ասես կարող է լինել, բայց ես դրանց մասին չեմ մտածում: Հիշում եմ` երկրաշարժից հետո վախ էր մտել, որ ինչ-որ բան կարող էր փլվել գլխիդ: Դա տևեց ամիս կամ ամիսուկես, երբ պառկելուց անընդհատ մտածում էի` որտեղ պահեմ երեխաներիս, որ անվտանգ լինի: Գուցե եթե երեխա չունենայի, այդ վախն էլ չլիներ մոտս: Ինձ վերաբերող վախեր չեմ ունեցել: Չգիտեմ` ինչից է: Բախտս բերել է (ժպտում է- հեղ.):

-Ի՞նչն է ուժ հաղորդում:

-Մեկ-մեկ չի հաղորդում ոչ մի բան, ամբողջ օրը քնում ես: Էդպիսի օրեր լինում են, որ կարող է վեր չկենամ անկողնուց, կինո դնեմ, քնեմ, քանի որ գրաֆիկս ազատ է, կարող եմ քնել, հետո երկու օր չքնել, վերջացնեմ գործս: Իսկ ընդհանրապես արվեստն ու բնությունն են ուժ տալիս, իհարկե, նաև շփումը լավ մարդկանց հետ, երբ ուզում ես իրենց հասնել կամ հուսախաբ չանել: Կան մարդիկ, որոնց աչքին ուզում ես լավը երևալ: Հենց էրեխեքիդ աչքին, որ դու դեռ հետաքրքիր ես, քեզ հետ խոսելը հետաքրքիր է: Դա կարևոր բան է: Եթե նույն տանն եք ապրում, պիտի չմտածես, երբ պիտի քնի ծնողդ, որ քեզ չխանգարի: Միշտ պիտի հետաքրքիր լինես: Դա հատուկ չի արվում, բայց քանի դեռ ես հետաքրքիր եմ, դա ինձ ուժ է տալիս, հաճելի է, երբ չլինի` երևի չեմ էլ հասկանա:

-Հետաքրքիր է` ես միշտ մտածել եմ, որ անիմացիա ստեղծող մարդը պիտի բարի տեսակից լինի: Պատկերացնո՞ւմ եք չար անիմատոր:

-Այդպիսի մարդիկ շատ քիչ են: Ոչ թե բարի ենք, բարի բառը լրիվ չէ, այլ լուսավորը տեսնող: Գործն այնքան բարդ ու աշխատատար է, որ չես կարող լցվել չարությամբ, որովհետև էներգիան չարն է տանում: Հենց չարանում ես, զգում ես, որ սկսում ես հիվանդանալ, վատ բաներ են տեղի ունենում քեզ հետ: Եթե ինչ-որ մեկին ուզում ես վատություն լինի, ամբողջը գալիս է քո կողմ: Ես դա զգացել եմ, պիտի չունենամ նույնիսկ վատ միտք, որովհետև հետ է գալիս իմ կողմ և շատ շուտ, ասենք, մի օրվա ընթացքում կարող է պատժվեմ: Էլի մոռանում ես, բայց հետո սովորություն է դառնում, որ չանես դա:

-Հիմա ո՞ր իրականության մեջ եք՝ անիմացիո՞ն, թե՞ այս:

-Միասին է լինում: Երբ հերոս ես ստեղծում, անում ես այնպես, որ հաճելի լինի քո աչքին, նոր ու հետաքրքիր լինի քեզ: Հետո ցույց եմ տալիս աղջկաս, պապաս հեռու է լինում, նկարում է, ամեն անգամ չեմ ուզում կանչել, իսկ Եվան` աղջիկս, ուշադիր է: Եթե ինքն էլ հավանում է, հերիք է` երկու սերունդ արդեն կա, որ հավանում է (ծիծաղում է- հեղ): Իսկ երբ շարժում ես, քո շարժումների միջոցով ես շարժում, անիմացիա անելուց փորձում ես:

-Փորձո՞ւմ եք:

-Հա, անպայման փորձում ես, հայելի կա սենյակում, բառն անընդհատ ասում ես, որ իմանաս բերանը ոնց է շարժվում: Շատ հետաքրքիր գործ է, եթե տեխնիկային տիրապետում ես, մնացածն այն հաճույքն է, որ ստանում ես: Ճիշտ է, պորցեսը բարդ է, երկար է, բայց հետաքրքիր է: Դերասանություն է, էլի: Անիմատորը պիտի դերասան լինի: Ես, իհարկե, դերասան չեմ, դրա համար շատ եմ տանջվում:

-Իսկ Դուք` որպես պերսոնաժ, մասնակցո՞ւմ եք:

-Չէ, ինձ հատուկ չեմ ներդնում: Նախ լավ չգիտեմ` ով եմ, ինչ եմ, գիտեմ` ինչպես կվարվեմ, բայց որպես պերսոնաժ, չեմ ընկալում ինձ: Գիտեմ, որ շատ նման եմ անիմացիոն կերպարի, երբ ֆոտոները նայում եմ, ասում եմ` վայ, քոռանամ, էս ինչ է: Բայց ներքուստ այդպես չեմ ընկալում ինձ: Լրիվ ուրիշ մարդ եմ: Այն չեմ, ինչ արտաքինից երևում է, դրա համար չեմ կարող օգտագործել: Մումիտրոլների մասին մուլտֆիլմում Մյուի պերսոնաժը թոռնիկս է ` Մաշան, մնացածին լավ չեմ տնտղել: Օրինակ, Խեմուլը գիտեմ ով է, բայց չեմ ասի` կարող է նեղանա: Կան կերպարներ, որոնք անպայման չեն, որ ինչ-որ մեկը լինեն, բայց եթե դրանց վրա ինչ-որ բան ես դնում, պետք է տակը մարդ լինի, որպեսզի օրգանական լինի: Չես կարող հնարել ամեն բան, ավելի լավ է տեսնես` ոնց է անում, հետո կրկնես առանց հասկանալու: Ամեն մի շարժում իր պատճառն ունի, ասենք, ինչու է ափի ներսով սրբում ճակատը, այլ ոչ թե դրսով: Հավես գործ է:

-Ի՞նչ եք մտածում ժամանակի մասին:

-Գիտեմ, որ գնալով պակասում է իմ ժամանակը, բայց որ ասեմ դրանից սարսափում եմ, չէ: Մահից էլ չեմ սարսափում, հիվանդությունից` հա, սարսափում եմ, երբեք չեմ մտածում այդ ուղղությամբ: Նախընտրում եմ միանգամից` քըրթ, երբեք չպառկել:

-Ի՞նչն է ամենակարևորը Ձեզ համար:

-Ազատությունը… Բոլորից ազատությունը, մենակ ազատությունը… Ամենակարևորն է, մնացած բաները` երեխաները, ընտանիքը, աշխատանք, փող և այլն, իհարկե, կարևոր են, բայց ոչ մեկից կախված չլինելու զգացողությունն ամենակարևորն է:

Նկարները` Ն. Մուրադյանի ֆեյսբուքյան էջից