«Հետքի» հարցերին պատասխանել է «Յուքոմ»-ի կոմերցիոն տնօրեն Արամ Բարսեղյանը:

Ի՞նչ է նախատեսել «Յուքոմ»-ը 2015 թվականին և ինչպիսի՞ն է ընկերության տեսլականը առաջիկա հինգ տարիների համար:

2015թ. նախատեսել ենք նոր ծածկույթներ ունենալ: Երկու օր է՝ սկսել ենք ծառայությունների միացումը Կապան քաղաքում: Շուտով կսկսենք նաև Էջմիածին քաղաքում, որտեղ հիմա ցանցի վերջնական աշխատանքներն ենք իրականացնում: Նախատեսում ենք ևս երեք քաղաքում ծառայություններ մատուցել: Նախատեսում ենք առանձին կորպորոտիվ ցանցի գաղափարի ներդրումը, որով հստակ կտարանջատենք մեր կորպորատիվ հաճախորդներին ֆիզիկական հաճախորդների ցանցից: Նոր ծառայություն կկարողանանք առաջարկել նաև մեր կորպորատիվ հաճախորդներին, հիմնականում միջին և մեծ ընկերություններին է դա վերաբերում, ինչը ենթադրում է բավականին ծախսատար աշխատանք: Ցանցի զարգացվածության և ներդրումային ծրագրի առումով շարունակելու ենք նույն ակտիվությամբ, ինչպես որ նախորդ տարիներին: Ավարտում ենք ցանցի աշխատանքները՝ կապված մեր բջջային կապի տրամադրման հետ: 2015թ.-ի հիմնական ուղղվածությունը կլինի նորից որակի բարելավումը, այլընտրանքային կապուղիներով ինտերնետ ներկրումը: Մեր մոտ տարեց տարի ավելանում է ինտերնետի ծավալը, և մեր քաղաքականությունը հստակ է, որ մենք գոնե 30 %-ով ավելի ինտերնետ ենք գնում, քան մեզ անհրաժեշտ է, որպեսզի բաժանորդները խնդիր չունենան և չասեն, որ ինտերնետը չի հերիքում: Հենց մենք հասկանում ենք, որ մեր մոտ լցվածությունը 71 % է, մենք միանգամից ևս մեկ տոկոս ավելացնում ենք: Անպայման շարունակելու ենք դեպի մարզեր գնալու գործընթացը, չնայած իրականում մարզերում որպես բիզնես այդքան արդարացված չէ: Ներդրումները բավականին ուշ են հետ գալիս, եթե ընդհանրապես գան: Բայց մեր քաղաքականությունն է, որ գոնե մեծ համայնքներում «Յուքոմ»-ն անպայման ներկայացված լինի:

Առաջիկա հինգ տարվա կտրվածքով եթե նայենք, տեխնոլոգիայի և նորամուծության առումով՝ մենք պատրաստում ենք մեր LTE ցանցը, այսինքն՝ կունենանք նաև բջջային ինտերնետ գաղափարը, որը տարբերվում է այսօրվա շուկայի առաջարկներից: Մեր նպատակը բջջային ինտերնետի դատա ծառայությունը զարգացնելն է: Օպտիկայի դեպքում, ուղղակի փոքր համայնքներ գնալով, մենք ներդրումների վերադարձ չենք ունենա: Կարծում ենք, որ բջջայինի դեպքում, կկարողանանք (չասեմ ապահովել նույն ծառայությունները կամ արագությունը, ինչը որ ապահովում ենք օպտիկական կապի դեպքում) գոնե համարժեք ծառայություններ ապահովել գյուղական, փոքր համայնքներում, սահմանամերձ համայնքներում, որտեղ այդ ծառայության կարիքը, մեր կարծիքով, կա: Մեր զարգացման հիմնական ուղղությունը դառնալու է նաև շարժական շուկան: Բնականաբար, մեր հիմնական բիզնես գործունեությունը չի փոխվելու:

Ո՞վ է ձեր մրցակիցը մարզերում:

Մարզերում շատ ակտիվ են տեղական օպերատորները, որոնք, իհարկե, ավելի էժան սեգմենտում են աշխատում: Ունենք երկու հիմնական մրցակից՝ «ԱրմենՏելը», որը ամենամեծն է ամբողջ Հայաստանում և պատմականորեն ունի ցանց, որը մեծ ներդրումների խնդիրներ չունի, մանավանդ մարզային իմաստով, որտեղ արագության կարիքը մի փոքր տարբերվում է մեծ քաղաքներից: Երկրորդը՝ «Ռոստելեկոմ»-ն է, որը, ի տարբերություն մեզ, բիզնեսը սկսեց մարզերից և նոր է մտնում Երևան: Մենք, հակառակը, Երևանից սկսեցինք և գնացինք դեպի մարզեր: Բջջային ինտերնետի մասով բավականին ակտիվ է «Օրանժը», «ՎիվաՍել-ՄՏՍ»-ը, «Բիլայնը», որոնք իրենց ցանցի բարելավման աշխատանքներ տանում են: Հայաստանում ընդհանրապես շատ բարձր է մրցակցությունը, որը լավ ձևով ազդում է և՛ շուկայի որակի, և՛ վերջնական սպառողի վրա, որովհետև նման մրցակցության դաշտում, ուզես թե չուզես, փորձում ես անընդհատ, եթե գնային իջեցումն չանես, գոնե ավելի շատ ծառայություններ առաջարկես նույն գնային սեգմենտի մեջ: Մենք ավելի շատ ենք ներդրում անում, ի տարբերություն մյուս օպերատորների, որովհետև տեխնոլոգիայի հարցն է այստեղ: Ես չեմ թերագնահատում մյուսներին, դա ընդամենը բիզնեսի ուղղության ընտրություն է: Մենք փորձում ենք միանգամից փակել բոլոր «սպեկտորները», որոնք վաղն են պետք լինելու: Փորձը ցույց տվեց, որ, ասենք, 2009թ-ին, երբ 128 կիլոբիթը համարվում էր լավ արագություն,  այսօր 10 մեգաբիթն է համարվում լավ արագություն: Մեր կարծիքով, այդ ներդրումներն արդարացված են, որովհետև դրանք ապահովում են հաճախորդների լոյալությունն ընկերության նկատմամբ և մաքսիմալ հնարավոր որակ:

Ո՞ր երկրներից և ի՞նչ ճանապարհով եք ինտերնետ ներմուծում Հայաստան:

Մեր գնումներն անմիջական Եվրոպայից են՝ Սոֆիա և Ֆրանկֆուրտ հանգույցներից: Մենք երեք սահմաններում ունենք կետեր՝ Վրաստանի Բավրա, Տաշիր և Բագրատաշեն սահմաններում, ունենք մեկ համակցում Իրանի հետ և մեկ համակցում Թուրքիայի սահմանի վրա: Եթե ներմուծման առումով ենք նայում՝ գալիս է Եվրոպայից հիմնական երկու ուղղությամբ: Հիմնականը՝ Սև ծով-Վրաստանն ուղղությունն է: Ֆրանկֆուրտից եկող ուղղությունը, զուտ որպես տրանսպորտ, անցնում է Թուրքիայի տարածքով:

Թուրքիա՞ն էլ է օգտվում այդ կապուղուց:

Ոչ: Ուզում եմ նշել, որ անգամ մյուս օպերատորների մալուխները, որոնք Վրաստանով են անցնում, հետո գնում են Թուրքիայով: Մեր մալուխը, որը Վրաստան է գնում, Թուրքիայով չի գնում, գնում է Սև ծովի տակով: Դու ընդամենը առնում ես տրանսպորտ, դու Թուրքիայի տարածքում ոչ մի տեղ ելք չունես: Թուրքական մալուխը մեր համար պահեստայինի պահեստայինն է, այդ ուղղությունը գրեթե չենք օգտագործում: Մենք ամեն ամիս վճարում ենք զուտ նրա համար, որ հանկարծ մի օր Վրաստանի երեք մալուխները վնասվեն, կարողանանք գոնե չորրորդով բերել:

Իսկ իրանական կապուղին որտեղի՞ց է գալիս:

Իրանից մենք չենք բերում, մենք Իրանին վաճառում ենք: Բերում ենք Վրաստանով, վաճառում ենք Իրան և Իրաք: Իրանում մեկ օպերատոր կա, որն իրավունք ունի գնելու, դա պետական կառույց է: Եվ ներսում արդեն իրենք վերավաճառում են: Մենք վաճառում ենք պետությանը: Բաց մրցույթ է եղել, որտեղ մենք էլ ենք մասնակցել, մասնակցել են նաև ընկերություններ Ադրբեջանից, Թուրքիայից և Հայաստանից: Այն մասը, որը նախկինում Ադրբեջանն էր տալիս Իրանին, հիմա մենք ենք հաղթել: Նույնն էլ Իրաքում, հիմա մենք սպասարկում ենք Ադրբեջանի նախկինում սպասարկած ուղղությունը:

Ի՞նչ առավելություններ ուներ «Յուքոմը», որ կարողացավ հաղթել այդ մրցույթը:

Առաջինը՝ որակ, ազդանշանի ուշացումների հաշվարկով մեր դեպքում մոտ երկու անգամ ավելի կարճ է, քան էն, ինչը որ նրանցից էին առնում: Հայկական շուկան ամեն դեպքում սահմանափակ է, ցավոք սրտի:

Ի՞նչ խնդիրներ են լինում կապուղիների հետ:

Ի՞նչ իմաստ ուներ, որ մենք երեք ուղղությամբ ներմուծում սկսեինք: Մալուխները ինչ-որ երկրների տարածքով են անցնում, բնակիչներն ինչ-որ գործղություններ են անում, վնասում են, բայց հիմնական խնդիրները լինում են շինարարական աշխատանքների հետ կապված: Մինչև դու անցում ես կատարում մյուս մալուխին, որոշակի ժամանակ է պահանջվում: Օրինակ՝ Վրաստանում կա մի հատված, որտեղ մալուխները կամրջի վրայով են անցնում: Վերջին դեպքերից մեկը հենց դա էր, երբ Վրաստանում երկաթգծերի փոփոխության աշխատանքներ էին կատարել, մալուխները վնասել էին:

«Յուքոմը» ձեռք է բերել նաև վերահեռարձակող այլ պրովայդերներ: Ինչո՞վ էր դա պայմանավորված:

Մենք ձեռք ենք բերել «Icon» և «Ինտերակտիվ TV» ընկերությունները: Նպատակը հետևյալն է. «Ինտերակտիվ TV»-ին շուկայի բացարձակ ուրիշ սեգմենտ էր: Մենք ինտերնետ հեռուստատեսային ծառայությունները տալիս ենք ավելի ցածր սակագներով, ավելի փոքր արագություններով, որոնք մեր ցանցով աշխատելու դեպքում այդքան իմաստավորված չէին լինի, որովհետև մեծ ծախսի դեպքում ցածր գնով չես կարող տալ: Այնտեղ տեխնոլոգիան ուրիշ է, որը թույլ է տալիս ավելի ցածր որակի և էժան ծառայություններ մատուցել: «Icon»-ի դեպքում, քանի որ այն WiMAX ծառայություն էր մատուցում, մեր համար հիմնականը  կորպորատիվ հաճախորդներին պահուստային այլընտանք տալն էր, որովհետև եթե մեր օպտիկան վնասվեց, գոնե առաջին անհրաժեշտության ինտերնետն ապահովել կարողանայինք: WiMAX-ով ծավալները շատ փոքր են, մեծ արագություն չես կարող ապահովել: Բայց գոնե կարող ես պահուստային հնարավորություններն ապահովել: Երկուսն էլ Երևանում են, «Ինտերակտիվ TV»-ն ոչ բոլոր համայնքներում է գործում, «Icon»-ն ամբողջ Երևանով ծածկույթ ունի:

Ինտերնետ դաշտի զարգացման ի՞նչ խոչըդոտներ եք արձանագրել Հայաստանում:

Հիմնական ու մեծ խոչընդոտը, կարծում եմ, բոլոր օպերատորների մոտ, տնտեսության ոչ բարվոք վիճակն է: Հրաժարվող բաժանորդների դեպքում մեծ են այն բաժանորդները, որոնք երկրից մեկնում են կամ այլ տեղ են տեղափոխվում: Եթե երկիրը բնականոն զարգացում ունենա, մեր և բոլոր օպերատորների ենթակառուցվածքները բավականին զարգացած են, այստեղ ասել, որ խոչընդոտ ենք տեսնում, այդպես չէ: Այսօր ինտերնետը դարձել է գազի ու հոսանքի նման բան, բոլորն ուզում են ունենալ: Այս շուկայում առողջ մրցակցային դաշտ կա:

Շատ ցանկալի կլիներ, որ պետությունն ինչ-որ ձևով օժանդակեր վարկային ռեսուրսներ ներգրավելու հարցում, որովհետև վարկային այն պայմանները, որով դու Հայաստանում աշխատում ես, շատ բարդ են: Միջինացված 10% դոլարային վարկ է ոլորտում, դրամային մեծ գումարներ չեն տրամադրվում, որովհետև ռիսկայնությունը մեծ է: Մենք, որպես ընկերություն, զարգացել ենք 2 սենյականոց բնակարանից: Անընդհատ վարկային միջոցներ ենք ներգրավել, հիմա ռիսկը շատ մեծ է: Մենք ոչ «Ռոստելեկոմ» ենք, ոչ «ՄՏՍ» ենք, ոչ «Բիլայն», ոչ «Օրանժ», որ իրենց հետևում մեծ ընկերություններ ունեն անսահմանափակ ռեսուրսներով, որ կարող են ֆինանսավորել մինչև ճգնաժամն անցնի: Մենք հայկական թիմով, հայկական ոճով աշխատող ընկերություն ենք:

Փոխարժեքի տատանումներն ինչպե՞ս են անդրադառնում «Յուքոմի» վրա:

Շատ վատ է անդրադառնում: Մեր ծախսային հոդվածների մեջ մեծ թիվ են կազմում արտարժույթով, մասնավորապես դոլարով կատարվող գործարքները: Մեր հիմնական պայմանագրերը և վարկերը դոլարային են: Մենք վարկային միջոցներով զարգացող ընկերություն ենք: Կարող ենք միանգամից համեմատել. տարվա վերջին մոտ 16 տոկոսով աճեց արտարժույթի կուրսը, ստացվեց, որ ընկերությունը, որն ամբողջ տարի լավ աշխատել էր և, մեր պատկերացմամբ, շահույթ էր գեներացրել, տարվա վերջում այդ շահույթը զրոյացավ: Մենք շահույթ չունեցանք, քանի որ ինչ նախատեսել էինք որպես շահույթ, ստիպված դարձրեցինք զրո: Բանկի հետ վարկը դոլարով է, սարքավորումները, որ գնում ես՝ դոլարով են, ինտերնետը, որ գնում ենք, մեծ մասը դոլարով է, հեռուստատեսության կոնտենտը դոլարով է: Ասենք, Discovery-ին չես կարող ասել՝ ես դրամով եմ ծառայություն մատուցում, բայց ձեզանից առնում եմ դոլարով, եկեք վերանայենք մեր պայմանագիրը, չնայած մենք փորձել ենք, բայց չի ստացվել: Եթե այդ տրամաբանությամբ շարժվեինք, շուկայում բոլորը գոնե 15 %-ով պետք է իրենց ծառայությունները թանկացնեին: Այս ոլորտի բոլոր ընկերությունների համար շատ ծանր վիճակ է, որովհետև դու ստիպված սկսում ես աշխատել զրոյական կամ շատ քիչ օգուտով միայն որ ծառության արժեքը չբարձրանա:

Որպես բիզնես դիտարկենք, ո՞րն է «Յուքոմ»-ին շահույթ ապահովող մասը՝ մանրածախ, մեծածախ, թե կորպորատիվ սեգեմենտը:

Երեքն էլ: Բնականաբար որպես ընկերություն մենք շահույթ հետապնդող կառույց ենք, մեծ ներդրումներ ենք արել, 800 աշխատակից ունենք. և երբ ինչ-որ գործունեություն ծավալում ենք, ակնկալում ենք, որ շահույթ ունենանք:

2011 թվականին «Յուքոմը» խոշոր հարկատուների ցուցակում 249-րդն էր, 2012-ին միանգամից բարելավել է դիրքերը և հայտնվել 53 հորիզոնականը, անցնող տարում էլ պահպանել է դիրքերը՝ 55-րդ հորիզոնական: Ինչո՞վ էր պայամանվորված կտրուկ բարելավումը 2011-ին:

Քանի որ մենք շատ մեծ ներդրումներ ենք կատարել, բնականաբար, այդ ամենի համար վճարումներ ենք կատարել: Ներմուծում ես ապրանքը, մաքսազերծում ես, որը նույնպես անցնում է հարկ վճարողների ցուցակով: Երկրորդը՝ որքան մեծանում է քո բաժանորդային բազան, այդքան ավելանում են հարկերը: Ինչքան ավելանում են քո աշխատողները, այդքան ավելի դու հարկ ես վճարում: 2010 թվականին մենք ունեցել ենք ծառայություն միայն Երևանի Կենտրոն համայնքում: Հետո սկսել ենք մարզեր գնալ, աճել են ներդրումները և բաժանորդային բազան: Եթե 2010 թվականի վերջում մենք ունեինք 7 հազար բաժանորդ, 2011-ի վերջում մենք ունեինք 20 հազար բաժանորդ:

«Յուքոմի» զարգացմանը, համաձայն մամուլի հրապարակումների, նախարար Գագիկ Խաչատրյանի գործոնն է նպաստել:

Ինչո՞վ: Եթե ասում եք՝ ինչ-որ մեկը, դա լինի Գագիկ Խաչատրյանը, Հայրապետ Հայրապետյանը, թե Պողոս Պողոսյանը, կարող եք որևէ փաստ ասել, թե ինչո՞վ է «Յուքոմ»-ին օգնել: Գնացել է ինչ-որ մարդկանց դռները ծեծել է, ասել է, եթե չբաժանորդագրվեք «Յուքոմ»-ին...:

Ովքե՞ր են «Յուքոմ»-ի բաժնետերերը:

Բաժնետերեը հստակ մեր մոտ դրված են՝ Հայկ Եսայան, Ալեքսանդր Եսայան, Արամ Խաչատրյան, IU Telecommunicate` դրսի ներդրող է:

Ո՞վ է, ո՞ր երկրից է IU Telecommunicate-ը:

Դրսի ներդրող է, որը «Յուքոմ»-ում ունի ոչ գերակշիռ մասնակցություն: Ընդամենը փոքր մասնակից է:

Այս պահի դրությամբ ամենամեծն է՝ 49%:

Եթե չորսին առանձին նայենք, այո: Ես նկատի ունեի՝ կոնսոլիդացված, որպես դրսի մասնակից և Հայաստանի մասնակից: Բնականաբար՝ մարդիկ են, բայց ճիշտն ասած, քանի որ ինձ չի վերաբերում, ես օպերացիոն մասով եմ պատասխանատու, դրա համար չեմ կարող ասել: Բայց կարծում եմ, եթե նայեք ինտերնետով, աղբյուրներ կլինեն:

Հ.Գ. «Հետքը» առաջիկայում կներկայացնի հետաքննություն` Հայաստանի ինտերնետ մատկարարող կազմակերպությունների, նրանց սեփականատերերի, ինտերնետ շուկայի մասին: