HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Արմեն Առաքելյան

Հռոմի Պապն արեց ավելին, քան միայն Ցեղասպանության ճանաչումը

Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապը ճանաչեց Հայոց Ցեղասպանությունը՝ Մեծ եղեռնին զոհ գնացած 1.5 միլիոն նահատակների հիշատակին Ս. Պետրոսի տաճարում առաջին անգամ պատարագ մատուցելու արարողության ժամանակ: Դատելով հայաստանյան և միջազգային մամուլի հիացական արձագանքներից՝ դրանով ներկայիս Պապը հերոսացավ:

Մինչդեռ իրականում Պապի քայլը հերոսական էր ոչ այդ տեսանկյունից: Նրանից առաջ՝ 2001թ., Հովհաննես Պողոս պապը Երևան կատարած իր այցի ժամանակ արդեն ճանաչել էր ցեղասպանությունը: Եվ զուտ ճանաչման իմաստով հերոսը Հովհաննես Պողոս պապն էր, որը, չնայած իր պատկառելի տարիքին, այն ժամանակ այցելել էր նաև Ծիծեռնակաբերդի բարձունք՝ Ցեղասպանության հուշահամալիր: Հեցն նա իր այդ հայտարարությամբ, այցով, փաստորեն, հող նախապատրաստեց Ֆրանցիսկոս պապի կողմից Ս. Պետրոս տաճարում արված այս միարժեք հայտարարության համար: Ֆրանցիսկոս պապի արարքի բացառիկությունը արտահայտվում է հայտարարության, ինչպես նաև պատարագի մատուցման իմաստային որոշակի խորքերում, որոնք առաջին հայացքից գուցե այդքան էլ տեսանելի, հետևաբար նաև գնահատելի չեն:

Նախ՝ ընդգծելով Հայոց Ցեղասպանության՝ իբրև այդպիսին, առաջինը լինելու հանգամանքը, Ֆրանցիսկոս պապը այն համադրեց 20-րդ դարի մեծագույն երկու ողբերգությունների՝ նացիզմի և ստալինիզմի հետ: Դա չարվեց Հայոց Ցեղասպանության՝ մեր կողմից ընկալվող բացառիկությունը թերագնահատելու համար, ինչպես կարող է թվալ առաջին հայացքից: Այլ՝ Ցեղասպանության ճանաչումը հակաիսլամիստականության, կրոնադավանական և էթնիկական անհանդուրժողականության դրսևորում ներկայացնելու հնարավոր մեղադրանքներից ձերբազատելու, դրա համամարդկային ողբերգականության ընդգրկումը շեշտադրելու նպատակով: Նա չէր կարող չհասկանալ, թե իր կարգավիճակից բխող նման հայտարարություններն ինչպես կարող են իսլամական ծայրահեղականության ներկայիս գերակտիվացման պայմաններում շահարկվել որպես կրոնական կամ ռասայական խտրականության դրսևորում: Թե որքան մարգարեական էր Պապի այս զգուշավորությունը, ցույց է տալիս նրա կողմից «Ցեղասպանություն» եզրն օգտագործելու փաստին Անկարայի հիստերիկ արձագանքը: Թուրքիայի արտգործնախարարը այս արհեստական մտասևեռումը ներկայացրել է հետևյալ կերպ. «Նա (Պապը-հեղ.) տեղ է տալիս Եվրոպայում տիրող ռասայականությանը: Նրա հայտարարությունները միակողմանի և անհամաչափ էին»:

Մի կողմ թողնենք ծիծաղ հարուցող այն փաստը, որ ռասիզմի, իսլամիզմի և ազգայնականութան ճահճում աստիճանաբար թաղվող Թուրքիայի վարչապետն է Եվրոպայում ռասայականություն փնտրում: Թեև հուսահատությունից գլուխը կորցրած Անկարայից նման անհեթեթ հայտարարություններն այլևս զարմանալի չեն: Փաստն այն է, որ Թուրքիան, նախորդ տարի վարչապետ Էրդողանի՝ հայերին հղված նամակ-կոչի նույն ոգով և թուրքերին զոհ ներկայացնելու մարտավարությամբ առաջնորդվելով, փորձում է խեղաթյուրել Ցեղասպանության էությունը և ճանաչման պրոցեսի տակ ազգային ու ռասայական տարբերակման դանդաղ աշխատող ռումբեր տեղադրել: Այս իմաստով, Ցեղասպանությունը համադրելով նացիզմի և ստալինիզմի հետ, Պապը ոչ միայն այդ հարցը և իրեն պաշտպանում է թուրքական նման հարձակումներից ու խեղաթյուրումներից, այլև տալիս է ճանաչման և դատապարտման պրոցեսը նոր իրողությունների լույսի ներքո միջազգային հանրության համար առավել ընկալելի և ընդունելի կոդային համակարգի կիրառմամբ առաջ մղելու բանաձևը: Իսկ վերջինիս տրամաբանությունը շատ պարզ ու ընկալելի է. նացիզմն ու ստալինիզմը, Մերձավոր Արևելքում և Աֆիկայում շարունակվող կոտորածներն ու վանդալիզմի դրսևորումները սնվել և սնվում են ժամանակին առաջադեմ մարդկության կողմից Հայոց Ցեղասպանությունը չկանխելու, չդատապարտելու իրողությունից, և դրա հետևանքներն է, որ աշխարհը հիմա ստիպված է կրել:

Երկրորդ՝ անկասկած Պապի կողմից Հայոց Ցեղասպանության վերաճանաչմանն ուղղված հայտարարությունը բարոյական հարթությունում է՝ նախ որովհետեւ Ցեղասպանության հարցն ինքնին համամարդկայինի, մարդու հիմնարար իրավունքների հարթությունում է, երկրորդ՝ որովհետև Պապն աշխարհիկ առաջնորդ չէ, որքան էլ ի պաշտոնե ներկայացնի Վատիկանը: Բայց այդ հայտարարությունը միանշանակ քաղաքական ազդեցություն և հետևանքներ ունի:

Պապն անառարկելի հեղինակություն և առաջնորդ է կաթոլիկ հարյուր միլիոնավոր հավատացիալների համար, և նրա տեսակետները շատերի կողմից ընկալվում են որպես դոգմատիկ ճշմարտություններ: Նրա կողմից Ցեղասպանության ճանաչման մասին հայտարարությունը, որը հնչում է հատուկ ցեղասպանվածների հիշատակին մատուցվող պատարագի շրջանակում, ունի ոչ միայն հսկայական ճանաչողական, ինֆորմատիվ նշանակություն, այլև՝ փաստարկող և հաստատող: Եվ այն հանգամանքը, որ սա, փաստորեն, արդեն ոչ թե առանձին վերցրած որևէ մեկ պետության դիրքորոշում է, այլ հասարակական մակարդակում ամբողջ կաթոլիկ հանրության,  կարելի է ընդունել որպես ուղղակի և անուղղակի ճնշում  արևմտյան կաթոլիկ մեծամասնություն ունեցող երկրների նկատմամբ: Վերջիններիս կառավարությունների համար մի կողմից հարց է առաջանում՝ ինչպե՞ս անտեսել Հռոմի պապի միջոցով հասարակական մակարդակով ձևավորվող ու ամրապնդվող կարծիքը Ցեղասպանության փաստի մասին: Մյուս կողմից՝ այս հայտարարության և դրա հենքի վրա ձևավորվող կարծրատիպի ֆոնին «Ցեղասպանության» տերմինի օգտագործումից հրաժարումն ավելի է ընդգծելու իրենց իսկ կողմից քարոզվող համամարդկային արժեքները, իրավունքների գերակայությունը քաղաքական շահերին ստորադասելու սեփական շովինիզմը, իրենց համար այդ արժեքների անարժեքությունը կամ բացառապես իբրև քաղաքականության գործիք ծառայեցնելու իրողությունը:

Պապի այս քայլի բացառիկությունն այն է, որ ջարդում է հանուն որևէ առանձին երկրի հետ հարաբերությունների պահպանման՝ պատմական ճշմարտություններն ու արդարությունը մերժելու, այսինքն՝ հանուն այսրոպեական շահերի՝ մնայուն և հիմնարար արժեքներն անտեսելու կարծրատիպը: Անկասկած, նման հաջողության հիմնական գրավականը Ֆրանցիսկոս պապի անձնական որակներն են, սկզբունքայնությունը և իր իրական առաքելության խորը գիտակցումը, որն ուղղակի ապշեցնում է իր մաքրությամբ և լիարժեքությամբ: Եվ այսպիսի մարդու հայտարարության ֆոնին երկրների ղեկավարների խուսափողականությունը հասարակական մակարդակում ընկալվելու է որպես վախկոտություն և անսկզբունքայնություն: Եվ եթե մինչ այս նման որակումները տրվում էին հայկական համայնքների, լոբբիստական խմբերի կողմից՝ չթողնելով որևէ լուրջ էֆեկտ, հիմա աստիճանաբար, ձնագնդի էֆեկտով, կարող է դառնալ այդ երկրների համահասարակական կարծիք, որը թե՛ պետական քաղաքականության և թե՛ անձնական վարկանիշի առումով անտեսել գուցե այլևս հնարավոր չլինի:

Եվ վերջապես, ս. Պետրոս տաճարում Ֆրանցիսկոս պապի կողմից նման պատարագի մատուցումը չափազանց կարևոր, պատմական քայլ էր քրիստոնեության երկու ուղղությունների, երկու՝ հայ առաքելական և կաթոլիկ եկեղեցիների մերձեցման, փոխադարձաբար մերժողականության դարավոր պատը քանդելու իմաստով, որը ճանապարհ է հարթում՝ Հայ առաքելական եկեղեցին դուրս բերելու յուրօրինակ ինքնամփոփության, ինչ-որ առումով արհեստականորեն մեկուսացվածության երկարամյա ճիրաններից և Հայաստանը հոգևոր իմաստով մոտեցնում, նույնացնում եվրոպական քաղաքակրթությանը: Ամբողջ աշխարհը տեսավ, թե ինչպես կարող են համատեղվել քրիստոնեական երկու մշակույթներ, որոնք իրականում սերում են նույն արմատից և որտեղ հայկականը սկզբնավորողի չարժևորված նշանակություն ունի: Տեսավ, թե  ինչպես հնարավոր է պատարագը մատուցել հայ առաքելական և կաթոլիկ եկեղեցիների ծիսակարգերի համադրմամբ, որքան ներդաշնակ, բնականոն, գեղեցիկ, հուզումնալից էր հայկական հոգևոր երգերի, երաժշտության թևածումը սուրբ Պետրոսի տաճարի պատերից ներս:

Այսպիսի պատարագ մատուցելով՝ Պապը կարծես ինչ-որ նոր բանի, նոր հարաբերությունների, փոխհարմարվողականության ընթացք է հունավորում, որի խորհրդանիշը դարձավ Պապի կողմից սուրբ Գրիգոր Նարեկացուն տիեզերական եկեղեցու վարդապետ հռչակելը:

Բայց հարաբերությունները զարգացնելու այս նախադրյալը որքան պարտավորեցնող է հայ առաքելական և կաթոլիկ եկեղեցիների համար, թերևս կրկնակի կամ բազմակի պարտավորեցնող է հայկական հարանվանությունների համար, որոնք կուտակված ներքին հակասությունների ահռելի լիցքեր ունեն: Քանի դեռ այդ ներքին վերանայումները հայկական հարանվանությունները կատարելու համարձակություն չեն դրսևորել, ուղղակի անիմաստ է ավելիի մասին մտածելը՝ չնայած Ֆրանցիսկոս պապի կողմից տրված այս հնարավորությանը:

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter