HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Մեկ դար անց

Սարո Սարոյան, քաղաքական վերլուծաբան

Ցեղասպանությունից հարյուր տարի անց թուրքերին ուղղված մեր առաջնային պահանջը` առերեսվելն է սեփական պատմությանն ու պապերի բարբարոսություններին: Առանց սեփական ոճիրն ընդունելու ու դատապարտելու չկա ոչ մի երաշխիք, որ ապագան կարելի է կառուցել համերաշխ հարեւանության պայմաններում` մերժելով փակ սահմաններն ու երկու ազգերի անտագոնիզմը: Անշուշտ, ցեղասպանություն վերապրած մեր ազգի նաեւ մյուս պահանջները նույնքան հիմնավոր են ու արդարացված:

Սակայն մինչ հումանիտար աղետով ու հայրենազրկությամբ պայմանավորված մեր բոլոր պահանջները թուրքերին ներկայացնելը, արդեն մեկ դար է, ինչ չենք ձեւակերպել այն պահանջներ, թե ինչ ենք ուզում ինքներս մեզանից: Չկա գիտակցումն այն բանի, որ օտարին ուղղված մեր պահանջները իմաստ, արժեք, զորություն ունեն, եթե մենք շատ ավելի խիստ պահանջներ ենք ներկայացնում ինքներս մեզ: Արդյոք գիտե՞նք, թե ով ենք, ինչպիսին ենք, ինչպիսին չպետք է լինենք ու ինչպիսին ենք ուզում լինել մենք` հայերս:

Ուստի որո՞նք են մեր իսկ պահանջները մեզանից:

Վիլյամ Սարոյանը, «քարից հաց քամող» ազգային կենսակերպն աչքի առաջ ունենալով, երբեւէ արտասանել է այն հայտնի խոսքերը, որ եթե աշխարհում երկու հայ հանդիպեն որեւէ տեղում, նրանք կկառուցեն մի նոր Հայաստան:

1915թ. ողբերգությունից հետո հայերը հանդիպեցին մեկմեկու աշխարհի տարբեր ծայրերում եւ կառուցեցին իրենց Հայաստանը: Հանդիպեցին Հայաստանի Հանրապետությունում ու Կովկասի տարբեր անկյուններում, Ֆրանսիայում ու Արգենտինայում, Ռուսաստանում ու ԱՄՆ-ում, Աֆրիկայի անապատներում ու Ավստրալիայի տափաստաններում: ԽՍՀՄ տարիներին կառուցվող քաղաքամայր Երեւանը դարձել էր ցեղասպանությունից հետո կորսված, բայց կրկին վերագտնված մեր միկրո հայրենիքը: Այստեղ Սեբաստիան, Մալաթիան, Զեյթունը, Մարաշը, Խարբերդը ու Էրգրի մյուս քաղաքները մեկտեղվեցին ու կրկին վերածնվեց Հայաստանը: 20-րդ դարում Հայոց աշխարհը հայ համայնքների միջոցով, միայն չափերի մեջ տարբերություններ ունենալով, հառնեց Երկիր մոլորակի բոլոր կողմերում:

Հայն իր ձեռքը վերցրեց բահն ու մուրճը սկսեց կրկին կառուցել իր տունը: Ու հետեւելով «ի սկզբանե» իրեն ուղեկցող Աստծո խոսքին, ազգային վարք ու բարքին, նիստ ու կացին, կենցաղին ու հազարամյա տեսլականին` նա սեփական տունը կառուցեց իր պապերի տան «կերպարանքով ու նմանությամբ, որպեսզի ինքն իշխի ծովի ձկների, երկնքի թռչունների, ողջ երկրի անասունների եւ երկրի վրա սողացող բոլոր սողունների վրա»:

Անցան տարիներ: Հայը վերակերտեց կորսված հայրենիքը` իր պապերի Հայաստանը: Վերակերտեց նմանությամբ այն ամենի, ինչպես որ եղել էր կորսված երկրում: Ինչպես էին պապերը տնավեր օրերին կառուցում, այդպես էլ կառուցեց: Ինչպես էին պապերը նեղության մեջ փորձում խնդիրներ լուծել, այդպես էլ ինքն էր փորձում լուծել: Ինչպես էին պապերը ընկճված վիճակում օտարների հետ շփվում, այդպես էլ ինքը սկսեց հարաբերվել: Ինչպես էին պապերը նեղ օրերին միմյանց վերաբերում, այդպես էլ ինքը վերաբերեց: 20-րդ դարի կեսերին հայը իր հարմարվող պապերի վախվորած, կասկածամիտ, զգուշավոր ժառանգն էր:

Անցան տասնամյակներ: Մարդկության տեխնիկական առաջընթացն իրար կապեց աշխարհի բոլոր հայերին: Շոգենավն ու գնացքը, ավտոմեքենան ու ինքնաթիռը, հեռախոսն ու համացանցը միացրեց նրանց ու կրկին «մեկտեղեց»: Հայը լիարժեք վերականգնեց իր պապերի կենսակերպը: Աստծո պատվիրաններին ներդաշնակ մնալու, հնարավոր է նաեւ` դրանք կատարելու խաբկանքը ապահովելու համար, իսկ միգուցե` չգիտակցված մղումներից ելնելով, նա աշխարհի բոլոր կողմերում սկսեց կառուցել նաեւ Աստծո տներ: Հայը չէր կարող այլ կերպ վարվել. պապերը սեփական տները կառուցելուց հետո այդպես էին անում արդեն դարեդար: Հնարավոր է հազար ու մի եկեղեցիների տիեզերական քաղաք Անին` կորսված հայրենիքը, կրկին վերագտնելու հայի մղումն էր դեր խաղում: Միգուցե՞ մեղքերի թողության համար էր դա արվում: Միգուցե՞ հոգեւոր պահանջմունք էր դա: Միգուցե՞ տգիտության արդյունք: Հավանաբար էթնոհոգեբանները մի օր կկարողանան պատասխանել այդ հարցին:

Ամեն դեպքում անցան տասնամյակներ ու արդեն 21-րդ դարում աշխարհի բոլոր ծայրերում հայը լիարժեք վերակերտեց կորսված հայրենիքը` իր ապուպապերի Հայաստանը: Շեն օրերին պապերն ինչպես էին դղյակներ կառուցում, այդպես էլ ինքը սկսեց կառուցել: Օտարների տիրապետությունից ձերբազատվելիս պապերն ինչպես էին միմյանց հետ հարցեր «լուծում» ու «միմյանց հարցերը լուծում», այդպես էլ ինքը սկսեց «լուծել»: Հանուն շահի պապերն ինչպես էին այլոց հետ քծնանքով շփվում, այդպես էլ ինքը սկսեց հարաբերվել: 21-րդ դարի սկզբին հայը իր վախվորած, կասկածամիտ, զգուշավոր պապերի մեծամիտ, եսասեր, անուղեղ ժառանգը դարձավ:

Ցեղասպանությունից անցավ ուղիղ հարյուր տարի: Մեկ դար անց իր դեմ կատարված ոճրին հայի պատասխանն այն հարյուրավոր «Հայոց աշխարհներն» էին որոնք վեր խոյացան աշխարհի բոլոր ծայրերում: Երկու հայ որտեղ հանդիպեին մոլորակի վրա նրանք իսկապես կառուցում էին «Հայաստան» կոչվող երկիրը:

Սակայն Վիլյամ Սարոյանը մի հարցում սխալվել էր: Նրա խոսքում մի բառ ճշմարտությունը չի արտահայտում: Այն անհամապատասխան է առկա վիճակին ու հայերի միմյանց հանդիպելու պատմական ընթացքին: Եթե աշխարհում երկու հայ հանդիպեն որեւէ տեղում, նրանք կկառուցեն ոչ թե նոր Հայաստան, այլ միմիայն հին Հայաստան:

Մեզ նոր Հայաստան է պետք կառուցել: 2015թ. հետո դրա գիտակցումը պետք է գա հայի մոտ: Աշխարհի որ ծայրում էլ լինի հայը, նա պետք է Նոր Հայաստան կառուցի: Նոր ազգի ծնունդը պարտադիր է: Մենք ապրում ենք մեր պապերի հին Հայաստանում: Մենք ապրում ենք իրենց մտածողության ու հոգեբանության բեռով: Վիլյամ Սարոյանը գիտեր որ երկու հայ եթե մի տեղ հանդիպեն, ապա Հայաստան են կառուցելու: Մենք պետք է գիտենանք, որ այն Նոր Հայաստան պետք է լինի, որը մերժում է հինը: Մերժում է սուտը, տգիտությունը, ցուցամոլությունը … (արատները շատ են բոլորը չես թվարկի): Մերժում է այդ ամենը ու հաստատում է օրենքի, կարգի ու կարգապահության վրա հիմնվող համակեցություն:

Հայոց ցեղասպանության հարյուրամյա տարելիցից հետո մեր իսկ պահանջները մեզանից պետք է լինի նոր հայի ու Հայաստանի կերտումը:

Նոր Հայաստանը ադաթը մերժող իրավունքի Հայաստանն է: Ցեղասպանություն վերապրած ժողովուրդը կրկին ծնված ազգ է ենթադրում: Մենք դեռ չենք ծնվել, մենք դեռ ցեղասպանությունից խողխողված, սրատված, խաչված ու հոգեվարք ապրող ժողովուրդ ենք: Մենք պետք է նոր ծնվենք: Հայը կարիք ունի նոր ազգի ծննդի:

Մեկնաբանություններ (3)

Վարազ Սյունի (Ամստերդամ)
Ես,անկեղծ ասած, այլևս չեմ իմանում: Իմ կարծիքը Հայոց Եղեռնի մասին փոխվել է. ես հիմա գտնում եմ,որ ՑԱՆԿԱՑԱԾ ազգ, նմա՛ն պայմաններում, Եղեռնի կենթարկվեր: Հայ քաղաքացիական բնակչության դեմ ՄԻ ԱՄԲՈՂՋ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ պետական ապարատ են գործի դրել: Ես նաև գտնում եմ,որ դա ճիշտ էր 1.5 մլն զոհերին «սրբի կարգավիճակ» տալը: Մյուս կողմից գտնում եմ,որ 1.5 մլն զոհերին (ու՛ փրկվածներին) նաև ՀԱՏՈՒԿ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԵԴԱԼՈՎ հետմահու պիտի պարգևատրել՝ ԱՅԴՊԻՍԻ տառապանքի միջով անցնելու օբյեկտի՛վ փաստի համար արդեն միայն. իրենց պիտի նաև հերոսակա՛ն ֆոնի վրա ներկայացնել: Ես համաձայն չեմ,որ՝ հարյուրավոր տեղահանվող-քայլող հայերին հսկող 3-4 թուրք ոստիկանի վրա հարձակվելը էական բան կփոխեր: Նախ՝ հույսը ամենավերջինն է մեռնում, հետո՝ մարդիկ գտնվում էին շոկի մեջ, և երրորդ՝ ամեն ինչ այնքան մանրամասն էր պլանավորված,որ երթը հսկող մի քանի թուրք ոստիկանի սպանելով բան չէր փոխվի. հաջորդ կետում հայերին արդեն սպասում էին:
Վարազ Սյունի (Ամստերդամ)
Իսկ մնացած հարցերը պա՛րզ են. մե՛նք էլ ուզում ենք օրինական ու ուժեղ երկիր, որտեղ ցանկացած տեսակի հայ ապահո՛վ կարող է ապրել: Սրան հասնելու համար՝ ա) ՔԻՉ ԵԿԵՂԵՑԻ ԿԱՌՈՒՑԵԼ ու այդ փողով ԲԱՆԱԿ,ՏՈՒՆ ու ԳՈՐԾԱՐԱՆ կառուցել, բ) արդա՛ր ընտրություններ. սրան հասնելու համար ՊԻՏԻ հնարավոր լինի ԱՆԿԱԽ ՏԵՂԱԿԱՆ կուսակցություններ ունենալ և գ) անկախ դատական համակարգ. սրան հասնելու համար ՊԻՏԻ անցնել ԺՈՒՐԻՈՎ համակարգի և վերադաս դատավորներին (ժողովրդի կողմից) ընտրության համակարգի:
Վարազ Սյունի (Ամստերդամ)
ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ. Ես վերջին ժամանակներս կարդում եմ հատկապես փրկվածների պատմություն-վկայությունները. շա՛տ ազդող են, բայց ԲՈԼՈՐ պատմությունների միջով նաև ՀԵՐՈՍԱԿԱՆ ՊԱՅՔԱՐԻ կարմիր թելն է անցնում. լինի դա լուռ,թե անլուռ պայքար: Օրինակ՝ ամուսնուն ու ավագ որդուն սպանում են ու մայրը՝ իր մյուս փոքր 3 երեխաների հետ մոտ ՄԵԿ ԱՄԻՍ թաքնվում է անտառներում ու,ի վերջո, փրկվում՝ երբ 4 կողմը հայի որս էր: Սրանի՛ց ավել հերոսություն կա՞: Հայաստանում պիտի սկսել կառուցել 1.5 մլն ՀԵՐՈՍՆԵՐԻ ՀՈՒՇԱՀԱՄԱԼԻՐ : Ես այսպես եմ գտնում: Իսկ ո՞վ է ասել,որ «հերոսի ֆունկցիան» միայն այն է,որ բոլորը փորձեն իրենց կյանքում նմանվել իրեն: Հերոսություն նշանակում է ԱՆԿՐԿՆԵԼԻ ակտ. այսինքն՝ որ դա շա՛տ քիչ թվով մարդկանց կողմից կարող է կրկնվել:

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter