Թվում է՝ անկարևոր հարց է. բայց դա միայն թվում է: 

Բոլորը գիտեն, որ Թուրքիայի համար իրակա՛ն գլխացավանքը հայկական սփյուռքն է: Ու դա միայն Թուրքիայի համար չէ, որ այդպես է. Ռուսաստանի համար էլ հայկական սփյուռքն է իրական գլխացավանքը. այն խոչընդոտում է, որպեսզի Հայաստանը լիովին կլանվի:

Ի տարբերություն Թուրքիայի և Ռուսաստանի՝ Արևմուտքում մարդու իրավունքների պաշտպանության (իրավական) գործո՛ղ երաշխիքներ ու մեխանիզմներ կան: Հենց սրա՛ համար ԱՄՆ-ում ու Ֆրանսիայում բնակվող հայերը քաղաքական ուժ կարողացան դառնալ, իսկ Թուրքիայում ու հատկապես Ռուսաստանում բնակվող (ու թվով ավելի մեծաքանակ) հայերը՝ ոչ: 

Հայկական սփյուռքը հսկել-կառավարելու Թուրքիայի ջանքերն ապարդյուն անցան. ինչքան էլ որ թուրքական կառավարությունը սփյուռքահայերին փորձեց ներկայացնել որպես  «Օսմանյան կայսրության կամ Թուրքիայի ժառանգորդներ»:

Հայկական սփյուռքը հսկել-կառավարելու Ռուսաստա՛նի ջանքերն էլ ապարդյուն անցան. ինչքան էլ որ Ռուսաստանի կառավարությունը ջանքեր գործադրեց սփյուռքահայ կազմակերպությունները «իրենով անել»՝ ռուսաստանակենտրոն «Համաշխարհային հայկական կոնգրես» ստեղծել փորձելով՝ ռուսահայ  գործիչ  Արա Աբրահամյանի գլխավորությամբ: Բարեբախտաբար սփյուռքահայերն այս ծուղակն էլ չընկան:

Հերթը, կարծես, հասավ հայկական ազգանուններին. կամ ավելի ճիշտ՝ այն գրելու ձևին: Սովետահայ շրջանում այբուբենը փոխելն էլ թերևս նույնի տեսակից էր:

Նախքան ՀՀ անձնագրեր բաժանելը՝ սփյուռքահայերն արդեն դարերո՛վ իրենց ազգանունները գրում էին «ian»-ով: Բայց՝ անհասկանալիորեն՝ ՀՀ անձնագրերում հայտնվեց «yan» տարբերակը:  Ու՞մ հրահանգով. և ու՞մ էր սա ձեռնտու:

Հայկական ազգանունները «yan»-ով գրելը, նախ, ճիշտ չէ. այսպես պիտի գրել  միայն ձայնավորից հետո: Այսինքն՝ Adamian, բայց՝ Saroyan: «yan»-ով  գրելու դեպքում (անգլերենում)  այն կարդացվում է «այան». այսինքն՝ «Ադամա՛յան», և ոչ «Ադամյան»:

Հետո՝ եթե նույնիսկ «yan»-ով գրելը ճիշտ կամ ավելի ճիշտ լիներ, մի՞թե դա անելը հեռատես ու քաղաքականապե՛ս ճիշտ է(ր):

Փաստորեն՝ հիմա (ազգանունը  գրելու ձևից) պարզ երևում է, թե ով է սփյուռքահայ, և ով՝  հայաստանցի: Ի՞նչ նպատակով: Սա ազգը բաժանել-վերահսկելու նո՞ր միջոց  է:

Կամ, ենթադրենք, Adamian ազգանունով սփյուռքահայը նաև ՀՀ քաղաքացի է ցանկանում դառնալ: ՀՀ անձնագրում Adamya՞n  պիտի գրվի: Իսկ իր Հայաստանում ծնված-մեծացած երեխաների՞նը:

Մյուս տարօրինակ ու անհարգալից երևույթը հայկական հայրանուններն օգտագործելու ձևն է, թեև սա այլ թեմա է: Օտարահպատակություն չէ՞  հային ռուսական «իչ» հայրանվան վերջածանցով դիմելը: Իսկ ի՞նչու չասել Հայկ Գուրգենի՝ Հայկ Գուրգենիչի փոխարեն: Եթե մեկը դիմացինին ասեր Հայկ Գուրգենօղլու, աշխարհը փոքր կլիներ: Ռուսը թուրքից ավե՞լի լավ  է:

Վարազ Սյունի 

Ամստերդամ, 23.08.2015