Հորդառատ անձրև սկսվեց Տիգրան Համասյանի հետ մեր զրույցից առաջ: Տիգրանը կապույտ, անջրանցիկ վերարկուով ներս մտավ, անմիջական բարևեց բոլորիս, թեև նրան առաջին անգամ էինք հանդիպում: Խոսքի մեջ Գյումրու բարբառի նուրբ երանգներ են պահպանվել (Տիգրանը ծնվել է Գյումրիում): «Համերգի փորձի եմ, շտապում եմ: 15 րոպեից պետք է գնամ»,-մեր զրույցից առաջ ասաց Տիգրանը:

-Տիգրան, Ձեր մտերիմներն ասում են՝ չափազանց աշխատասեր եք, նույնիսկ եղել են պաշտոնական հանդիպումներ, որոնց չեք գնացել պարապմունքի պատճառով: Օրական քանի՞ ժամ եք պարապում:

-Ինչքան կարողանում եմ, նայած օրը ոնց է դասավորվում:

-Իսկ միջի՞նը:

-Ամեն օր տարբեր է, ինչքան ժամանակ ունենում եմ, պարապում եմ: Որ տանն եմ լինում, չեմ ճանապարհորդում, պարապում եմ 3 ժամ, 4 ժամ, կես ժամ, 1 ժամ:

-Երաժշտի համար աշխատասիրությունն ի՞նչ դեր է խաղում, եթե, ասենք, տաղանդավոր է մարդը:

-Ինչքան էլ տաղանդավոր լինես, աշխատասիրությունը կարևոր է, չես կարող պարզապես տաղանդավոր լինել առանց աշխատելու: Աշխատանքը զարգացնում, խորացնում է տաղանդը:

-Նյու Օռլեանում ջազ փառատոնին երաժիշտ Հերբի Հենքոքը (Herbie Hancock) Ձեր ելույթից հետ ասաց. «Հիանալի է, Տիգրան, դուք իմ ուսուցիչն եք»: Առհասարակ գովեստներին, քննադատություններին ո՞նց եք վերաբերվում: Ի՞նչ ազդեցություն ունեն դրանք Ձեր աշխատանքի վրա:

-Կարելի է ասել, դրանք չեն ազդում իմ աշխատանքի վրա, քանի որ չեմ թողնում, որ ազդեն: Կարևոր չէ, որ ասում են՝ լավն է, վատն է, մեկ է՝ ես անում եմ այն, ինչ սիրում եմ և զգում եմ, որ պետք է անեմ: Իհարկե, շնորհակալ եմ ինձ տրված գնահատականների, լավ խոսքերի համար, բայց չեմ սկսում մտածել այդ մասին:

-Լավ, Հենքոքի արձագանքը սպասելի՞ էր:

-Ճիշտն ասած, սպասելի չէր, հակառակն է եղել՝ ինքն է իմ ուսուցիչը, բայց երբ նման բան ասաց, իսկապես, չէի սպասում:

-Ջազային վիրտուոզ երաժիշտ են անվանում Ձեզ, նույն Հենքոքն էլ նման բնորոշում է տվել: Համամի՞տ եք այս ձևակերպման հետ, համարո՞ւմ եք Ձեզ ջազային վիրտուոզ:

-Գիտեք, ընդհանրապես, անուններին համաձայն չեմ, ցանկացած անվան: Անհնար է երաժշտությունը բառերով բացատրել, որովհետև երաժշտությունը միայն երաժշտությամբ կարելի է բացատրել: Այսինքն՝ ինձ համար դա ձայն է, որին հիմա ոճային ինչ-որ պիտակներ են դրել:

Հա, իմ երաժտության մեջ կա և՛ դասական, և՛ ֆոլկլոր, կապված, թե ինչ ծրագիր եմ ներկայացնում: Ես մի էքսպերիմենտ արեցի զուտ այն բանի համար, որ մարդիկ հասկանան, որ այդ պիտակներն ընդհանրապես անիմաստ սովորություններ են: Դա ընկերությունների, ձայնասկավառակների մարքետինգի համար է, երաժիշտների և երաժշտության հետ կապ չունեցող բաներ են: Ջազ երաժիշտներն էլ չեն գրել «ջազ», կողքից պիտակավորել են իրենց մարքետինգի համար:

Փարիզում 2011-ի աշնանը համերգներ ունեցա, այդ տարի իմ սոլո դիսկը՝ «A Fable»-ը («Առակ»), թողարկվեց, որում միայն դաշնամուր և վոկալ մի քանի ստեղծագործություններ էին: Այդ նույն ծրագիրը 4 տարբեր ձևաչափերով ներկայացրեցի. մեկը՝ սոլո դաշնամուր, մյուսը՝ ֆլեյտահարի հետ դուետ, երրորդը՝ ռոք տրիո, չորրորդն էլ ժամանակակից կամերային փոքր անսամբլն էր: Նույն ռեպերտուարն էր, նույն երգերն էին, պարզապես ձևաչափերն էին տարբեր: Ինձ համար կարևորը նյութն է: Այն կարելի է փաթեթավորել տարբեր ձևերով:

-Բազմաոճային երաժշտություն է Ձեր ներկայացրածը՝ հայկական ժողվորդական երաժշտություն, ռոք, էլեկտրոնիկա, ջազ, շարականներ՝ 5-րդ դարից 20-րդ դարերի՝ Մաշտոց, Նարեկացի, Պահլավունի, Մակար Եկմալյան: Որտե՞ղ եք հարազատություն գտնում:

-Իրականում բոլոր ոճերն էլ հարազատ են: Ռոք երաժշտությամբ եմ մեծացել, հայրս անընդհատ ռոք էր լսել տալիս ինձ, բայց տարբեր տարիքում տարբեր երաժշտությամբ եմ գերվել, սկսել խորանալ, հասկանալ: Շարականները, բնականաբար, ուշ տարիքում. 14 տարեկանում լսել եմ, շատ էր դուրս գալիս, թե ինչից է բաղկացած այդ երաժշտությունը, և այս վերջին 2-3 տարվա ընթացքում սկսեցի խորանալ, առաջին քայլերն անել այդ երաժշտության մշակման: Ամեն օր էլ, ոնց որ, մի բան գտնում ես, այս աշխարհում այնքան շատ բան է կատարվում:

-Բազմիցս պատմել եք, որ Ձեր հայրը ոսկերիչ էր, մայրը՝ դերձակ: Ձեր հայրը ռոք էր լսում, հորեղբայրը՝ ջազ: Նաև ասել եք, որ ջազը մեծ ազդեցություն է ունեցել Ձեր կյանքում: Իսկ հիմա Ձեր հայրը, որ ռոքասեր էր, լսո՞ւմ է Ձեր երաժշտությունը:

-Հա, հայրս հետևում է իմ երաժշտությանը, լսում է: Զրույցներ են լինում նրա հետ: Երբեմն հարցնում է՝ սա որ արեցիր, ինչի՞ համար է: Երբ շարականների ծրագիրն արեցի, ոչ միայն իր, այլև շատ մարդկանց համար այդ ձևաչափը նորություն էր: Երկար տարիներ են պետք, որ հանդիսատեսը հավատ, վստահություն ունենա քո գործի նկատմամբ: Շատ դեպքերում ճանաչում ես ինչ-որ փառատոնի կազմակերպչի, տարբեր երաժշտության մարդիկ կան, ոչ երաժիշտներ, նոր ծրագրերին սպասում են, թե ինչպես ընկալվեց, հետո կարծիք են հայտնում, թե լավ նախագիծ է: Շատ հետաքրքիր մոտեցում կա: Այստեղ էլ է այդպես, թեև շատ փոքր մասշտաբով է: Դրսում, բնականաբար, շատ ավելի մեծ մասշտաբով է, բայց սկզբունքը նույնն է՝ բոլորը սպասում են, տեսնեն, թե մյուսներն ինչ ասացին, երաժշտական մեդիայի ներկայացուցիչներն ինչ արձագանք են տվել:

-Տիգրան, օրինակ Ձեր դեպքում նշում են (արտասահմանյան մամուլում), որ միանգամից հայտնի դարձաք:

-Չէ, այդպիսի բան չկա:

-Ի պատասխան դրա՝ ասել էիք, որ 2000թ. ջազ փառատոնի էիք, դա ինչ-որ դեր խաղաց:

-2000-ին կար մի հոգի, ով, այսպես ասած, կազմակերպեց իմ առաջին համերգները՝ ինձ հրավիրելով Ֆրանսիա՝ 3 փառատոների մասնակցելու: Ընդհանրապես, դրանք առաջին համերգներս էին, թեպետ մինչ այդ ելույթներ ունեցել էի, այստեղ-այնտեղ նվագել էի, երգել էի, բայց Ֆրանսիայում իմ փոքրիկ շրջագայությունն առաջին համերգն էր:

-Հիմա երբ քայլում եք փողոցում, Ձեր համերգային պաստառը տեսնում եք, ի՞նչ եք մտածում:

-Հիշում եմ, որ համերգ ունեմ (ժպտում է- հեղ.):

-2003թ. Ձեր ընտանիքը Գյումրիից տեղափոխվեց Լոս Անջելես: Ամերիկայում բնակվելն օգնե՞ց երաժշտության ասպերազում:

-Շատ կարևոր երաժիշտների հետ ծանոթացա, և այն, ինչ գրում էի, կարող էի գնալ նույնը օր փորձել տարբեր երաժիշտների հետ: Մեր համալսարանում ֆենոմենալ երաժիշտներ կային, ովքեր առաջին կուրսում էին սովորում ու լավ տիրապետում էին իրենց գործիքներին: Շատ կարևոր էր այդ շփումը, նաև համալսարանից դուրս տարբեր երաժիշտների հետ նվագելը: Սա կարևոր դեր է ունեցել:

-Մեր զրույցի սկզբում ասացիք, որ համերգի փորձի եք, ու 15 րոպե ժամանակ ունենք զրույցի համար: Ուզում եմ իմանալ՝ ի՞նչ եք մտածում ժամանակի մասին:

-Ժամանակն արագ է անցնում: Ամեն ինչ ուզում ես արած լինել, բայց վերջը հասկանում ես, որ դու կոնկրետ մի բան պիտի անես, տրամադրվես այդ գործն անելուն: Ցանկացած բան ժամանակ է պահանջում, որ հասունանա: Արվեստագետի համար ժամանակը կարևոր բան է... Հա: Պիտի ժամանակ տրամադրես, որ խորանաս, հասկանաս:

-Երբ հայտնվում եք բեմում, սկսում եք նվագել, կարծես ինչ-որ տեղ եք շտապում: Բազմիցս ասել են այդ մասին՝ Տիգրանը հրատապ ասելիք ունի: Ո՞ւր եք շտապում կամ արդյո՞ք շտապում եք:

-Այդպիսի բան կա: Ես ահավոր վատ բնավորություն ունեմ այդ առումով: Երևի անընդհատ ճանապարհորդելուց է, երբ ճանապարհից հետ ես գալիս, քեզ թվում է, թե առավոտյան շուտ պետք է զարթնես, ճամպրուկդ հավաքես, գնաս նստես գնացք: Բայց փոքր ժամանակ էլ շատ անհանգիստ բնավորություն եմ ունեցել: Դա կա, էլի, իմ մեջ:

-Իսկ կա՞ մի բան, որ ամենաշատն եք կարոտում:

-Շատ բան եմ կարոտում: Նայած ժամանակ:

-Իսկ հիմա՞:

-Այս պահին ի՞նչ եմ կարոտում… (լռում է- հեղ.): Այս պահին նվագելն եմ կարոտում: Անհամբեր սպասում եմ Մաթիաս Էրիկի (Mathias Erick), Նորայր Քարտաշյանի, Միքայել Ոսկանյանի հետ նվագելուն: Այո, դա եմ կարոտում:

Լուսանկարը՝ Դավիթ Բանուչյանի