Օրն անարդյունք  սպառվում էր:  Գրիգորը մտքերով էր ու  չնկատեց, թե ինչպես հասավ տան շեմին: Ալարկոտ հրեց տան դուռը և ներս մտավ: Խոհանոցից  ռադիոն հուշում էր՝ նոյեմբերի 29-ն է՝ Հայաստանի խորհրդայնացման օրը: Չնայած Խորհրդային Հայաստանն արդեն չկար, բայց ռադիոյի աշխատակիցները պարտաճանաչ դեռ շարունակում էին հիշեցնել օրվա մասին:

Գրիգորը համբուրեց աղջկան, գրկեց որդուն և անցավ խոհանոց: Կինը՝ Նելլին, գուլպա էր գործում: Գրիգորը կնոջը փոխանցեց ձեռքի` համարյա դատարկ տոպրակը, որում ընդամենը մեկ հաց և երեք հատ հավկիթ կար, ու , չսպասելով կնոջ արձագանքին, ասաց .

- Յոլա գնացեք, մինչև տեսնեմ` ինչ եմ անում:

Նելլին զննեց տոպրակի պարունակությունը և հոգոց հանեց.

– Ձեթ էլ չկա, գոնե ձվածեղ կանեի:

-Խաշի՛ր, ջուր գոնե կա, չէ՞ - քթի տակ խուլ խոսեց  Գրիգորը և քայլերն ուղղեց հյուրասենյակ:

Հյուրասենյակ ասվածը նաև ննջասենյակ էր: Մեկ սենյականոց բնակարանը, որ վարձակալել էին ամուսինները, կիսադատարկ էր՝ մեկ սեղան, չորս աթոռ, կարպետներով ծածկված թախտ, որի վրա քնում էր աղջիկը, տղայի օրորոցը, մի մահճակալ և հեռուստացույց:  Խոհանոցում, պահ առ պահ աղմկելով, իր մասին հիշեցնում էր  գաճաճ «Մորոզկո» սառնարանը, որը տարիքով Գրիգորից մեծ էր:  Սառարանը չէին  անջատում: «Թող աշխատի, որ չփչանա»,- ասել էր Գրիգորը, և սառնարանը,  դարն ապրած ծերունու պես դողալով, հաճախ նաև փռշտալով, շնչում  էր:  Գրիգորի աչքից  չվրիպեց պատուհանագոգի կիսաբաց  անծանոթ տուփը: Դեռ չէր հասցրել ծանոթանալ տուփի պարունակությանը,  թիկունքում լսվեց Նելլիի ձայնը.

-Առավոտյան գնացել էի ֆաբրիկա, աշխատավարձի փոխարեն են տվել:

-Շեֆիդ էլ ե՞ն սրանցով աշխատավարձը վճարել, - չկարողանալով զսպել զայրույթը` հեգնեց կնոջը:

-Դիրեկտորն է կարգադրել, իսկ կարգադրողներն աշխատավարձի կարիք չունեն:

- Մտածել ե՞ս` երկրի վճարման նոր միավորի հետ ինչ պետք է անենք,- իբր հետաքրքրվեց  Գրիգորը և այն է, տուփը թևի տակ տեղավորելով, պատրաստվում  էր տանից դուրս գալ, լսվեց  դռան թակոցը:  Հյուրը, շենքի էլեկտրիկն էր՝ Կարոն,  եկել էր` նախորդ ամսվա սպառած էլեկտրաէներգիայի պարտքը ստանալու:

Կարոն թաղամասի որդն էր` դերձակ Հակոբի, ում թաղեցիները ախպար Հակոբ էին ասում, մինուճար զավակը: Կարոն ծնվել, միջնակարգ, հետո` տեխնիկական կրթությունը ստացել էր Հայաստանում, և եթե նրան ճանաչողները  ծանոթ չլինեին նրա կենսագրությանը, կարող էին մտածել, թե նա ոչ թե բոլորի նման, ծննդատանն է ծնվել, այլ այն ժամանակներում հայտնի` լենինյան կոչվող կարմիր սենյակներից մեկում: Կարոն,  չնայած երիտասարդ տարիքին, արդեն հասցրել էր անդամակցել թե՛ նախորդ և թե՛ նոր հասարակարգերում իշխող  քաղաքական ուժերին: Նույնիսկ հասցրել էր մեկ անգամ լինել պատերազմական սահմանագծին. խցկվել էր սահման մեկնող  ջոկատներից մեկի մեջ և մեկնել: Մի քանի օրից վերադարձել էր և քաղաքում շրջում էր զինվորական կիտելով: Կիտելը հագին մեծ էր`մեջը կորում էր, բայց երբեք իր կանաչ լույսից՝ կիտելից չէր բաժանվում: Պատմություններ հորինելու, պատմելու մեծ ձիրք ուներ և ծանոթ-անծանոթի պատմում էր իր անցած հերոսական մարտական ուղու մասին: Աչքերը աջ ու ձախ գցելով, թարթիչները ճպճպացնելով` պատմում էր ու պատմում, և ոչ ոք չէր հասկանում, թե Կարոն ընդամենը մի քանի օրում այդքան պատմությունների մեջ ո՞նց է հայտնվել: Երբ վերադարձավ, Կարոյին նշանակեցին էլեկտրիկ: Թեև մասնագիտությամբ կինոմեխանիկ էր և ցանկացել էր քաղաքի կինոթատրոններից մեկն իրենով անել, բայց ուժը վերևներում  չէր պատել, ասել էին` էլեկտրիկը լավ գործ է, մեջը շահ կա, գնա, աշխատի, հետո կմտածենք: Կարոն համաձայնել էր: Ու հիմա եկել, կանգնել էր Գրիգորի տան շեմին, պահանջում էր վճարել:

Գրիգորը, կրծկալներով տուփը ձեռքին, մոտեցավ էլեկտրիկ Կարոյին.

-Վերցրու,- լուրջ, առանց որևէ հեգնանքի ասաց Գրիգորը,- քանի հատ ուզում ես` վերցրու:

Կարոն կես քայլ շեմից ներս մտավ, աջ ու ձախ նայելով, ուսերը վեր ցցեց.

-Մթոմ ի՞նչ:

-Վերցրու, վերցրու,- վճռական պնդեց Գրիգորը,- փողի փոխարեն եմ տալիս, քանի հատ ուզում ես`վերցրու:

-Ձեռ ե՞ս առնում,- ձայնը բարձրացրեց Կարոն,- խելքդ հո չե՞ս գցել:

-Չէ, լուրջ եմ ասում, վերցրու,- պնդեց Գրիգորը,- աշխատավարձը սրանցով են վճարել, ուրիշ  տարբերակ չունեմ:

-Ես էլ տարբերակ չունեմ,- խոժոռ նայեց Կարոն,- կա՛մ կվճարես, կա՛մ… քեզ մեկ օր ժամանակ եմ տալիս, վաղը կգամ, չվճարեցիր, լույսդ կանջատեմ,- ասաց ու գնաց:

Գրիգորը նայեց ժամացույցին:

-Դեռ երեք ժամ կա,- ինքն իրեն խոսեց Գրիգորը,- մինչև հետ գամ,  լույսերը տված կլինեն:  Ասաց և, տուփը թևի տակ, տանից դուրս եկավ:  Իջնելը հեշտ էր, չէր հոգնում, բարձրանալն էր տառապանք:

Մի քանի րոպեից Գրիգորն արդեն մոտակա տոնավաճառում էր:

Տեխնիկական գիտությունների դոկտոր էր Գրիգորը: Երեխա ժամանակ թաղի հպարտությունն էր, իսկ երբ մեծացավ, շենքը, որտեղ ապրում էր, բնակշահագործման  հիմնարկի աշխատողները ավելի շուտ որպես «գիտնականի շենք» էին ճանաչում: Երբ դեռ փոքր էր, թաղեցիները նրան փաղաքշորեն Գիտունիկ անունով կնքեցին: Ձեռքից ամեն ինչ գալիս էր: «Հունարով տղա է»,- իրար մեջ խոսում  էին թաղի մեծերը և երանի տալիս նրա ծնողներին: Բազմաթիվ անգամներ դարձել էր  համամիութենական մրցույթների դափնեկիր: Ամեն անգամ տուն վերադառնալիս հայտնվում էր հանրապետական թերթերի էջերում: Գրիգորը համեստ էր և սիրահարված գիտությանը:  Աշխատում էր գիտահետազոտական մի ինստիտուտում: Երբ երկիրը խառնվեց և հայտվեցին հեղափոխականները, Գրիգորն  իր ասպիրանտներին հորդորում էր հեռու մնալ քաղաքականությունից և շարունակել զբաղվել գիտությամբ: Վստահ էր` ի վերջո, ինչպիսի  ուժ էլ գա իշխանության, գիտությունը միշտ գերակա շահ է լինելու, և ասպիրանտներին հավատացնում էր, որ աշխարհում չեն գտնի մի երկիր, որտեղ  ֆիզիկոսների, քիմիկոսների, ինժեներների կարիքը չունենան: Սակայն մի չարաբաստիկ օր ինստիտուտ եկած մորուքավոր երիտասարդները հրահանգեցին ազատել շենքը: Այդ օրվանից Գրիգորի գիտահետազոտական ինստիտուտը վերածվեց շտաբի, իսկ աշխատակիցները հայտնվեցին փողոցում: Գրիգորի` նոր աշխատանք փնտրելու  բոլոր փորձերը ձախողվում  էին: Մի օր նրա հանդիպումն իր մանկության ընկերոջ՝ Պետրոսի հետ դարձավ ճակատագրական: Պետրոսը, որ արդեն ճանաչված գործարարի համբավ ուներ, համոզեց  Գրիգորին` հայրական տունը բանկում գրավ դնել և վարկով վերցրած գումարը  ներդնել իր բիզնեսում: Դժվար էր որոշում կայացնելը, բայց առաջարկը  գայթակղիչ էր, չդիմացավ: Պետրոսն անհետացավ: Ժամանակ առ ժամանակ տարբեր մարդկանց միջոցով լուր էր ուղարկում, թե` դիմացի՛ր, գործերս լավ չեն, շուտով կկարգավորվեն: Պետրոսից ստացած լուրերով Գրիգորը մխիթարվում էր, բայց միայն այդքանը: Նա կարող էր, էլի կսպասեր, սակայն բանկը չսպասեց: Գրիգորը դուրս եկավ հայրական տնից և վարձակալեց հարևան շենքի ամենավերջին՝ տասնչորսերորդ հարկի մեկ սենյականոց բնակարանը:  

Տոնավաճառը կինոթատրոնի շենքում էր: Այստեղ էր Գրիգորը դիտել իր մանկության հիշողությունների վառ, գունեղ ֆիլմերը: Այստեղ էր նա իր ապագա կնոջը՝ Նելլիին, սիրո խոստովանություն արել: Հիշողությունները նրան տարան այդ տարիները: Մի պահ մոռանալով թևատակի  արկղի մասին` սկսեց փնտրել կինոդահլիճի մուտքը, փորձեց հիշողությամբ վերականգնել, թե որտեղ էր մամուլի կրպակը, որտեղ ձեռքի պրոթեզով մի մարդ  էր աշխատում: Հետո փորձեց գտնել կինոթատրոնի սրճարանի հատվածը, որտեղ  ամենահամով  խմորեղեններն էին  վաճառում: Հենց այդ մտքի վրա սկսեց ինքն իր հետ վիճել: «Արդյո՞ք ամենահամով խմորեղեններն այստեղ էին»,- մտածեց և նույն վայրկյանին էլ գլուխը բացասաբար շարժեց ու ինքն իրեն, այնպես, որ չնկատեն, սկսեց խոսել. «Չէ, ամենահամովը Ամիրյան փողոցի խմորեղեններն էին, բայց այստեղիներն էլ վատը չէին»,- ասաց ու զգաց, թե ինչպես սիրտը ճմլվեց: Թուքը դժվարությամբ՝ դեղահաբի պես մի կերպ կուլ տվեց և մոտեցավ կանացի ներքնազգեստներ վաճառող տաղավարին, որը հենց այն նույն հատվածում էր, որտեղ ժամանակին գրքեր, թերթեր, ամսագրեր էին վաճառում: Վաճառողուհին, տձև կառուցվածքով, սև հագած, մազերը մրուրի պես՝ «քյոմուր» ներկած, անճոռնի շպարված կին էր, հովհարը ձեռքին, ոտքերը լայն չռած, կարոտախեղդ՝ անցորդների հայացքներին, նստած՝ արևածաղիկ էր չրթում: Մինչ կփորձեր ուժ հավաքել տաղավարին մոտենալու, կինը ինքը դիմեց Գրիգորին.

-Գրիգո՞ր, դու ե՞ս,- հարցրեց և կես շունչ  դադարից հետո շարունակեց,- հա, էլի, մեր Գիտունիկն է:  Ինչո՞վ կարող եմ օգնել Գրիգո՛ր ջան:

Կնոջ խռպոտ ձայնը ծանոթ թվաց, իսկ «ինչո՞վ կարող եմ օգնելը»  արդեն ոգևորիչ էր: Հասկացավ` այդպես իրեն կարող էին դիմել դպրոցական տարիների ընկերները կամ թաղամասի`իր հասակակիցները: Գրիգորը մոտեցավ կնոջը և ավելի ուշադիր սկսեց զննել: Սանամն էր, դպրոցական տարիներին թաղի` հասունության շրջան մտած աչքաբաց տղաներին տղամարդ օծելու հիմնական փրկիչը:  Այն ժամանակվա սիրառատ մարմնով Սանամից ոչինչ չէր մնացել: Երբեմնի գեղեցկուհի Սանամը մաշված, խունացած, փողոց նետված փափուկ խաղալիքի նման հնացել էր:  Հաստաշերտ շպարի տակից դուրս ցցված կնճիռների վրայի պսպղուն փայլերն ու վրայից բուրող էժանագին օծանելիքի հոտը ստիպեցին Գրիգորին տարածություն պահել, բայց Սանամը կիպ մոտեցավ Գրիգորին և, օգտվելով վաղեմի ծանոթությունից, քսմսվելով կրկնեց. –Ինչո՞վ կարող եմ օգնել, ապրանքներս եվրոպական են, ընտիր բռենդներ են, նոր եմ ստացել:      

-Մի քիչ դրանցից ունեմ, էժանով կտամ,- մատնացույց անելով ցուցափեղկում դրված կրծկալները` ասաց Գրիգորը և, տուփը հրելով դեպի Սանամը, բացեց:

Սանամը տակից-վրայից ուսումնասիրեց ապրանքը ու թե.

-Վա~յ, Գրիգո՛ր ջան, էս ինչ հին են… Երևի մամայի ժամանակներից են մնացել, հա՞:

-Չէ, չէ, ի՞նչ հին,- զարմացավ Գրիգորը,- նոր կարված ապրանք է, «Ավանգարդ» կարի ֆաբրիկայի արտադրանքն է:

-Տնաշեննե~ր,- զարմանալու հերթը Սանամինն էր,- ասա հիմա ո՞վ է սենց լիֆեր կարում և արդեն համոզված, որ Գրիգորը գնորդ չէ, ցուցափեղկից վերցրեց առաջին իսկ պատահած կրծկալը ու, փորձառու վաճառականին հատուկ` ձեռքերի մեջ խաղացնելով, ցուցադրեց, - դե տե՛ս, թուրքական է, եթե չասեի, կմտածեի՞ր, որ իտալական կամ ֆրանսիական չի:

Գրիգորը մի վերջին անգամ խոսելու փորձ արեց, բայց Սանամն ընդհատեց ու բարձր, այնպես, որ կողքիներն էլ լսեն, խորհուրդ տվեց դիմել թաղման բյուրոյի աշխատակիցներին:

-Դրանք միայն մեռած կնանիքին կարելի է հագցնել, էն աշխարհում ո՞ւմ համար պտի հանեն,- ասաց ու քահ-քահ ծիծաղեց:

Գրիգորը փորուփոշման դուրս եկավ տոնավաճառ-կինոթատրոնից և, Սանամի խռպոտ, լկտի ծիծաղը ականջներում, բռնեց տան ճանապարհը: Բակում մութ էր, միայն շենքի հատուկենտ պատուհաններից մլմլացող լույսերի ստվերներ էին երևում:

Երբ թաղամասը հոսանքազրկվում էր, բարձրահարկ շենքի միջանցքներում շրջայցի էին դուրս գալիս աղբատարի առնետները: Նրանք, ովքեր դրսում էին, սպասում էին երեկոյան ժամը իննին, երբ կլուսավորվեին պատուհանները, ու ուրախության ձայները կխառնվեն վերելակի շարժիչի դղրդոցին, ու կլսվեր կյանքը քառակի անգամ մաշած վերելակի ճոպանների նվվոցը: Ովքեր դեռ տանն էին, նրանք էլ աչքերը ժամացույցից չէին կտրում: Երբեմնի ուրախ, կենսախինդ բարձրահարկը, որի մասին խոսելիս բնակիչները հպարտանում էին, թե մի ամբողջ գյուղից ավելի մարդ է ապրում, օր օրի մաշվում, քայքայվում էր: Շենքն արտաքինից, ավելի խնամված էր, քան ներսում էր: Այստեղ ամեն ինչ մարդկային հետքի հետևանք էր` կոտրված ապակիներ, պոկված պատուհանագոգեր և պատուհանների շրջանակներ, սարդոստայն հիշեցնող, իրար մեջ խառնված մալուխներ, մրոտված առաստաղներ և, իհարկե, մինչև վերջին հարկը ձգվող աստիճանավանդակի` մաշկահան արված շրջապատնեշներ:  Թեև արդեն մոտենում էր ժամը ինը, բայց Գրիգորը  չսպասեց: Րոպե առաջ տուն հասնելու հույսով` ծանրաքայլ սկսեց բարձրանալ:

 «Դժվարը կեսը հաղթահարելն է»,- մտքում իրեն համոզելով` ամեն անգամ նոր հարկ հասնելիս աչքը գցում էր պատի այն հատվածին, որտեղ ինչ-որ մեկը ժամանակին մեխով հարկերի թվերն էր խզբզել: «Մի քիչ էլ ձգեմ, ութերորդում կկանգնեմ, շունչ կքաշեմ»,- ամեն անգամվա պես մտածեց Գրիգորը և դարձյալ խավարի մեջ հայացքով փնտրեց նոր հաղթահարած հարկի թիվը: Յոթերորդում էր: Չկանգնեց: Շարունակեց բարձրանալ` ինքն իրեն համոզելով, որ այդպես ավելի արագ տուն կհասնի: Հաջորդ կես հարկը դեռ չէր հաղթահարել, շենքը լուսավորվեց: Թմբիրից դուրս եկած  շնչավորների ոգևորությունն ու ծափահարությունները Գրիգորին տեղափոխեց գործուղումներից օդանավով տուն վերադառնալու այն օրերը, երբ ամեն անգամ երկաթե թռչունի անիվների հպումը գետնին ինքնաթիռում առաջացնում էր նման աշխուժություն, ինչը, չգիտես` ինչու, միայն ներմիութենական չվերթերում էր լինում: Միջնահարկում աղմկոտ բացվեց վերելակի դուռը, և  ութերորդ հարկի հարևանը՝  Էդոն, կիսակքած, օղիներով լի արկղը ձեռքերում, օրորվելով դուրս եկավ Գրիգորի դիմաց:

-Բարև, հարևա՛ն, էս ինչի՞ ես ոտքով բարձրանում,- արկղը դրեց գետնին Էդոն ու, չսպասելով պատասխանին, շարունակեց,- էդ ի՞նչ ես առել:

-Բարև,- կարճ կապեց Գրիգորը,- չեմ առել, Նելլիի աշխատավարձն է…:

-Ինչո՞վ են փակվել,- ամեն ինչին տեղյակ մարդու պես հարցրեց Էդոն:

-Լիֆչիկով,- փնթփնթաց Գրիգորը և, գլխով արկղը ցույց տալով,  հարցրեց,- քեֆի ե՞ք պատրաստվում, ի՞նչ առիթ է:

-Չէ, հա, - մուննաթով ասաց Էդոն,- աշխատավարձի տեղ էս արաղները  տվեցին, ասացին՝ էս ա, ուզում ես` ուզի, չես ուզում` պիտի սպասես: Բոլորը վերցրեցին, ես էլ վերցրի, բա ի՞նչ անեի, չվերցնեի՞,- ասես արդարացավ Էդոն ու ավելացրեց,- թուրքը ազգ չի, բայց մի  լավ խոսք ունի՝ «նաղդ օլսուն, սողան օլսուն», հասկացար, չէ՞:

-Հայերենում ավելի լավ տարբերակ կա, - ասաց Գրիգորն ու այն է, ուզում էր բարձրանալ, Էդոն առաջարկեց. -Լսի՛, արի ես քեզ արաղ տամ, դու ինձ՝ դրանցից:

-Ի՞նչ ես անելու,- զարմացավ Գրիգորը:

-Գայուշին  կտամ, կհագնի, ինքը կուրախանա, կհանի` ես,- կատակեց Էդոն ու, ծիծաղելով, թե.- կյանքումս սենց բան առած չկամ, պատկերացնում ե՞ս,  ես` Էդոս, գնամ խանութ ու լիֆչիկ առնեմ:

-Վերցրու, քանի հատ ուզում ես,- կրծկալներով տուփը Էդոյի կողմը պարզեց Գրիգորը:

Էդիկը տուփից մեկ հատ կրծկալ վերցրեց, դրեց ծոցագրպանը և արկղից երեք շիշ օղի տվեց Գրիգորին:

-Շատ է, ես հազարից մեկ եմ խմում, գիտես,- ասաց Գրգորը:

-Արաղի շատը, չի լինում,- ասաց Էդոն ու, խեթ նայելով Գրիգորին, վերցրեց արկղն ու բարձրացավ տուն:  

Էդոն շենքի հնաբնակներից էր:  Խմելու հետ սեր ուներ: Սովետի տարիներին աշխատանքից երբեք դատարկաձեռն տուն չէր գալիս: Գինի, կոնյակ, օղի … Մի խոսքով՝ ձեռքն ինչին հասնում էր, բերում էր: Այդ տարիներին բոլորն էին այդպես ապրում, ով, որտեղ աշխատում էր, մի բան «թռցնում» էր, բայց, ի տարբերություն մյուսների, Էդոն, իր ավարը երբեք չէր վաճառում:  Քեֆչի մարդ էր Էդոն, սակայն տարիների հետ տարիքն իր գործն արել էր. էլ առաջվանը չէր, շուտ էր հարբում և որպես կանոն՝ վեճի բռնվում: Գրիգորը մնացած հարկերը վերելակով բարձրացավ:  Միակ բանը, որ տուն մտնելուց հետո ասաց կնոջը, այն էր, որ կրծկալները  հնաոճ են:               

-Թող մնա, գյուղ կուղարկեմ,- ասաց Նելլին,- այնտեղ մաման կարտոֆիլի  հետ կփոխանակի:

Գրիգորը Նելլիի խոսքի վրա, մի պահ մտածեց և տուփից վերցնելով օղու շշերը, դուրս եկավ: Կնոջ հարցին, թե ե՞րբ կգա, ասաց. «Դուք պառկեք, ինձ չսպասեք »:

Նելլին չհասկացավ, թե ինչ կար Գրիգորի մտքին: Չհարցրեց: Չհասցրեց հարցնել: Երբ արդեն Գրիգորը դուրս էր եկել շենքից, Նելլին պատշգամբից նկատեց, ամուսնուն, փողոցում՝ բենզինի ցիստեռնի կողքին կանգնած, ինչ-որ մարդկանց հետ զրուցելիս:  

Բենզինի ցիստեռն-մեքենան արդեն մի քանի օր է` կանգնած էր մայթեզրին: Այստեղ գիշեր- ցերեկ մշտական առևտուր կար:  Լույս էլ կար. տրամվայի գծից էին միացրել: Ցիստեռնի վրայի ՝ «Հորս արև, մաքուր ա»  գրության՝ բանասիրական հնարքի հեղինակը էլեկտրիկ Կարոն էր, որին էլ, ընկերոջ հետ, վստահված էր բենզինի  վաճառքը: Գրիգորը մոտեցավ նրանց և առաջարկեց փոխանակում օղու հետ: Կարոն չէր համաձայնում, բայց ընկերը համոզեց, ասաց. «Լա~վ, եղածը մեծ բան չի, արի փոխենք, մի քանի կտոր էլ երշիկ, պանիր կառնենք, գիշերը կանցկացնենք»:

Էդոյից վերցրած օղիները Գրիգորը հինգ լիտր բենզինով փոխանակեց: Որոշել էր` եթե փոխանակումը ստացվի, գիշերը, որպես տաքսի, կվարի մեքենան և մի կոկիկ գումարով տուն կվերադառնա: Ավտոմեքենան  հորից  մնացած միակ հիշատակն էր, որ պահել էր:  Չէր վարում:  Չնայած  անշունչ կանգնած էր, Գրիգորը պարտաճանաչ այն լվանում էր, ժամանակ առ ժամանակ  մաքրում անգործության փոշուց: Ավտոմեքենայի հետ մանկության հուշեր էին  կապված: Դրանցից ամենավառը՝ երբ  առաջին օրը հայրն իրեն դպրոց էր տարել, ու ինքը մեքենայից իջել էր մինիստրի պես: Թեև  մեքենան հին էր, բայց դեռ կարող էր անխափան ծառայել:

Գրիգորը բենզինը լցրեց բաքի մեջ և նստեց ղեկին: Առաջին ուղևորը հիսունն անց չխոսկան մի տղամարդ էր: Երբ տեղ հասան, տղամարդու՝ «ի՞նչ պետք է տամ» հարցին ի պատասխան, Գրիգորը ուսերը թոթվեց և, առանց ուղևորի կողմը նայելու, ասաց. «Ինչքան մտքովդ կանցնի…»:  Ուսերը շարժելու հերթը ուղևորինն էր:                                            

- Իսկ եթե մտքովս ոչինչ էլ չանցնի՞, - հռետորական հարց ուղղեց ուղևորը:                                         

-Ես երբեք տաքսի չեմ վարել, ես, իրոք, չգիտեմ ՝ ինչքան: Դուք իմ առաջին ուղևորն եք, սովորականի պես վճարեք, - արդարացավ Գրիգորն ու կամաց, այնպես, որ ինքը հազիվ կլսեր, ավելացրեց, - երևի:

Հաճախորդը կրկին ուսերը շարժեց, հետո, ժպտալով, գրպանից հանեց թղթադրամը և տվեց Գրիգորին:

-Քեզ բարի ճանապարհ, անփորձանք քշես- ասաց և դուռը փակեց: Գրիգորը խոր շունչ քաշեց:

- Վատ չէ, - մտածեց,- այսպես՝ հինգ-վեց հաճախորդից հետո, կարելի է գործարքը կայացած համարել:

Հաջորդ ուղևորը տարիքով` դժգոհ կին էր: Նրան տուն ճանապարհող երիտասարդը, դիմելով Գրիգորին, համարյա հրամայեց. -Տատուս նորմալ տեղ կհասցնես,- և որքան ուժ ուներ, դուռն աղմուկով փակեց:

Ողջ ճանապարհին տատը փնթփնթաց Գրիգորի ականջի տակ: Մեկ թոռից էր բողոքում, մեկ` հարսից, հետո  տղային էր գովում և, կրկին սահուն անցնելով բողոքի դաշտ, շարունակում  դժգոհությունների շարանը: Տիկնոջ փնթփնթոցին զուգահեռ, ավտոմեքենան սկսեց փրթփրթալ:  Ճանապարհը կարճ էր՝ նախորդի չափ, բայց դժվարությամբ տեղ  հասան: Մեքենան հևում էր  ու  փռշտում:  Երբ տեղ հասան, հնչեց  նույն՝ հերթապահ  հարցը` որքա՞ն պետք է վճարեմ: Գրիգորն արդեն վստահ պատասխանեց` հազար դրամ:                  

-Ոչ մի հազար, չեք էլ ամաչում` առիթից օգտվում եք,- համարյա ճչաց տիկինը և, մանրադրամները շպրտելով, թոռան պես դուռը շրխկացրեց Գրիգորի երեսին:  Գրիգորը  ուշքի չէր գալիս: Մի քանի րոպեանոց դադարից հետո նա դժվարությամբ աշխատեցրեց շարժիչը և մեքենան պոկեց  տեղից: Ավտոմեքենան հևալով էր առաջ շարժվում:  Բենզինանման խառնուրդը խախտել էր երկաթյա նժույգի արյունատար անոթների աշխատանքը:  Փռշտոցը վերածվեց ճայթյունների, որոնք ուղեկցվում էին  մեքենայի հետին մասից արձակվող կապտակարմրավուն բոցերով և սև ծխով:

Երրորդ ուղևորը մի անհասկանալի երիտասարդ էր, ով ամեն ճայթյունի հետ ձեռքը դուրս էր հանում պատուհանից և մատներով իբր կրակում՝ «թախկ, թախկ, թախկ» բղավելով: Հետո բարձր հռհռում էր ու, նայելով Գրիգորին, անընդհատ նույն բանն էր կրկնում. «Կայֆ ա, հոպա՛ր ջան, քշի, հանգի~ստ քշի»:  Տասը րոպեանոց ճանապարհն անցան մոտ կես ժամում: Երբ տեղ հասան, ուղևորը դանդաղ, կարծես չուզենալով, իջավ մեքենայից, շնորհակալություն հայտնեց և առանց վճարելու հեռացավ: Գրիգորն էլ ձայն չհանեց:  Երբ կրկին աշխատեցրեց շարժիչը, աչքն ընկավ վառելանյութի ցուցիչին: Անորակ վառելիքը կրկնակի էր ծախսվել, և ցուցիչի կարմիր լույսը հրահանգում էր տուն դառնալ:

Օրը փոխվել էր, բայց նույն մթությունն էր: Գրիգորն անորոշ բարձրանում էր: Գրպանում գումար կար, բայց այնքան քիչ, որ հուսահատությունից կուզեր հանդիպել Էդոյին և խմել, խմել, խմել, այնքան, որ ուղեղը խեղդեր թմբիրի մեջ:  Վեցերորդ հարկում ականջին ծանոթ ձայներ հասան: Որքան բարձրանում էր, այնքան ձայներն ավելի պարզ էին լսվում: Էդոյի և կնոջ՝ Գայանեի վիճաբանությունը փախել էր տան պատերից ու տարածվել հարակից հարկերում:

-Քեզ եմ հարցնում,- խելագարի պես բղավում էր Գայանեն,- էս ո՞ւմ լիֆչիկն ա:

-Քո, ասացի, քո, - ձայնը գլուխն էր գցել Էդոն:                                                                                         

-Եթե իմն ա, քո գրպանում ի՞նչ գործ ունի,- չէր հանդարտվում կինը:

-Բա ո՞ւմ գրպանում պետք է լիներ, եթե քոնն ա,- փակ դռան ետևից լսվում էր հարբած Էդոյի արդարացում հայցող, սթափ պատասխանը:

Հարություն Հարությունյան   

Հունվար,  2016 թ