Յուրաքանչյուր պաշտոնափոխության հետ հասարակության մոտ առաջանում է առաջընթացի հույսեր, ապագայի հանդեպ դրական լիցքեր:  Երբ 2014թ. հունիսի 24-ին ՀՀ Նախագահի հրամանագրով  ծանրամարտիկ Յուրի Վարդանյանը նշանակվեց Վրաստանում ՀՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան, ջավախքահայ շրջանակներն օբյեկտիվ պատճառներով այնքան էլ չենթարկվեցին վերնշյալ օրինաչափությանն ու չապրեցին ոգևորություն. աշխարհահռչակ ծանրամարտիկի մասնագիտության ու Վրաստանի նման բարդագույն երկրի (հատկապես խնդրահարույց Ջավախքի առկայության պարագայում) անհամատեղելիությունն ի սկզբանե պարզորոշ էր և ինչ-որ տեղ կանխորոշում էր նորանշանակ դեսպանի հետագա ճակատագիրը: Մենք՝ ջավախքահայ մտավորականներս, հրապարակայնորեն լռեցինք՝ դրանով ժամանակ տալով դեսպանին: Ցավոք, ինչպես մեր բոլոր սպասումներում, այնպես էլ այս պարագայում հրաշք տեղի չունեցավ, և  ջավախքահայությանը համակած ներքին այդ զգացողությունը կարճ ժամանակ անց վերածվեց դառն իրականության:

Շուտով կլրանա երկու տարին, ինչ Հայաստանի Հանրապետության կողմից և վերջինիս անունից Վրաստանում իր գործառույթներն է իրականացնում Յուրի Վարդանյանը: Փաստենք, որ այս ընթացքում Ջավախքին տարիներով հուզող խնդիրների լուծման գործում գլոբալ առումով գրանցվել է միմիայն հետընթաց: Ավելին՝ անցած մեկուկես տարում առաջացել են նոր հիմնախնդիրներ, որոնք է՛լ ավելի են խաթարում ջավախքահայության ստեղծարար կյանքը:

2014թ. վրացական ղեկավարության օրենսդրական  նախաձեռնությամբ ջավախքահայության՝ վրացական քաղաքացիություն չունեցող հատվածի գլխին դամոկլյան սրի նման կախվեց սեփական տանը մնալ – չմնալու հարցը: Բազմիցս մերժելով կացության արտոնագիր տրամադրելու մասին դիմումները՝ Վրաստանի իշխանությունները Ջավախքի չարքաշ բանվորից կամ հասարակ գյուղացուց խլեցին հարյուր հազարավոր դոլարներ, շատ-շատերն անհիմն կերպով դարձան «անցանկալի» և իսպառ մերժվեցին կացության իրավունքից: Ներկայումս ևս շարունակվում է կացության իրավունքի արտոնագիր չունեցող ջավախքահայերից խոշոր չափի տուգանքների բռնագանձումը երկրի սահմանները հատելիս:

Դեսպան Յուրի Վարդանյանի օրոք պատմության մեջ առաջին անգամ Ջավախքի դպրոցները Երևանից չստացան մայրենի լեզվի, գրականության և այլ դասագրքեր ու մեթոդական ձեռնարկներ. դրանք քաղաքավարի արգելվեցին և… վերջ: Փաստենք, որ այդ տխրահռչակ ավանդույթը շարունակվում է մինչ օրս, և երկու տարվա ընթացքում հազիվ 5.000 գիրք (հիշեցնենք, որ 2014-2015թթ. ուսումնական տարում Վրաստանի ԿԳՆ պաշտոնական տվյալներով Սամցխե-Ջավախքի և Ծալկայի շրջանի հայկական դպրոցների աշակերտության թիվը կազմում է 13.302) ՀՀ բարձրաստիճան պատվիրակության ինքնաթիռով ուղարկելը  մենք համարում ենք ծաղր և ՀՀ-ից Վրաստան դասագրքերի առաքման ծրագրի կարապի երգը:

Մեր հայտարարություն-կոչը չենք ուզում ծանրաբեռնել Ջավախքին հուզող այլևայլ հիմնահարցերի շարադրմամբ. դրանք բազմիցս բարձրաձայնվել են մեր և շահագրգիռ այլ շրջանակների կողմից: Բայցևայնպես, մի քանի շեշտադրում, որոնք լավագույնս կբնորոշեն ներկա վիճակը և պարոն դեսպանի անգործությունը: Ջավախքի հոգևոր-մշակութային շրջափակումը (բլոկադա) այսօր հասել է կատարյալ վիճակի: Անգամ թղթի մի կտորը (չենք խոսում այլևս գիրք-գրականության կամ մշակութային այլ իրերի մասին) մանրամասն զննվում է սահմանին և տեղում արգելվում: Օրեցօր ավելանում է հասարակական-քաղաքական և հոգևոր-մշակութային գործիչների թիվը, որոնք սեփական քննադատական հայացքների կամ իրենց Հայրենի Ջավախք գիրք-գրականություն տեղափոխելու համար վրացական հատուկ մարմինների կողմից հայտարարվում են անցանկալի և երկրի համար խիստ վտանգավոր: Վրաստանի իշխանությունների՝ միջազգային բոլոր նորմերին հակասող գործողությունների արդյունքում Ջավախքում օրեցօր զտվում են պետական մարմիններում ընդգրկված հայազգի աշխատակիցները. տեղաբնիկ լեզվին՝ հայերենին, անհաղորդ և Վրաստանի այլ վայրերից հատուկ առաքելությամբ Ջավախք գործուղվող վրացի պաշտոնյաները է՛լ ավելի են դժվարացնում հասարակության կյանքը: Թուրքիայի հետ կապող Կարծախի սահմանային նոր անցակետի բացումը, նաև Բաքու-Ախալքալաք-Կարս երկաթուղու կառուցումը,  որոնք մեր միջավայր բերեցին թուրքական տարրը, կարճ ժամանակ անց նոր արհավիրքի պատճառ է դառնալու ոչ միայն Ջավախքի, այլև ՀՀ-ի ու ողջ տարածաշրջանի համար: Մեկ խոսքով՝ Ջավախքում այսօր բարոյահոգեբանական իմաստով հեղձուցիչ մթնոլորտ է:

Հայտարարության շրջանակներում դիմում ենք Վրաստանում ՀՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան պարոն Յուրի Վարդանյանին. պարո՛ն դեսպան, Դուք այդպես էլ չընկալեցիք ու չըմբռնեցիք ջավախքահայոց խնդիրների ողջ փիլիսոփայությունը, չխորացաք ու ձեռնամուխ չեղաք և ոչ մի հարցի բարձրաձայնման ու լուծման ուղիների որոնման գործին, ջավախքահայությունն այդպես էլ չզգաց Ձեզանից ջերմություն, հոգատարություն ու նվիրվածություն: Մեծ ցավով ենք արձանագրում, սակայն մենք՝ ջավախքահայերս, անգամ Ձեր գոյությունն իսկ չենք զգացել այս մեկուկես-երկու տարիների ընթացքում:

Պարո՛ն Վարդանյան, Դուք այս ընթացքում միայն մեկ ազդեցություն եք ունեցել ջավախքահայության վրա, ի հետևանք որի՝ մեր սիրելի լենինականցի լեգենդար ծանրամարտիկը փոխակերպվեց անբովանդակ ու չկայացած դեսպանի: Պարո՛ն Վարդանյան, Դուք, բնականաբար, կհակադարձեք, կդիմեք չարչրկված հնարքների և կասեք,  որ շատ գործեր են արվել, որոնք չեն բարձրաձայնվել, ցավում ենք, որ հնացած այդ մեթոդները վաղուց են կորցրել իրենց հատկությունները, և մենք այսօր խոսում ենք կոնկրետ փաստերով:

Պարո՛ն դեսպան, Ձեզ համար անհասկանալի մի խաղի մեջ մտնելով՝ պարտվեցիք, և մենք այսօր պահանջում ենք Ձեր հրաժարականը: Պահանջում ենք՝ ոչ թե չկայացած դեսպանին վերստին սիրելի ծանրամարտիկով փոխարինելու երազանքով: Ամենևի՛ն: Պահանջում ենք, քանի որ միմիայն դպրոցականին հասկանալի չէ, որ Ձեր հրաժարականի մասին մեր պահանջով մենք ՀՀ իշխանություններից պահանջում ենք արմատապես վերանայել մեր մասով վարած ՀՀ արտաքին քաղաքականությունը: Մենք հաստատակամորեն հետամուտ ենք լինելու մեր պահանջներին, և հաջորդիվ սպասվում են նոր պաշտոնյաների մերկացումներ: 

Ջավախքահայ մի խումբ մտավորականներ

18.02.2016 թ.

Ախալցխա-Ախալքալաք

Հ.Գ. Մտավորականների անունները չենք հրապարակում նրանց խնդրանքով՝ հնարավոր հետապնդումներից խուսափելու համար: