Ընտրատեղամասում կանաչ լույսը կտանի քվեախցիկ, իսկ կարմիրը՝ ոստիկանություն
Նոր ընտրական օրենսգրքի ընդունման անհրաժեշտությունն ուղղակիորեն բխում է ՀՀ Սահմանադրության պահանջներից` ըստ որի, օրենսգիրքը պետք է համապատասխանեցվի Սահմանադրությանը և ուժի մեջ մտնի 2016թ. հունիսի 1-ից:
Ազգային ժողովի անցնող շաբաթվա քառօրյա նիստերի օրակարգ ընդունվեց կառավարության հեղինակած նոր ընտրական օրենսգրքի նախագիծը: ՀԱԿ խմբակցության պատգամավոր Լևոն Զուրաբյանը հայտարարեց, որ այսօր պատեհ պահը չէ նախագիծը քննարկելու համար և առաջարկեց քննարկումները հետաձգել: Ապա ավելացրեց. «Իշխանությունների կողմից չտեսնելով համարժեք քայլեր՝ հանրությանն ընդառաջ, ՀԱԿ-ն առկախում է իր մասնակցությունը օրենսգրքի նախագծի քննարկմանը, քանի դեռ բարեխիղճ բանակցությունների արդյունքում ձեռք չի բերվել համաձայնություն»:
Այնուհետև քվեարկությամբ որոշվեց, որ Ընտրական օրենսգրքի նախագիծը քննարկվելու է հատուկ ընթացակարգով՝ հիմնական զեկուցողին տրամադրելով այն ներկայացնելու համար մինչև 60 րոպե ժամանակ:
Մոտենալով ամբիոնին՝ հիմնական զեկուցող կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար Դավիթ Հարությունյանը նշեց, որ սահմանադրական փոփոխությունները միակ պատճառն ու հենքը չեն նոր մոտեցումներով ընտրական օրենսգիրք ունենալու հարցում:
Կառավարության ներկայացուցչի խոսքերով՝ ընտրությունների հետ կապված մեզանում կան բազում երևույթներ, որոնք համարում են անթույլատրելի և փորձ է արվում ներկայացված ընտրական օրենգրքի նախագծով տալ լուծումներ, որոնք, ըստ իրենց, «կվերացնեն այն հնարավոր թերությունները, որոնք այսօր առկա են ընտրական գործընթացում»: Ավելին՝ նոր ընտրական օրենսգրքի նախագիծը մեկ այլ նպատակ ևս հետապնդում է. ստեղծել այնպիսի դաշտ, այնպիսի մեխանիզմներ, որոնք հնարավորություն են ընձեռում շատ մեծ ճշտությամբ վերականգնել ընտրական պատկերը, պարզել՝ որ ժամին ինչ է տեղի ունեցել:
Ինչպե՞ս է ձևավորվելու Ազգային ժողովը
Ընտրական օրենսգրքի նախագծի փոփոխություններից մեկը վերաբերում է Ազգային ժողովի ընտրություններին, խորհրդարանի ձևավորմանը: Դավիթ Հարությունյանն ասաց, որ Ազգային ժողովի ընտրություններն անցկացվում են համամասնական ընտրակարգով: Ըստ նրա՝ երբ խոսում են համամասնական ընտրակարգի մասին, պետք է մարդիկ հասկանան, որ համամասնական ընտրակարգն ունի տարբեր եղանակներ և այդ ընտրակարգն ամենատարածվածն է եվրոպական երկրներում:
Դավիթ Հարությունյանն ասաց, որ չի կարելի համարել, թե մեր երկրում լիովին կայացած կուսակցություններ կան, որ ներկուսակցական ժողովրդավարությունը հստակ գործում է: Ըստ այդմ՝ եթե նախագիծն ընդունվի, ապա ընտրություններն անցկացվելու են համամասնական ընտրակարգով՝ հանրապետության ողջ տարածքն ընդգրկող մեկ բազմամանդատ ընտրատարածքից` կուսակցությունների, կուսակցությունների դաշինքի համապետական և տարածքային ընտրական ցուցակներով առաջադրված պատգամավորի թեկնածուների թվից:
ՀՀ տարածքը բաժանվելու է 13 ընտրական տարածքների. յուրաքանչյուր մարզ ներկայացնելու է մեկ տարածք, իսկ Սյունիքի և Վայոց ձորի մարզերը դիտարկվելու են համատեղ մեկ տարածք: Երևան քաղաքը բաժանվելու է 4 տարածքների:
Ընտրություններին մասնակցող յուրաքանչյուր կուսակցություն, կուսակցությունների դաշինք առաջադրելու է թեկնածուների մեկ համապետական ընտրական ցուցակ և մեկական տարածքային ընտրական ցուցակ՝ յուրաքանչյուր տարածքի համար (թվով 13): Նրանք ներկայացնելու են նաև թեկնածուներ և ձևավորելու են կուսակցության ընտրական ցուցակները:
Յուրաքանչյուր կուսակցություն, դաշինք տարածքային ընտրական ցուցակում իրավունք ունի առաջարկելու թեկնածուներ: Ընդ որում՝ նախատեսվում է առաջարկել առնվազն 5 թեկնածու` յուրաքանչյուր 15,000 ընտրողի հաշվարկով մեկ թեկնածու:
Իսկ համապետական ընտրական ցուցակը բաղկացած է լինելու երկու մասից: Առաջին մասը ընդհանուր կուսակցության ընտրական ցուցակն է, որում պետք է ընդգրկված լինեն թեկնածուները բոլոր տարածքներից, ինչպես նաև կարող են ընդգրկվել այդ կուսակցության, դաշինքի անդամ կուսակցություններից ոչ մեկի անդամ չհանդիսացող անձինք: Յուրաքանչյուր ցուցակ պետք է ունենա փոքր հատված` երկրորդ մաս, որը վերաբերելու է ազգային փոքրամասնություններին:
Կուսակցությունը, դաշինքն իրենց համապետական ընտրական ցուցակի առաջին մասում ընդգրկված թեկնածուներից կազմելու են տարածքային ընտրական ցուցակներ: Յուրաքանչյուր թեկնածու կարող է ընդգրկվել միայն մեկ տարածքային ընտրական ցուցակում: Յուրաքանչյուր ընտրող ընտրելու է կամ կուսակցությունը կամ կուսակցության ընտրական ցուցակից կոնկրետ թեկնածուի: Եթե կուսակցության ընտրական ցուցակի թեկնածուն ձայն է ստացել, ապա այդ ձայնը միաժամանակ հաշվվում է նաև կուսակցության օգտին:
Ազգային ժողովի մանդատները բաշխվելու են այն կուսակցությունների և դաշինքների ընտրական ցուցակների միջև, որոնք ստացել են կողմ քվեարկված քվեաթերթիկների ընդհանուր թվի և անճշտությունների թվի գումարի կուսակցության դեպքում` 5, իսկ կուսակցությունների դաշինքի դեպքում` 7% կողմ ձայներ:
Կուսակցությունների մանդատների ուղիղ կեսը պետք է ընտրվի համապետական ցուցակներից, մյուս կեսը՝ տարածքային:
Ընտրական արգելապատնեշները հաղթահարած ցանկացած կուսակցություն, դաշինք կարող է քաղաքական կոալիցիա կազմել ընտրական արգելապատնեշները հաղթահարած այլ, առավելագույնը երկու կուսակցությունների, դաշինքների հետ, եթե նրանց օգտին տրված ձայների գումարը բավարար է մանդատների ընդհանուր թվի 54%-ը ստանալու համար:
Օրենքի նախագծով նախատեսված է նաև երկրորդ փուլ, որն ունի «խուճուճ» կարգավորում: Այսպես. երկրորդ փուլին մասնակցելու իրավունք ունեն առաջին փուլում առավելագույն ձայներ ստացած երկու կուսակցությունները, դաշինքները: Եթե առավելագույն ձայներ ստացած երկու կուսակցությունները, դաշինքները միասին նոր դաշինք են կազմում, ապա երկրորդ փուլին մասնակցելու իրավունք է ստանում առավելագույն ձայներ ստացած, նոր դաշինքի կազմի մեջ չմտնող հաջորդ կուսակցությունը, դաշինքը, որի շուրջ ևս կարող է ձևավորվել նոր դաշինք:
Երկրորդ փուլում հաղթած կուսակցությունը, դաշինքը կամ նոր դաշինքը, որը առաջին փուլի արդյունքներով ստացել են մանդատների 54%-ից պակաս ձայներ, ստանում է այնքան լրացուցիչ մանդատներ՝ «բոնուս», որ արդյունքում այդ կուսակցության, դաշինքի մանդատների տոկոսի ամբողջ մասը հավասար լինի 54%-ի: Այս փուլն ընդամենը մեկ՝ 54%-ի հարց է լուծում: Իսկ այստեղ պարտվողներ չեն լինելու: Երկրորդ փուլ անցածները ևս հայտնվելու են խորհրդարանում:
Դավիթ Հարությունյանի խոսքերով՝ սա հետաքրքիր մոդել է, ինչը կնպաստի տարածքներում կուսակցությունների ակտիվացմանը: Իսկ «բոնուսի» էությունն այն է, որ Սահմանադրությամբ նախատեսված է կայուն խորհրդարանական մեծամասնության ձևավորումը: Ինչ վերաբերում է հենց 54%-ի վրա կանգ առնելուն, ապա Դավիթ Հարությունյանը նշեց, որ այդ թիվն արդեն օգտագործվում է մեկ այլ երկրում՝ Իտալիայում, իսկ կայուն մեծամասնության հասկացության մասին խոսվում է հենց իտալական մոդելում:
Դ. Հարությունյանի ներկայացմամբ՝ նախագծով առաջարկվում է «բոնուսներ» տալ նաև խորհրդարանում հայտնված քաղաքական փոքրամասնությանը: Նպատակն այն է, որ վերջինիս մանդատների թիվն անցնի 33% սահմանագիծը՝ դրանով հնարավորություն տալով գործածել այն մեծանիզմները, որը Սահմանադրությունը նախատեսել է հենց փոքրամասնության համար:
Գունավոր քվեաթերթիկների փոխարեն՝ կողային նշագրում
Նոր ընտրական օրենսգրքի նախագծում ամրագրված դրույթներով մեկից ավելի անգամ քվեարկելը բացառելու նպատակով նոր կարգավորումներ են ներմուծվել: Մասնավորապես` կանոնակարգվել են ընտրական ցուցակների կազմման, վարման, դրանց հրապարակայնության, ընտրողների գրանցման հարցերը։ Ինչպես հավաստիացնում են հեղինակները՝ նշված բոլոր գործառույթներն իրականացվում են ընտրական գործընթացի բոլոր մասնակիցների համար բաց և վերահսկելի պայմաններում:
Յուրաքանչյուր կուսակցություն ունենալու է «տարբերակված» քվեաթերթիկ: Թեև բոլոր քվեաթերթիկների գույնը նույնն է լինելու, սակայն քվեթերթիկի կողային հատվածում, կախված կուսակցությունից, լինելու է տարբեր մակարդակներում արված նշագրում: Քվեաթերթիկի վրա մեծ չափով գրվելու է նաև կուսակցության համարը, որը կուսակցությանը տրվելու է հենց գրանցման պահին: Նպատակն այն է, որ կուսակցության օգտին քվեարկած քվեաթերթիկը չհայտնվի այլ կուսակցության քվեաթերթիկի վրա և չհաշվարկվի վերջինիս օգտին:
Նշենք, որ սկզբնական շրջանում առաջարկվում էր առանձին գույնի քվեաթերթիկներ, որը պետք է հնարավորություն տար չխառնել քվեաթերթիկները մյուս կուսակցությունների քվեաթերթիկների տրցակներին՝ քվեարկության ամփոփման փուլում:
Կարմիր, կանաչ. Մեկը՝ մուտք ընտրախուց, մյուսը՝ ոստիկանություն
Փոփոխություն է լինելու նաև ընտրողի ինքնությունը ստուգելու, ընտրողների գրանցման հարցում: Ներկայիս գործող կարգը բավականին բարդացվել է: Մասնավորապես, սահմանվել է, որ ընտրողը քվեարկությանը մասնակցում է անձամբ և լիազորված քվեարկությունն արգելվում է:
Յուրաքանչյուր ընտրող մոտենում է մասնագետին: Մասնագետը վերցնում է ընտրողի անձը հաստատող փաստաթուղթը, ներմուծում այն ընտրողների ինքնությունը ստուգող տեխնիկական սարքի մեջ: Եթե ընտրողը որպես անձը հաստատող փաստաթուղթ ներկայացրել է նույնականացման քարտը կամ կենսաչափական անձնագիրը, գրանցվում է տվյալ տեղամասի ընտրողների ցուցակում և եթե առ այդ պահը անձը հաստատող որևէ փաստաթղթով չի մասնակցել քվեարկությանը, ապա էկրանին հայտնվում է տվյալ ընտրողի նկարը և էկրանի վրա վառվում է կանաչ լույս: Ընտրողը թողնելու է նաև իր մատնահետքը սարքի վրա, որը պահվելու է հիշողությունում:
Այն դեպքում, երբ էկրանին վառվի կանաչ գույնի ազդանշան, ապա ավտոմատ կերպով տպվելու է քվեարկության կտրոն, որի վրա գրվելու է ընտրողի անունը, ազգանունը, ընտրողների ցուցակում հերթական համարը, անձը հաստատող փաստաթղթի համարը, կտրոնի հերթական համարը, եթե շտեմարանում եղել է անձի լուսանկարը, ապա նաև այդ լուսանկարը, ընտրողին գրանցելու ժամը:
Իսկ եթե ընտրողը գրանցված չէ տվյալ տեղամասի ընտրողների ցուցակում, ինչպես նաև իր որևէ անձը հաստատող փաստաթղթով արդեն իսկ մասնակցել է քվեարկությանը, ապա սարքի վրա վառվելու է թարթող կարմիր լույսը: Այդ դեպքում ընտրողը դուրս է հրավիրվելու քվեարկության սենյակից, հանձնաժողովի նախագահը ընտրական տեղամաս է հրավիրելու ոստիկանության աշխատակիցներին, որոնք ձեռնարկելու են օրենքով սահմանված միջոցառումներ:
Նույնիսկ զինվորականները թողնելու են իրենց մատնահետքերը, բայց նրանց դեպքում այլ մանրամասներ չեն հրապարակվելու, օրինակ՝ անուն-ազգանունը: Սակայն, քվեարկության կտրոնի վրա պարտադիր լինելու է զինվորական ցուցակում առկա համարը, քվեարկության համարը, ժամը և այլն, որպեսզի անհրաժեշտության դեպքում պարզեն քվեարկողի անձը:
Բոլոր քվեարկողների մատնահետքերը հավաքվելու է մեկ տեղում և սարքը ստուգելու է, օրինակ՝ քվեարկությանը մասնակցած 1 մլն մարդու մատնահետքերի համընկնում առկա, թե ոչ: Պրակտիկորեն հնարավոր է, օրինակ՝ թիվ 1/10 ընտրատեղամասի ընտրողը քվեարկի նաև թիվ 13/5 ընտրատեղամասում: Սարքը ցույց է տալու այդ համընկնումները և երևալու է, թե ով է մեկից ավելի անգամ քվեարկել: Այդ համընկնումները հաշվի է առնելու կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը և այդ տվյալներն ուղարկվելու են իրավապահ մարմիններին:
Դավիթ Հարությունյանը, ներկայացնելով «անձնագիր կարդացող» սարքի առավելությունները, նշեց, որ կախված պահանջներից, էլեկտրականության անջատումների դեպքում դրանք կարող են առանց հոսանքի աշխատել 2-10 ժամ: Բացի սարքը, նշումներ են կատարվելու նաև թղթային մատյաններում, որպեսզի սարքի խափանումների դեպքում գործընթացը կաթվածահար չլինի:
Ի վերջո, գրանցումը հաջող ավարտելուց հետո բոլոր կուսակցությունների քվեաթեթիկների տրցակը ստանալով ընտրողը մտնելու է քվեախուց, որտեղ ծրարի մեջ դնելու է քվեարկած ընդամենը մեկ քվեաթերթիկ: Քվեարկելուց անմիջապես հետո ընտրողը մոտենալու է քվեատուփին, որտեղ հանձնաժողովի անդամը ծրարի վրա փակցնելու է ինքնասոսնձվող դրոշմապիտակ: Միայն դրոշմապիտակներով առկա քվեաթերթիկներն են համարվելու վավեր: Իսկ դրոշմապիտակ տրվելու է քվեարկության կտրոնի առկայության դեպքում՝ այն ընտրողից վերցնելու պայմանով: Բոլոր դրոշմապիտակները հաշվառվելու են, դրանց վրա լինելու է ընտրատեղամասի համարը:
Դավիթ Հարությունյանի ասելով՝ եթե նույնիսկ մեկ դրոշմապիտակի շեղում լինի, ապա այդ մասին ևս պետք է տեղեկացվեն իրավապահ մարմինները:
Ընդդիմությունը թերահավատորեն է մոտենում իշխանությունների «բարեփոխումներին»: Նրանց տեսակետին կանդրադառնանք առաջիկայում:
Մեկնաբանություններ (3)
Մեկնաբանել