Այս տարվա ապրիլի վերջին հրաժարականի դիմում ներկայացրեց Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպան Յուրի Հայրապետյանը: Նա պատճառաբանել էր, որ իր հրաժարականը պլանավորվել էր դեռևս տարեսկզբին, սակայն այն հետաձգվել էր 2015թ. տարեկան զեկույցը նախապատրաստելու և ներկայացնելու անհրաժեշտությունից ելնելով: Յու. Հայրապետյանի հրաժարականի դիմումն ընդունվել էր և երեկ ԼՂՀ Ազգային ժողովը մարդու իրավունքների պաշտպանի պաշտոնում ընտրեց ՀՀ արդարադատության ակադեմիայի արդեն նախկին ռեկտոր Ռուբեն Մելիքյանին:

«Հետքի» հարցերին պատասխանում է Արցախի նորընտիր մարդու իրավունքների պաշտպանը:

Պարոն Մելիքյան, ինչո՞վ էր պայմանավորված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպանի հրաժարականը և ինչու որոշեցիք  Դուք  ստանձնել այդ պաշտոնը:

ԼՂՀ մարդու իրավունքների պաշտպանն իր պատասխանը տվել է, եթե չեմ սխալվում իր հրաժարականի հայտարարության մեջ: Երբ երեկ հանդիպեցինք, նույն բանը ինձ վերահաստատեց: Մասնավորապես այն, որ արդեն 8 տարի զվաղեցրել է  ԼՂՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի պաշտոնը և  իր կարծիքով, լավ կլինի, որ այլ «թարմ» մարդիկ աշխատեն:

Ինչ վերաբերում է ինձ, թե ինչպես համաձայնեցի, կարծում եմ այստեղ երկար բացատրելու կարիք չկա: Ապրիլի 2-ից հետո առաջնահերթություններ են փոխվել, ինչը ենթադրում էր հնարավորության դեպքում աշխատանքի հնարավորություն,  առաջարկի ընդունում, որը կապված է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունում տեղի ունեցող իրադարձությունների հետ: Ադրբեջանական ագրեսիան, հարձակումը իր անմարդկային դրսևորումներով՝ ծերերի, երեխաների, զոհվածների մարմինների  նկատմամբ, դրանք  չէին կարող անարձագանք մնալ շատերի, այդ թվում իմ մեջ:  Ես պատիվ եմ ունեցել այդ առաջարկը ստանալ Արցախի Հանրապետությունից և անկեղծ ասած, երկար չեմ մտածել առաջարկն ընդունելու հարցում:

Կարո՞ղ ենք ասել, որ մարդու իրավունքների պաշտպանի փոփոխությունն առաջին հերթին պայմանավորված էր հենց ապրիլի սկզբին Արցախի սահմանագծում ծավալված ռազմական գործողություններով:

Ես կդժվարանամ նման բան ասել, որովհետև սա փոփոխություն չէր, այլ երկու ինքնուրույն պրոցես. Մարդու իրավունքների պաշտպանի հրաժարական և նոր մարդու իրավունքների պաշտպանի ընտրություն: Ինչու չեմ ուզում այդպես ասել, որովհետև մարդու իրավունքների առաջին պաշտպանը շատ  ակտիվ էր և շատ արագ, եթե չեմ սխալվում, ապրիլի երկրորդ տասնօրյակում հրապարակեց դեպքերի վերաբերյալ զեկույց: Ավելին՝ դրանից հետո հրապարակեց ևս մեկ իրավական գնահատական, ևս մեկ փաստաթուղթ, որը վերաբերում էր շատ կոնկրետ հարցերի: Մասնավորապես՝ Արցախի հանրապետության խաղաղ բնակչության դեմ կատարվող գործողություններն ու Ադրբեջանի խաղաղ բնակչության օգտագործումը որպես վահան, ինչը Ժնևյան կոնվենցիաներով արգելված գործողություններ են, ասենք՝ զինվորական տեխնիկայի, ռազմական օբյեկտների տեղակայումը բնակավայրերի մեջ: Այդ ամենը շատ հստակ ներկայացվեց մարդու իրավունքների առաջին պաշտպանի կողմից: Այս պայմաններում կդժվարանայի կոնկրետ որակում տալ:

Իմ մասով կարող եմ ասել՝ այո: Իմ կողմից նման առաջարկն ընդունելը իսկապես, պատճառահետևանքային համակարգում մեծ դեր ուներ ադրբեջանական ագրեսիան: Ես դա հաստատում եմ:

Արցախում, Ձեզ համար որո՞նք են լինելու առաջնահերթությունները:

Առաջնահերթությունները ԼՂՀ Ազգային ժողովի նիստի ժամանակ եմ ներկայացրել: Դրանք վերաբերում են հենց իմ կողմից բարձրացված հարցերին: Մարդու իրավունքների պաշտպանի ինստիտուտի ողջ լիազորությունների շրջանակն օգտագործել բարձրաձայնելու համար այն անթույլատրելի դեպքերի մասին, որոնք տեղի են ունեցել ապրլի 2-5-ը, դրանից հետո, բարձրաձայնել դրանց դատապարտման կարևորության մասին՝ ուղղված կանխարգելմանը, ինչպես նաև հանցանք գործած անձանց պատասխանատվությանը:

Իսկ ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղությունը վիճակը ենթադրու՞մ է առաջնահերթությունների ընդլայնում կամ փոփոխում:

Մի քիչ դժվար է ասել: Օրինակ՝ արդյոք համեմատելի՞ է այսօրվա վիճակն այն վիճակի հետ, որն առկա էր, օրինակ՝  ապրիլի 1-ին: Ապրիլի 2-ից հետո իրավիճակ է փոխվել և չեմ կարծում, որ մենք վերադարձել ենք ապրիլի 1: Մարդու իրավունքների պաշտպանության տեսանկյունից, որպես մարդու իրավունքների պաշտպան ասեմ, որ մենք չենք վերադարձել ապրիլի 1: Որովհետև մենք ունենք շատ հստակ փաստեր այն մասին, որ տեղի են ունեցել մարդկության դեմ ուղղված հանցագործություններ և այդ  փաստերը պետք է հետևողականորեն արձագանք ստանան առաջին հերթին միջազգային իրավական հարթակներում: Մենք կարող ենք վերադառնալ ապրիլի 1 միայն այն դեպքում, երբ ի թիվս այլ հարցերի, նաև մարդու իրավունքների տեսանկյունից, ունենանք հստակ արձագանք, հստակ միջոցներ այդ բացառիկ հանցանքները կատարածների նկատմամբ:

Ի՞նչ առանձնահատկություն ունի չճանաչված պետության մարդու իրավունքների պաշտպանի ինստիտուտը և այդ պայմաններում ինչպե՞ս եք կարողանալու կապ պահպանել կամ համագործակցել միջազգային հանրության հետ:

Բնականաբար այդ հանգամանքը որոշակիորեն սահմանափում են հնարավորությունները, բայց դա չի նշանակում, որ հնարավորությունները քիչ են: Հնարավորությունները քիչ չեն, ուղղակի պետք է փորձել դրանցից օգտվել ավելի արդյունավետ: Ժամանակակից աշխարհը շատ դինամիկ զարգացող, բազմաթիվ ինստիտուտներ ունեցող, բազմաթիվ փոխներգործող կառույցներ ունեցող աշխարհ է և այս պայմաններում պետության ֆորմալ ճանաչումը կամ չճանաչումը չի կարող արգելք հանդիսանալ ակտիվ գործունեության համար: