Մարինե Մարտիրոսյան, Հակոբ Պողոսյան

սկիզբը

Արցախի հերոս Ռոբերտ Աբաջյանի մասին արդեն մի քանի օր է՝ ես ու Հակոբը բազմաթիվ պատմություններ ենք լսում: Օրեր առաջ մենք Ռոբերտենց բակում էինք:

Արաբկիր 45 փողոցի առաջին տանն են բնակվում: Մենք նրանց տուն չմտանք: Բակը հանգիստ էր, անցուդարձ գրեթե չկար: Հարևաններից Աշոտ Արարատյանին հանդիպեցինք, թթենու տակ կանգնած էր, սուրճ էր խմում: Ասում է՝ ապրիլի 2-ից ընտանիքով ուշքի չեն գալիս, չեն պատկերացնում, որ Կյաժոն կամ, ինչպես հարևաններից շատերն էին դիմում նրան, Ռոբերտիկը, այլևս չկա:

Փոքր էր, բայց մեծի պես էր մտածում

Ռոբերտը մանկուց կազմակերպչական ջիղ է ունեցել: Բակային ճամբարներ էր կազմակերպում, հաճախ հավաքույթներ: Աշոտ Արարատյանի կինը՝ Մերի Արարատյանը, ասում է, որ որդին Ռոբերտիկի ընկերներից է: Մանկության տարիներին փող էին հավաքում, գնում էին չիպս, հյութ առնում, հավաքույթ կազմակերպում: Կարող է վիճեին էլ, բայց հետո հաշտվում էին, կարծես, ոչինչ չի եղել:

Մի անգամ, հարևանուհին է հիշում, Ռոբերտենց տանը հարևանուհիներով սուրճ էին խմում: Այդ ժամանակ Ռոբերտը 5-6 տարեկան կլիներ: Տան պատուհաններից տեսել էին, թե երեխաները ոնց են վիճում: Հիմնականում լսում էին Ռոբերտի ձայնը: Ռոբերտն իրենից տարիքով մեծ տղաներին բացատրում էր, որ իրենք բոլորը հարազատներ են: Ավագներից մեկը հակաճառում էր, թե եթե նույն ծնողներից չեն, չեն կարող հարազատ լինել: Հարևանուհիները դուրս էին եկել բակ, հարցրել էին, թե ինչու են վիճում:

«Ռոբերտիկն եկավ, ինձ մոտեցավ, հարցրեց՝ Մերի տոտա, դուք Թերեզ տոտայի հետ քույրեր ե՞ք» (Թերեզան Մերիի ամուսնու հորեղբոր տղայի կինն է, ում հետ նույն փողոցում են բնակվում): Ես ու Թերեզը նայեցինք իրար, ասացինք՝ հա: Թերեզայի մեծ տղան ասաց՝ այ Ռոբերտ, ոնց կարան, է~, իրենք հարազատ քույրեր լինեն: Ռոբերտիկն էդ իրավիճակից դուրս եկավ, ասաց՝ լավ որ քույրեր չեն, ուրեմն, հարգովի քույրեր են: Հետո հարցրեցի՝ Ռոբերտիկ ջան, հարգովի քույրը ո՞րն է, կբացատրե՞ս մեզ: Նայեց-նայեց, ասաց՝ էդ էն ա, որ մենք իրար հետ կռվում ենք, բայց դուք անկախ ամեն ինչից իրար հետ նստում կոֆե եք խմում»,- սա պատմելուց հետո Մերին աչքերը մաքրում է: Ասում է՝ երբ գերդաստանով հավաքվում էին, հարսների կենացն էին խմում, ինքն ու Թերեզան Ռոբերտի ասածն էին հիշում, ասում էին՝ մենք հարգովի քույրեր ենք:

Բակի երեխաների մեջ ամենափոքրն էր, բայց երբ բակում մի բան պատահեր, Ռոբերտիկից էին հարցնում: Հարևաններն ասում են՝ վստահ էին, որ ինքը ճիշտն է ասում: «Արտակարգ աչքաբաց երեխա էր: Ոչ թե լավն ենք ասում, վատ բան չի եղել: Նրան ոչ միայն սիրում էին, այլև հարգում էին: Դուք պատկերացնո՞ւմ եք՝ երեխային այդ տարիքում հարգում էին: Դա առանձնահատուկ բան է»,- ասում է Աշոտ Արարատյանը: Երբ ձայնագրիչն անջատեցի, մենք հիմնականում խոսում էինք Ռոբերտի արարքի մասին:

Ա. Արարատյանը, հայացքը մի կետի սևեռված, մտածում է, հետո ասում է՝ էս մի ամիս է՝ մի միտք է պտտվում, թե Ռոբերտիկն այդ արարքն անելուց ինչ է մտածել: Կպչուն միտք է, դեպքն ուզում է և՛ պատկերացնել, և՛ ոչ: «Համարձակ երեխա էր, դեռ փոքրուց դրսևորվում էր համարձակությունը»,- ավելացնում է նա:

Էմմա Հակոբյանը փողոցի ծայրում է բնակվում: Ասում է՝ այդտեղ է ապրում 50 տարի, և այսքան ժամանակ Աբաջյաններից մի թթու խոսք լսած չկա: «Ռոբերտիկին ծնված օրվանից գիտեմ: Ամեն անգամ անցնել-դառնալուց կասեր, Էմմա տոտա, ո՞նց ես: Բանակ գնաց, էն էլ էդ օյինը եկավ»,- նշում է հարևանուհին:

Ավտոտնակում աշխատող հարևան Գագիկ Սահակյանին ենք մոտենում: Ասում է՝ 2 եղբայրներն էլ հերոս տղաներ են: Իրենք զույգ չեն, բայց շատ մոտ են եղել իրար հետ: Երբ բակում հարևաններից մեկը շուկայից տոպրակներով տուն գնար, կմոտենային, կօգնեին: «Դաստիարակված, բոլորին հասնող էրեխեք են: Մարդու բերան էլ չի բռնում Ռոբերտիկի մասին օղորմի ասի»,- սա ասելուց հետո խոր հոգոց է հանում:

Որ հետագա սերունդներն իմանան Ռոբերտ Աբաջյանի պատմությունը

Վարուժան Խոշորյանի ու նրա կնոջ՝ Ժաննա Սահակյանի համար Ռոբերտի կորուստը կրկին բացել է իրենց վերքը: Նրանք 3 որդիներից երկուսին կորցրել են դժբախտ պատահարի հետևանքով:

Մեր զրույյցի սկզբում Վ. Խոշորյանի ձայնը միանգամից խզվում է, աչքերը կարմրում են, ձեռքով մաքրում է թաց կոպերը, ներողություն է խնդրում, հետո դուրսէ գալիս սենյակից: Ռոբերտի մասին հիշողություններ է պատմում տիկին Ժաննան: Նրանց կրտսեր որդին՝ Հայկը, Ռոբերտից 6 տարով մեծ էր, չնայած դրան, ընկերություն էին անում:

Քիչ անց կրկին մեզ է միանում ամուսինը: Հարևանները պատմում են, որ Ռոբերտն այնքան աշխույժ, ակտիվ երեխա է եղել, նույնիսկ նրա քայլվածքի մեջ էր այդ աշխուժությունը:

«6 տարեկանից մեքենա էր քշում: Մեքենայի մեջ չէր երևում, ասում էի՝ էդ մեքենան ո՞վ ա քշում, վարորդը չի երևում, ամուսինս ասում էր՝ Կյաժն ա քշում»,- հիշում է հարևանուհին: Եթե հյուրերն իրենց մեքենաների բանալիները թողնում էին սեղանին, Ռոբերտն անպայման վերցնում էր, գնում մի շրջան անում մեքենայով, ապա վերադարձնում բանալիները:

Եթե փողոցում հարևան, ծանոթ անտարբեր անցներ, Ռոբերտիկը, միևնույնն է՝ գալու էր բարևեր, հարցներ՝ ոնց եք: Մարդու տրամադրությունը միանգամից փոխում էր, բոլորին կգրավեր: «Խաթրաշատ տղա էր»,- ավելացնում է Վ. Խոշորյանը:

«Մի բան պետք լիներ, կասեր՝ գնամ էս բանը բերեմ: Հարևան բժիշկ ունենք, իրենց հետ դեպք էր եղել, Ռոբերտն եկավ ասաց՝ դյադ Գառնիկ, գնամ էս բանը բերեմ, գնամ էն բերեմ: Փողոցում ինչ-որ դեպք էր պատահել, սեղանների աթոռների կարիք կար, հիշում եմ, եկավ, իրենից մեծ տղաներին հավաքեց, օգնեց: Հասնող երեխա էր»,- ասում է հարևանը:

Մեր բոլոր զրույցների առանցքը միշտ դառնում է ապրիլի 2-ի գիշերը: Բոլոր հիշողությունները գալիս հատվում են այդ կետում:

Ամուսիներն ասում են՝ Ռոբերտի ծնողները Ռուսաստանում էին, կարող էին ազատել տղային ծառայությունից, բայց չէին անի այդ քայլը: «Ռոբերտը հերոս էր նաև փողոցում: Նա հերոս էր և՛ փողոցում, և՛ բանակում: Հենց էնպես չէ, որ ասում ենք՝ հերոս էր…»,- շեշտում է Ժաննա Սահակյանը:

Բոլորս լռում ենք: Տիկին Ժաննան շարունակում է միտքը, ասում է, երբ կարդում էին նախորդ պատերազմի հերոսների մասին, չէր պատկերացնում, թե ինչ ասել է հերոսություն, հիմա այս տարիքին է հասել, նոր է հասկանում, թե ինչ է հերոսությունը:

Հարևաններն ասում են, որ հետագա սերունդները պետք է իմանան Ռոբերտ Աբաջյանի մասին: Նրանք առաջարկում են ոչ միայն իրենց փողոցը, որ փոքր է, այլև մի մեծ պողոտա անվանակոչել հերոսի անվամբ: «Հա, մենք իմացանք, բայց մեր թոռներն էլ պիտի իմանան այս պատմությունը»,- ասում է տիկին Ժաննան: