2013 թվականին հիմնադրված Teamable («Թիմըբլ») հայկական ստարտափը օգնում է ընկերություններին ամենակարճ ժամանակում գտնել իրենց անհրաժեշտ կադրերին և ձևավորել պրոֆեսիոնալ թիմեր՝ հիմնվելով գործող աշխատակիցների առաջարկների և ուղղորդման վրա: Գործելով Սան Ֆրանցիսկոյում և Երևանում՝ Teamable-ը արագ դարձավ հայկական ամենահաջողակ ստարտափներից մեկը, որի առաջարկած ծառայություններից օգտվում են համաշխարհային ճանաչում ունեցող խոշոր ընկերություններ: Teamable-ի ստեղծման, զարգացման և ապագա անելիքների մասին զրուցեցինք ընկերության համահիմնադիր Մերուժան Դանիելյանի հետ:

-Ո՞րն էր ստարտափի ստեղծման մոտիվացիան:

-Մոտիվացիան այն ռեալ խնդիրն էր, որ տեսնում էինք դեռ այն ժամանակ, երբ համահիմնադիրներով աշխատում էինք մեծ ընկերություններում: Մի կողմից կան մարդիկ, ովքեր ցանկանում են աշխատանքի ընդունվել, մյուս կողմից՝ ընկերություններ, որոնք այդ մարդկանց կարիքն ունեն: Մյուս մարտահրավերն էլ այն էր, որ կա ընկերության ներսում կադրերի ճիշտ դասավորության, համապատասխանեցման խնդիր: Առաջին հայացքից թվում է՝ այս խնդիրը կարևոր չէ, բայց սովորաբար այն ընկերություններն են ավելի հաջողակ, որոնք հենվում են «թիմ» գաղափարի վրա: Այսինքն՝ հիմքում լինում են ոչ թե ուժեղ անհատ և նրա շուրջ հավաքված միջակություններ, այլ թիմը լինում է հավասարակշռված: Ի սկզբանե նպատակը ընկերության ներսում թիմ ստեղծելու գաղափարն էր, հետո հասկացանք, որ դա այնքան կարևոր չէ, որքան ճիշտ մարդու աշխատանքի ընդունելը: Մեկ սխալն էլ կարող է փոխել ընկերության կուլտուրան, և այն կարող է ձախողվել:

-Ստարտափի մեկնարկից առաջ շուկայում ի՞նչ հետազոտություններ եք իրականացրել: Ի սկզբանե այն նախատեսված էր տեղակա՞ն, թե՞ ամերիկյան շուկայի համար:

-Սկզբում ստարտափը մեզ համար հոբբի էր: Չէինք մտածում լոկալ կամ համաշխարհային շուկան թիրախավորելու մասին: Մենք տեսնում էինք խնդիր, նաև դրա լուծումը և ընդամենը կյանքի ենք կոչել այն՝ աշխատանքից հետո որպես նախասիրություն երկար աշխատելով դրա վրա: Ինչ-որ պահի հասկացանք, որ դա պարզապես նախասիրություն չէ, կարելի է նախնական ստեղծածի հիման վրա իրական արտադրանք ստանալ: Այդ ժամանակ սկսեցինք շուկան գնահատել, հետազոտություններ իրականացնել, ինչի արդյունքում արտադրանքը բավականին փոփոխվել է: Շատ կարևոր է, որ փոփոխությունը հիմնված լինի շուկայում պահանջարկի գնահատման վրա:

Այս առումով ես խնդիր եմ տեսնում Հայաստանում: Մարդիկ, ովքեր ստարտափ են անում, բիզնես մտածողներ չեն: Առանց հասկանալու բիզնես «քեյսը» (case)՝ սկսում են իրագործել գաղափարը և խնդիրների են բախվում: Մենք ճկուն ենք եղել և կարողացել ենք ժամանակին ճիշտ կողմնորոշվել, բայց շատ մարդիկ, երկար աշխատելով, կատարյալի են հասցնում իրենց արտադրանքը, հետո հասկանում են, որ այն ոչ ոքի պետք չէ: Դրանից խուսափելու համար խնդիրը տեսնելուց հետո պետք է հետազոտել այն, հասկանալ՝ քանի” մարդու համար է այդ խնդիրը կարևոր: Գուցե դա միայն ձեզ համար է խնդիր կամ ևս երեք հոգու համար: Իսկ չորս մարդու համար արտադրանք ստեղծելn այնքան էլ նպատակահարմար չէ:

Հայաստանում այս խնդիրն ակնհայտ է: Պատճառներից մեկը շուկայի բացակայությունն է: Այստեղ շուկայի հետազոտություն անելը դժվար է: Գուցե հնարավոր է դա իրականացնել որոշ ոլորտներում, բայց ոչ բոլոր ընկերությունները կարող են իրենց թույլ տալ հետազոտություն անել, այն էլ «В2В» («Business to business») արտադրանքի համար: 

-2013 թվականին Teamable-ը հաղթեց «Գաղափարից դեպի շուկա» դրամաշնորհային մրցույթում, ինչը թույլ տվեց զարգացնել ստարտափը, հասնել ԱՄՆ: Հայկական ստարտափների համար հե՞շտ է ֆինանսավորում գտնել: 

-Այն ժամանակ այդ հաղթանակը ձեռքբերում էր: Հիմա հասկանում եմ, որ գումարը այդքան մեծ չէր, բայց մեզ համար դա մեկնարկի ուժեղ ազդակ էր: Հայաստանում ներդրումային միջավայրին շատ ծանոթ չեմ, գիտեմ, որ կան ընկերություններ, որոնք զբաղվում են նման գործերով, ֆոնդեր, որ ուղղված են ֆինանսավորմանը: Մեր ֆինանսավորումը ամբողջովին եղել է դրսում: Ի սկզբանե նպատակ էինք դրել գումար վերցնել այնպիսի ֆոնդերից ու անհատներից, որոնք մեզ ոչ միայն գումար կտան, այլև կուղղորդեն, կօգնեն խորհրդատվությամբ: Իրականում դա շատ կարևոր է սկսնակ ստարտափի համար:

ՏՏ ոլորտը շատ գլոբալացված է: Հայկական ստարտափը կարող է գումար ձեռք բերել նաև ԱՄՆ-ից: Պարզ է, որ ինչ-որ չափով դժվար կլինի, մենք էլ ենք այդ դժվարությունների միջով անցել, բայց անհնարին չէ: Պետք չէ ֆիքսվել միայն Հայաստանում գումար գտնելու վրա: Իհարկե, որոշ դեպքերում դա կարող է ռազմավարական քայլ լինել, մանավանդ, եթե կան հատուկ ֆոնդեր, բայց Հայաստանից գումար վերցնելը պարտադիր չէ: 

-Ո՞րն է Teamable-ի առանձնահատկությունը: Ի՞նչ կարևոր գործառույթ է այն իրականացնում: 

-Շուկայում մեր տրամադրած ծառայություններով առաջատար ենք, որովհետև մեր բոլոր մրցակիցները հենց մեզ հետ են մրցում: Մեր առաջարկած ծառայությունը օգնում է ընկերություններին գտնել ճիշտ կադրեր: Փաստարկված կարծիք կա, որ ամենալավ կադրերը երաշխավորված մարդիկ են: Երբ ինչ-որ ընկերություն նոր կադրի կարիք ունի, առաջին հերթին հարցնում է իր թիմի ներսում՝ ով ում գիտի, ում կառաջարկի: Քանի որ մարդիկ այժմ շատ ծանոթներ ունեն, դժվար է այդ հարցի պատասխանը տեղում տալը, բայց իրականում յուրաքանչյուր աշխատակից կարող է ծանոթ ունենալ, ով իդեալական թեկնածու կլինի թափուր պաշտոնի համար:

Մենք վերցնում ենք ընկերության աշխատակիցների սոցիալական ցանցերը (Facebook, LinkedIn, Gmail և այլն), հավաքում ենք մեկ հարթակում, տեսանելի ենք դարձնում իրենց և ընկերության կադրային բաժնի աշխատակիցների համար, միաժամանակ տեսանելի ենք դարձնում ընկերության թափուր աշխատատեղերը: Յուրաքանչյուր թափուր աշխատատեղի համար ընկերության աշխատակիցներին ցույց ենք տալիս սոցիալական ցանցերի իրենց  ընկերներից աշխատանքի պոտենցիալ թեկնածուների թոփ եռյակը՝ միաժամանակ թույլ տալով փոխել որոնման չափանիշները: Իսկ եթե աշխատանքի համար ճիշտ մարդու գիտեն, կարող են պարզապես անունով գտնել նրան և ուղղորդել աշխատանքի համար:

Վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ ծանոթ մարդուն աշխատանքի ուղղորդելու, երաշխավորելու սովորական գործընթացը ժամանակատար է՝ կապված ձևաթղթեր լրացնելու, ուղարկելու հետ, այդ պատճառով մարդիկ խուսափում են դրանից: Մենք այդ գործընթացը հասցրել ենք մկնիկի երկու կտտոցի: Մարդուց ընդամենը մեկ րոպե է պահանջվում՝ իր ընկերոջը, համապատասխան թեկնածուին աշխատանքի ուղղորդելու համար: Դրա հաշվին որոշ ընկերություններում ուղղորդված մարդկանց աշխատանքի ընդունելու (referral hiring) ցուցանիշը բարձրացրել, հասցրել ենք մինչև 70-80%-ի: 

-Ո՞րն է Teamable-ի բիզնես մոդելը:

-Ստարտափները խելացի թեստերի հաջորդականություն են՝ արտադրանքից սկսած մինչև բիզնես մոդելը: Երկար ժամանակ աշխատել ենք այդ ուղղությամբ, և հունվարից հետո մեր արտադրանքի գինը 20 անգամ բարձրացել է, ինչը չի ազդել օգտատերերի քանակի վրա: Դա չէր կարող նպաստել, բայց նաև չի խանգարել դինամիկ աճին, որը գրանցվում էր նախքան գների բարձրացումը: Քանի որ վաճառքը հիմնականում իրականացվում է ԱՄՆ-ի շուկայում, մենք յուրաքանչյուր աշխատակցի գրանցման համար ընկերությունից գանձում ենք 20 դոլար: Հաշվարկը պարզ է:

Հիմա ընդունված միտում կա, որ ամիսը մեկ անգամ ընկերությունների կադրային գծով պատասխանատուները հավաքում են բոլոր աշխատակիցներին և նրանց սոցիալական ցանցերի կոնտակտներում փորձում են գտնել նոր կադրերի: Այդ գործընթացը նվազագույնը 1 ժամ է տևում, իսկ ԱՄՆ-ում 20 դոլար/ժամ աշխատավարձ չկա: Եթե նույնիսկ մեր ծառայությունը շատ վատը լիներ, ակնհայտ է, որ ընկերությանը ավելի ձեռնտու է վճարել մեզ և թողնել, որ իր աշխատակիցը այդ մեկ ժամը իր գործով զբաղվի: Իսկ ելնելով մեր առաջարկած գործիքի արդյունավետությունից՝ կարող եմ ասել, որ այդ գինը աճելու շատ տեղ ունի, բայց դա պետք է ժամանակի ընթացքում լինի: 

- Teamable-ի ծառայություններից օգտվում են խոշոր ընկերություններ, ինչպիսին են Facebook-ը, Stripe-ը, Lyft-ը, Uber-ը և այլն: Հայաստանյան ընկերությունների շրջանում սպառողներ ունե՞ք: 

-Մենք սկսել ենք Հայաստանում: Այստեղ շուկա չկա, բայց պետք էր ինչ-որ ձևով թեստավորել արտադրանքը: Ի սկզբանե մեզ շատ աջակցել է SFL ընկերությունը, որ մեր առաջին սպառողն է եղել: Մարդիկ օգտագործում էին, իրենց կարծիքն էին արտահայտում, ինչի հիման վրա բավականին շատ փոփոխություններ են արվել: Հայաստանում Teamable օգտագործում են Workfront-ը, PicsArt-ը, ggTaxi-ին: Բայց խնդիրն այն է, որ շուկան շատ փոքր է: Եթե նույնիսկ օգտագործում են, նույն էֆեկտը չի ստացվում, ինչ մեծ շուկայի պայմաններում է, որովհետև այստեղ ՏՏ ոլորտում բոլորն իրար ճանաչում են: Նաև կա գործիքների համախումբ, որոնցից մեկը Teamable-ն է: Եթե առանց համախմբի են օգտագործում արտադրանքը, արդյունավետությունը կարող է 50%-ով նվազել: Հայաստանում չկան այդ գործիքները: Այստեղ աշխատում ենք միայն այն ընկերությունների հետ, որոնք մեր մասին լսել են, համագործակցելու առաջարկ են արել, մենք էլ սիրով համաձայնել ենք:

Գների բարձրացումից հետո հայկական ընկերությունների հետ նոր համագործակցություն չենք ունեցել, չնայած մինչ այդ էլ Հայաստանում նախկին գնից մոտ 20 անգամ ավելի էժան սիմվոլիկ գումարով էինք վաճառում ծառայությունը: Բայց քանի որ այժմ արագ զարգացման փուլում ենք, չունենք մեծ ռեսուրսներ, չենք կարող գնալ նման քայլերի: Զեղչեր, բնականաբար, կլինեն, բայց պետք է աշխատեցնել բիզնես տարբերակը: 

-Ստեղծել եք հարթակ, որը հնարավորություն է տալիս հավաքել պրոֆեսիոնալ թիմ: Իսկ ինչպե՞ս է ձևավորվել Teamable–ի թիմը: 

- Teamable-ն էլ է Teamable օգտագործում և բավականին արդյունավետորեն: Հարթակում գրանցված են ոչ միայն մեր աշխատակիցները, այլև խորհրդատուների թիմերը: Նրանց սոցիալական ցանցերից էլ կադրեր ենք գտնում: Օրինակ՝ մեր վաճառքի թիմը նախկինում աշխատել է մեր խորհրդատուի մոտ: Յուրաքանչյուր աշխատակից մեկ ուրիշի ծանոթն է: Նրանք կամ միասին են սովորել, կամ միասին նախկինում աշխատել են: Մենք տեղ ենք տալիս միայն պրոֆեսիոնալ կադրերին: 

-Ինչպե՞ս է գովազդվում IT արտադրանքը: Մարկետինգային ի՞նչ քայլեր եք իրականացնում: 

-Դեռ մարկետինգի թիմ չունենք, նոր ձևավորվում է վաճառքի թիմը: Գովազդը մինչ օրս իրականացվել է մեր սպառողների շնորհիվ: Փորձել ենք այնքան գոհացնել մեր սպառողներին, որ նրանք մեր մասին ամենուր խոսեն: Այսինքն՝ մեր վաճառքն էլ, ինչպես թիմի ստեղծումը, հիմնված է ուղղորդման վրա: Չնայած հակառակն էլ է պատահել. երբ Uber-ը սկսեց օգտվել Teamable-ից, որոշ ժամանակ անց հարցրինք, թե ում խորհուրդ կտան մեր ծառայությունը, ասացին՝ ոչ ոքի, երբ հարցրինք՝ ինչո՞ւ, պատասխանեցին, որ դա իրենց մրցակցային առավելություն է տալիս: Նման կիսակատակ դեպքեր լինում են, բայց հիմնականում մարդիկ հավանում են ու խորհուրդ են տալիս ուրիշներին: 

-Ձեր գնահատմամբ՝ որո՞նք են Հայաստանում ՏՏ ոլորտի խնդիրները: 

-Գլխավոր խնդիրը շուկայի բացակայությունն է: Եթե լոկալ խնդիր եք լուծում, շուկան կա, աշխատանքը հեշտանում է, իսկ գլոբալ բիզնեսի համար Հայաստանում շատ դժվար է: Չի ստացվում հետազոտություններ անելը, թեստավորելը, ներդրողների հոգեբանությունը հասկանալը և այլն: Շուկան սեփական աչքով մեկ անգամ տեսնելը շատ ավելի կարևոր է, քան մեկ տարի դրա մասին կարդալը, որովհետև կան նրբություններ, որոնց մասին ոչ ոք չի խոսում: Իրականում խոսելու էլ չէ, պետք է զգալ: Մինչև չնայես պոտենցիալ պատվիրատուիդ աչքերին, չես կարող հասկանալ՝ նա կօգտագործի՞ քո ծառայությունը, թե՞ ոչ: 

-Ո՞րն է Teamable-ի հաջողության բանաձևը: 

-Հավասարակշռված թիմը, միմյանց վստահելը և հաջողությանը հավատալը: Ես շատ մարդկանց գիտեմ, ովքեր առաջին արգելքին հանդիպելիս հետ են քաշվում: Մեզ մոտ 9000 անգամ Teamable-ը չի ստացվել, բայց մինչ օրս հաջողությամբ ստացվում է: Մենք հավատում ենք այն գործին, որ անում ենք: Դրա շնորհիվ հաճույք ենք ստանում արգելքները հաղթահարելուց, այլ ոչ թե հիասթափվում ենք: 

-Նշեցիք, որ այս պահին Teamable-ը արագ զարգացման փուլում է: Որո՞նք են ձեր նպատակները այս փուլում: 

-Գլխավոր նպատակը աճը ճիշտ կազմակերպելն է: Երբ արտադրանք ես ստեղծում, կարևոր է ճիշտ արձագանքներ ստանալը, դրանք ճիշտ օգտագործելը: Հիմա արտադրանքը կա, նույն գործընթացը շարունակվում է, ու հանկարծ կողքից սկսում են ուրիշ պարամետրեր աճել, օրինակ՝ ամսական պետք է երեք ծրագրավորողի աշխատանքի վերցնել, նոր ենթաբաժիններ ստեղծել և այլն: Դա շատ վախեցնող է, որովհետև երբեք չենք զբաղվել դրանով: Ականը վնասազերծելու պես մի բան է, պետք է զգույշ լինել, որ պայթյուն չառաջանա: Նպատակն այն է, որ բոլոր նոր մոտեցումները հեռանկարային լինեն, յուրաքանչյուր նոր ենթաթիմի միջուկը ճիշտ դրվի:

Մարինե Ստեփանյան