HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Թագուհի Հակոբյան

Անտառային փոխակերպումներ

«Հայաստանում անտառածածկ տարածքները զբաղեցնում են 334 հազար հա կամ տարածքի 11,2 տոկոսը, որը հանրապետության բնակչության մեկ շնչի հաշվով կազմում է ընդամենը 0,1 հա: Ներկայումս հանրապետության բնական անտառների շուրջ 70 տոկոսը կազմալուծված ու ծերացած է: Ըստ անտառային պաշարների հաշվառման վերջին տվյալների (1993թ.), անտառային ֆոնդի փայտանյութի ընդհանուր պաշարը կազմում է 41,74 մլն խմ, իսկ տարեկան վերաճը` 354 հազար խմ»,- նշված է Հայաստանի Հանրապետության 2002թ. «Ազգային գնահատման զեկույց»-ում: ՀՀ բնապահպանության նախարարության մեզ տրամադրած տվյալներով` այժմ ՀՀ-ում անտառածածկ տարածքը կազմում է 277 հազար 674 հա: Մասնագետների հաշվարկներով` վերջին տարիների ընթացքում տարբեր աստիճանի ինտենսիվությամբ հատվել է շուրջ 30 հազար հա անտառ, որից մոտ 7 հազար հա` ամբողջությամբ:

Ներկայումս հանրապետությունում տարեկան այրվում է մոտ 0,5 մլն խոր. մետր փայտանյութ, որից միայն 10-12 տոկոսն է հաշվառվում: Անտառային մեծ զանգվածներ են ոչնչացել հատկապես Լոռու, Տավուշի, Սյունիքի եւ Գեղարքունիքի մարզերում, ինչի հետեւանքով ակտիվ էրոզիոն-սելավային պրոցեսներ տեղի ունեցան Վանաձոր, Գորիս, Իջեւան քաղաքներում, Նոյեմբերյանի, Մարտունու մի շարք գյուղերում, որտեղ մեծ վնաս է հասցվել բնակելի տներին, բազմաթիվ այլ կառույցներին, ինչպես նաեւ գյուղատնտեսական նշանակության զգալի մակերեսով հողատարածքներին: Բնապահպանական ոլորտում մասնագետնեռի ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ հանրապետությունում անտառածածկ տարածքների կրճատումից բացի, տեղի է ունեցել ծառատեսակային կազմի եւ տարածքների փոփոխություն` բարձրարժեք հաճարի, կաղնու, սոճու, հացենու ծառուտները փոխակերպվել են ցածր արդյունավետության բոխուտների, ցաքուտների, նոսրուտների եւ այլն:

«Ընդհանրապես 10 տարին մեկ անգամ պետք է անտառշինություն (մոնիտորինգ, գույքագրում, քարտեզագրում) իրականացվի, եւ առաջիկա 10 տարիների համար միջոցառումների ծրագիր ներկայացվի: Իսկ դա նշանակում է ֆիքսել բոլոր անտառտնտեսություններում ծառերի, բացատների, թփուտների տարիքը, դասը, կարգը, որտեղ որքան վերաճ կա եւ այլն»,- հաավաստում է «Հայանտառ» պետական ոչ առեւտրային կազմակերպության գլխավոր տնօրեն Հրաչյա Հովակիմյանը: Վերջին անգամ անտառշինություն կատարվել է 1993թ., սակայն` ոչ ամբողջությամբ: Ըստ պրն Հովակիմյանի, տնտեսություններ կան, որտեղ 20 տարի է, ինչ գույքագրում չի կատարվել: Էներգետիկ ճգնաժամի տարիներին զանգվածային ծառահատումները հաճախ չեն բացահայտվել: Իսկ չբացահայտված ապօրինի ծառահատումների պատասխանատվությունը ընկնում է անտառտնտեսությունների նյութական պատասխանատուների վրա:

Ըստ «Հայանտառ»-ի անտառների պահպանության եւ պաշտպանության բաժնի պետ Արտաշես Մանասերյանի, «մեծածավալ բնույթի ապօրինի ծառահատումները սոցիալական արմատներ ունեն: Գյուղերում նույնիսկ ամռանն են ծառեր հատում` որպես էժան վառելափայտ: Չարքաշ գյուղացու համար ապրուստի միակ միջոցը ««բաց պահեստ» հանդիսացող անտառն է»: Պրն Մանասերյանի հավաստմամբ, այս երեւույթի դեմն առնելը խիստ դժվար է: 1994թ. գործող ՀՀ անտառային օրենսգրքում հստակ ամրագրված չեն անտառպահախմբի իրավունքներն ու պարտականությունները: Անտառտնտեսության աշխատակիցը օրենքով պաշտպանված չէ եւ հաճախ չի իմանում, թե ինչպես վարվի անտառհատողի հետ: Պաշտոնական տվյալներով, 2000թ. համակարգի անտառտնտեսություններում ապօրինի հատվել է 61220 ծառ, 2001թ.` 85796 ծառ, 65649 ծառ էլ` 2002թ. ընթացքում: Նույն 2002թ. 13մլն դրամի վնաս է վերականգնվել:

«Անտառվերականգնումը համալիր խնդիր է»

«Հայանտառ»-ի գլխավոր տնօրեն Հ. Հովակիմյանը մեր զրույցի ժամանակ նշեց, որ 2001թ. ՀՀ կառավարությունը որոշում է ընդունել բնափայտի մթերման նպատակով թանկարժեք ծառատեսակների(կաղնի, թխկի, հացենի, տանձենի, լորենի եւ այլն) հատումն արգելելու մասին: Համաձայն այդ որոշման` թույլատրելի են միայն այդ ծառատեսակների սանիտարական հատումները: Հ. Հովակիմյանը փաստեց նաեւ, որ Հայաստանում կաղնու հատումները միշտ էլ սահմանափակ են եղել: Այնուհանդերձ, մեր կաղնին չի վրիպել օտարների ուշադրությունից: 1998-99թ.թ. շվեդներն այցելեցին Հայաստան եւ հյուսիսային շրջաններում հաշվառեցին կաղնուտները: Սակայն ուսումնասիրությունն, ըստ պրն Հովակիմյանի, մակերեսային բնույթ է կրել: Մասնավորապես, նրանք ուսումնասիրություններ չեն անցկացրել հարավային եւ կենտրոնական Հայաստանում, որտեղ աճող կաղնուտներն էականորեն տարբերվում են հյուսիսային Հայաստանի կաղնուտներից: Բացի այդ, կաղնուտների հաշվառումն առանց անտառշինական նախագծերի է իրականացվել:

ՀՀ գլխավոր անտառապետ Արա Մեջլումյանի հավաստմամբ, 2002թ. ՀՀ-ում կատարվել է 235 հա տնկում, 263հա անտառկուլտուրաների լրացում, 450 հա-ի վրա` նպաստում անտառի բնական վերաճին, 190հա` հողի նախապատրաստման աշխատանքներ: Ընդ որում, հիմնականում ուշադրություն են դարձնում Լոռու մարզին, քանզի նա ամենից շատն է տուժել էներգետիկ ճգնաժամի տարիներին:

«Անտառվերականգնման աշխատանքների 50 տոկոսը իրականացվել է Լոռու մարզում, մնացյալը` Սյունիքի, Վայոց ձորի, Տավուշի, Կոտայքի, Արագածոտնի մարզերում»,- նշեց Ա. Մեջլումյանը:

ՀՀ գլխավոր անտառապետից տեղեկացանք նաեւ, որ 2003թ. ՀՀ կառավարությունը «Հայանտառ»-ին հետեւյալ պատվերն է «իջեցրել». 220հա` անտառատնկում եւ ցանքս, 131հա` անտառային կուլտուրաների լրացում, 44հա` բնաշվային վերականգնման աջակցություն, 262հա` նպաստում անտառի բնական վերաճին, 109հա` հողի նախապատրաստում, 7 հա` տնկարանների հիմնում եւ խնամք, 655 հազար հատ տնկանյութի աճեցում եւ 8,7 տոննա սերմերի մթերում: Հատկանշական է, որ ըստ ՄԱԿ-ի զարգացման ծրագրի «Հայաստանի կենսաբազմազանության պահպանության համար հզորությունների գնահատում» զեկույցի` «2000թ-ին ընդհանուր աշխատանքների համար նախատեսվել էր 700 մլն դրամ, որից հիմնական անտառտնտեսական աշխատանքների համար պլանավորվել է 628 մլն դրամ եւ օժանդակ տնտեսության գծով 72 մլն դրամ: Ծախսերը հիմնական անտառտնտեսական աշխատանքների գծով պլանավորվել էին ի հաշիվ պետբյուջեի` 83,1 մլն դրամ եւ 544,9 մլն դրամը` ի հաշիվ սեփական միջոցների:

2000թ-ի համար «Հայանտառ» ՊՓԲԸ համակարգում պլանավորվել էր ստանալ 900 մլն դրամի սեփական եկամուտ, փաստացի ստացվել է 638 մլն դրամի համախառը եկամուտ կամ պլանը կատարվել է 70,9 տոկոսով: Սպասվելիք սեփական եկամուտի դիմաց պլանավորվել էր կատարել ընդհանուր անտառտնտեսական ծախսեր 700մլն դրամի, փաստացի ծախսը կազմել է 548 մլն դրամ կամ այն կատարվել է 78,3 տոկոսով: Անհրաժեշտ է նշել, որ եթե պետական բյուջեից անտառտնտեսվարման համար նախատեսված հատկացումները նույնիսկ ամբողջապես տրամադրվեին, ապա այդ գումարները նույնպես չէին բավարարի երկրի անտառտնտեսվարման ներկա պահանջները: Լիարժեք անտառվերականգնման, խնամքի, վերարտադրության աշխատանքներ կատարելու համար անհրաժեշտ է ներկա պետբյուջեով հատկացումները տասնապատկել: Միայն անտառբուծման համար անհրաժեշտ է մոտ 600-700 մլն դրամ, նույն համամասնությունը առկա է նաեւ անտառապատման եւ անտառխնամքի ոլորտներում»:

«Հայանտառ»-ի գլխավոր տնօրեն Հ. Հովակիմյանը դժգոհեց, որ հասարակական կազմակերպությունները հանդես են գալիս սոսկ քննադատի դերում եւ` ոչ ավելին: Մյուս կողմից էլ, դոնոր կազմակերպությունները (Համաշխարհային բանկը եւ այլք) խուսափում են պետական կառույցների հետ գործ ունենալուց եւ գերադասում են իրենց ծրագրերը իրականացնել հասարակական կազմակերպությունների հետ: Որպես համագործակցության թերեւս միակ օրինակ պրն Հովակիմյանը նշեց Տավուշի եւ Գեղարքունիքի մարզերում իրականացվող բնական պաշարների կառավարման եւ չքավորության նվազեցման ծրագիրը, որի համար ՀԲ-ն 16 մլն դոլար է հատկացրել:

Հասարակական կազմակերպություններից միայն «Կանաչազարդ Հայաստանն» է մասնակցել Երեւանում իրականացված ծառատնկմանը: Ինչ վերաբերում է Թուֆենկյան հիմնադրամի «Հայաստանյան անտառներ» հ|կ-ին, ապա «Հայանտառ»-ը Օձունի հատվածում 50 հա է տրամադրել ծառատնկման համար, սակայն հ/կ-ն մինչ այժմ որեւէ ծրագիր չի ներկայացրել, թե անտառվերականգնման ինչ աշխատանքներ է կատարելու: Չէ՞ որ անտառվերականգնումը սոսկ ծառ տնկել չի նշանակում, այլ տեւական խնամք ու համալիր աշխատանք է պահանջում: «Հայաստանյան անտառներ» հ/կ-ի գործադիր տնօրեն Նազելի Վարդանյանն էլ տեղեկացրեց, որ Օձունի հատվածում 100 հա (50հա-ն` «Հայանտառ»-ի կողմից, 50հա-ն` համայնքի) տարածք է տրամադրվել, որտեղ գարնանն իրենք 130 հազար ծառ են տնկել: Ծառատունկ են իրականացրել նաեւ Ծիծեռնակաբերդի տարածքում:

«Կողջունենք հ/կ-ների հետ համագործակցության ցանկացած քայլ»,- զրույցը եզրափակեց Հ. Հովակիմյանը:

 

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter