Մհեր Ենոքյան

«Հետքի» թղթակիցը «Նուբարաշեն» բանտից

Մեքենայով քաղաքից դուրս ենք գնում, անցնում ենք Սովետաշենի գերեզմանների մոտով: Երևի 6 -7 տարեկան եմ, մեքենայի հետևում նստած` երեսս կպցրել եմ պատուհանին, նայում եմ դեպի ամայի տարածություն: Մեկ էլ բլուրներից մեկի արանքից ինչ-որ կլորավուն շենք տեսա:    

- Պա՛պ, էս ի՞նչ ա:                                                                                                                               Հայրս շարունակում է վարել մեքենան, մայրս, մի փոքր մտածելուց հետո, ասում է.

- Բանտ:                                                                                                                                               - Էդ ի՞նչ ա, - զարմացած հարցնում եմ ես. առաջին անգամ էի նման բառ լսում:   

Ծնողներս գիտեին, որ չեմ հանձնվի, մինչև ամեն ինչ չպարզեմ:

- Տեղ, որտեղ մարդկանց են պահում - վերջապես ասում է մայրս:  

Հաջորդ հարցս չի ուշանում:

- Ինչի՞ համար են պահում, - մտածեցի, որ հիվանդանոցի տիպի ինչ-որ հիմնարկ է:   

- Օրենքներ խախտելու, - ասես կանխատեսելով, որ ամեն պատասխան էլ մի նոր հարց է առաջացնելու, հայրս վերջակետ է դնում,- երբ մեծանաս, մնացած հարցերիդ պատասխանները կիմանաս:    

- Մա՛մ, բա էդ մարդիկ տուն չե՞ն գնում,- մի փոքր վախենալով, որ հայրս կարող է բարկանալ, այնուամենայնիվ հարցրեցի ես:

- Չէ՛, նրանց դռների հետևում` փակի տակ են պահում՝ վանդակում:

- Բա ինչի՞ չեն փախնում, - անկեղծ զարմանալով ու բարկանալով հարցրեցի ես, - քանի որ նույնիսկ մեր տան երկու` կանաչ ու կապույտ թութակներին ամեն օր վանդակի միջից բաց էի թողնում, որ ազատ թռչեն տան մեջ:

Մտքերը հանգիստ չէին տալիս ինձ, երևակայությունս տարբեր պատկերներ էր բերում աչքիս առաջ:     «Լա՛վ,- մտածում էի,- էն մարդիկ, որ բանտում են, մի՞թե ելք չունեն…»:

Տարիներ անց ինքս հայտնվեցի այդ տարօրինակ կլոր շենքում և հենց այդտեղ էլ իմ առաջին գրքում գրեցի. «Երևանի ծայրամասերից մեկում կա գերեզմանոց, աղբանոց և ևս մի կլորավուն տեսքով յուրահատուկ գերեզման: Հարազատները ծաղիկների փոխարեն այստեղ սնունդ ու հագուստ են բերում»:

Ասես ճակատագրի հեգնանք լինի այս ամենը, և ես պարտավոր եմ գտնել ելքը… Երկու օր առաջ վերջացրեցի մի պատմվածք, որը, կարծում եմ, կարևոր հարցերի պարզաբանում է տալիս կապված իմ տարօրինակ ճակատագրի հետ… Հուսով եմ, որ մինչև տարվա վերջ լույս կտեսնի պատմվածքների և վավերապատումների ժողովածուն, որը արդեն վերնագրել եմ «Զգացմունքների պետություն»:                  

Այս տարվա ընթացքում և՛ թարգմանություններ եմ կատարել, և՛ շարունակել եմ ուսումս ու աշխատանքս: Երեք գրքերիս բոլոր օրինակներն էլ սպառվել են վաղուց, ես էլ խոստացել եմ, որ հաջորդ գիրքը նվիրելու եմ Սողոմոնին: Գրիքի սկզբում գրել եմ. «Այս գիրքը նվիրում եմ իմ ընկերոջը՝ Արցախյան պատերազմի մասնակից, հետախույզ 20 տարի բանտում տառապած անարդարություն վերապրած ՍՈՂՈՄՈՆ ՔՈՉԱՐՅԱՆԻՆ, ով պատգամել է ինձ գրչով ու մտքով պայքարել անրարդարության դեմ»:

Պատրաստելով ցմահ ազատազրկման թեմայով կուրսային աշխատանքս` իմացա, որ Եվրոպական դատարանում անմարդկային վերաբերմունքի և պատժի հետ կապված բողոքները հիմնավորելը բավական դժվար է: Մի կողմից բանտարկյալները պարզապես խուսափում են բարձրաձայնել բանտային պայմանների մասին, մյուս կողմից էլ՝ հարց է առաջանում` ինչպե՞ս ապացուցել անմարդկային վերաբերմունքը կամ Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի խախտումը:

Մի հետաքրքիր դեպքի մասին կարդացի, որը տեղի է ունեցել Ռուսաստանում: Ելնելով նրանից, որ ՄԻԵԴ-ը չի կարող ընդունելի համարել դատապարտյալի կողմից անօրեն կատարված պայմանների տեսանկարահանումը, Ռուսաստանում մի բանտարկյալ ԵԴ-ին գրված իր գանգատի թերթերի վրա ճզմել է խցում վխտացող միջատներին և գրել՝ այլ կերպ չի կարող ապացուցել անմարդկային պայմանները: Եվ գիտեք ի՞նչ` այդ տղան հաղթել է գործը` ճանաչվել է նրա իրավունքների խախտումը Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածով:

Իսկ հիմա քննություններին ու ստուգարքներին պատրաստ՝ սպասում եմ, որ Սլավոնական համալսարանի դասախոսներն այցելեն բանտ, հանձնեմ 4-րդ կուրսի քննություններն ու ստուգարքները: Առաջին քննությունը լինելու է «Միջազգային մասնավոր իրավունք» առարկայից, որը շատ սիրեցի: