Ընտրակեղծիքների դեմ պայքարի երաշխիքներից մեկը, եթե ոչ ամենակարևորը՝ ընտրախախտում թույլ տված անձանց նկատմամբ պետության կողմից անհանդուրժողական վերաբերմունքն է, այլ կերպ ասած՝ օրենքի ողջ խստությամբ պատժելը: Մինչդեռ ՀՀ դատարաններն ընտրախախտում կատարած անձանց նկատմամբ նշանակում են մեղմ պատժատեսակներ՝ հիմնականում տուգանքի տեսքով: Իսկ դատախազների կողմից վերաքննության կարգով մեղմ պատիժ նախատեսող դատական ակտերը չեն բողոքարկվում: Բացառություն չի եղել նաև 2015թ. դեկտեմբերի 6-ի ՀՀ Սահմանադրության փոփոխությունների հանրաքվեի ժամանակ տեղի ունեցած խախտումների դեպքում:

Հանրաքվեի քարոզչության, բուն քվեարկության և դրան հաջորդող գործընթացների ընթացքում ՀՀ դատախազությունում ուսումնասիրվել է քաղաքացիների ընտրական իրավունքի իրացմանը խոչընդոտելու վերաբերյալ 597 տարբեր բնույթի տեղեկատվություն: Դրանք եղել են ԶԼՄ-ների հրապարակումներ, ՀԿ-ների և քաղաքացիների գրավոր հաղորդումներ և ահազանգեր:

Ինչպես «Հետքին» տեղեկացնում են գլխավոր դատախազությունից, հոկտեմբերի 14-ի դրությամբ հանրաքվեի վերաբերյալ քրեական գործ հարուցելու համար նախապատրաստվել է 583 նյութ:

Դրանց հիման վրա ՀՀ քրեական օրենսգրքի 149-րդ (Ընտրական իրավունքի իրականացմանը, ընտրական հանձնաժողովների աշխատանքներին կամ ընտրությանը մասնակցող անձանց լիազորությունների իրականացմանը խոչընդոտելը), 150-րդ (Ընտրությունների կամ քվեարկության արդյունքները կեղծելը) և 153-րդ (Մեկից ավելի անգամ կամ այլ անձի փոխարեն քվեարկելը) հոդվածներով հարուցվել է 79 քրեական գործ: 47 քրեական գործ մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է դատարան, որից 43 քրեական գործով կայացվել է մեղադրական դատավճիռ:

600,000 դրամանոց ընտրապայքար

Թոռնիկ Վարդանյանը Սահմանադրության հանրաքվեի օրը եղել է Երևան քաղաքի 5/21 ընտրատեղամասի հանձնաժողովի անդամ: Այլ անձանց փոխարեն քվեարկելու դիտավորությամբ թիվ 1-ին և 2-րդ մատյաններում կեղծիք կատարելու եղանակով քվեարկել է Ա. Թարխանյանի, Ա. Սիմոնյանի և Վ. Դանիելյանի փոխարեն: Թոռնիկ Վարդանյանի նկատմամբ 2016թ. հունվարի 22-ին առաջադրվել է մեղադրանք ՀՀ քրեական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի հատկանիշներով:

Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանում քրեական գործի քննությունն ընթացել է արագացված կարգով: Հանձնաժողովի անդամն ընդունել է իրեն առաջադրված մեղքը, և դատարանը նրա նկատմամբ մեղմ պատժատեսակ է ընտրել՝ 600,000 դրամ տուգանք:

Նշենք, որ Քրեական օրենսգրքի 153-րդ հոդվածով նախատեսված արարքի համար որպես պատիժ սահմանված է 500-700 հազար դրամ տուգանք, կամ ազատազրկում` 2-3 տարի ժամկետով:

Նույն դատարանի կողմից 600,000 դրամ տուգանքի է դատապարտվել նաև Երևան քաղաքի թիվ 4/26 տեղամասի հանձնաժողովի անդամ Դավիթ Ազատյանը: Նա էլ հանրաքվեի օրը մատյանում կեղծիք կատարելու եղանակով քվեարկել է այլ անձի` Գ. Գյուլնազարյանի փոխարեն:

Ավանդույթ դարձած 600,000 դրամ «տուգանային» պատիժ նշանակվել է նաև Երևան քաղաքի թիվ 3/06 ընտրատեղամասի հանձնաժողովի անդամ Արման Ղազարյանի նկատմամբ: Նա էլ մատյանում կատարել է կեղծիքներ՝ փորձելով քվեարկել թվով 5 քաղաքացիների փոխարեն, սակայն հանցագործությունն իր կամքից անկախ հանգամանքների պատճառով ավարտին չի հասցրել։

Իսկ Երևանի թիվ 10/15 ընտրատեղամասի հանձնաժողովի անդամ Գոռ Թումանյանն իր լիազորությունների իրականացման ընթացքում, գրանցամատյանում թվով 6 ընտրողի անվան դիմաց լրացրել է գոյություն չունեցող անձնագրային տվյալներ, ապա դրանց դիմաց անձամբ ստորագրել է և քվեարկել ուրիշների փոխարեն:

Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանում այս գործի քննությունը ևս ընթացել է նույն սցենարով՝ արագացված ընթացակարգով: Դատավոր Մնացական Մարտիրոսյանը Գոռ Թումանյանին դատապարտել է տուգանքի՝ 600,000 դրամի չափով:

Մեկ այլ գործով Լյուդմիլա Սուքիասյանը որպես հանձնաժողովի անդամ ընդգրկվել է Լոռու մարզի Նորաշեն գյուղի մշակույթի տանը տեղակայված թիվ 32/18 ընտրատեղամասի հանձնաժողովի կազմում: 2015թ. դեկտեմբերի 6-ին՝ մինչ ընտրատեղամասի բացվելը, հանձնաժողովի անդամների միջև անցկացված վիճակահանության համաձայն` Լյուդմիլա Սուքիասյանը ժամը 08:00-ից 10:00-ն իրականացրել է թիվ 1 ցուցակով ընտրողներին քվեաթերթիկների և ծրարների հատկացում: Այդ ընթացքում իր ցանկալի արդյունքին հասնելու համար և նպատակ ունենալով քվեարկել այլ անձանց փոխարեն` վերցրել և իր մոտ է պահել երկուական քվեաթերթիկներ ու ծրարներ:

Այնուհետև ժամը 12:00-ից 16:00-ը Լյուդմիլա Սուքիասյանն իրականացրել է թիվ 1 ցուցակով քվեարկողների գրանցում: Ցուցակում նկատելով բարեկամ, համագյուղացի Ց. Սարիբեկյանի անունը, տեղյակ լինելով, որ վերջինս բացակայում է Հայաստանից, նրա անվան դիմաց լրացրել է անձնագրի պատահական համար, ապա կեղծել նրա ստորագրությունն ու իր անհատական կնիքով դրոշմել:

Դրանից հետո նույն օրը` ժամը 14:00-ից 16:00-ն ընկած ժամանակահատվածում, Լյուդմիլա Սուքիասյանը, նկատելով, որ թիվ 2 ցուցակով քվեարկողների գրանցում իրականացնող, նույն հանձնաժողովի անդամ Անուշ Բադալյանը բացակայում է ընտրատեղամասից, մոտեցել է վերջինիս կողմից լրացվող ցուցակին: Այնտեղ ընդգրկված համագյուղացի Վ. Բաղդասարյանի անվան դիմաց լրացրել է անձնագրի պատահական համար, ապա կեղծել վերջինիս ստորագրությունն ու դրոշմել Անուշ Բադալյանի անհատական կնիքով: Հանրաքվեի ընթացքում, ժամը 16:00-ից 18:00-ն իրականացնելով քվեարկության ծրարների կնքում և պատասխանատու լինելով քվեատուփի համար, Լյուդմիլա Սուքիասյանը կնքել է հիշյալ երկու քվեաթերթիկների ծրարներն ու դրանք գցել քվեատուփի մեջ:

Այս դեպքում նույնպես հանձնաժողովի անդամը դատապարտվել է տուգանքի: Լոռու մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանը՝ նախագահությամբ Նարինե Հովակիմյանի, Լյուդմիլա Սուքիասյանի նկատմամբ նշանակել է 600,000 դրամ տուգանք:

Ազատազրկում, բայց ազատության մեջ

Հենրիկ Շահբազյանը հանրաքվեի օրը եղել է Կոտայքի մարզի Կոտայք գյուղի թիվ 28/35 տեղամասային հանձնաժողովի նախագահը: Քվեարկության ավարտից հետո հանձնաժողովի մյուս անդամների մասնակցությամբ հաշվել, ամփոփել են արդյունքները և պարզել, որ քվեարկությանը մասնակցել է 611 անձ, որոնցից 301-ը քվեարկել են «ԱՅՈ»-ի, 304-ը՝ «ՈՉ»-ի օգտին, իսկ թվով 6 քվեաթերթիկներ ճանաչվել են անվավեր:

Քվեարկության վերը նշված արդյունքներով 4 օրինակից կազմվել են արձանագրություններ, որոնք հաստատվել են հանձնաժողովի նախագահի, քարտուղարի և անդամների ստորագրություններով: Արձանագրություններից մեկը դրվել է պարկի մեջ, մյուսը փակցվել է թիվ 28/35 հանրաքվեի տեղամասի պատին: Այնուհետև ընտրական փաստաթղթերի, ընտրատարածքային և կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովներ ներկայացվող արձանագրությունների և տեղամասային հանձնաժողովի գրանցամատյանի հետ միասին ժամը 24-ի սահմաններում ոստիկանների ուղեկցությամբ  ընտրական պարկը տեղափոխել է Աբովյանի քաղաքապետարանի վարչական շենքում տեղակայված թիվ 28 ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողով:

Կողմնակից լինելով սահմանադրական փոփոխություններին, դժգոհ մնալով իրենց տեղամասում քվեարկության արդյունքներից և օգտվելով վարչական շենքի միջանցքում միայնակ գտնվելու հանգամանքից` Հենրիկ Շահբազյանը, քվեարկության իրական արդյունքներն «ԱՅՈ»-ի օգտին կեղծելու դիտավորությամբ, նշված երկու արձանագրություններում և թիվ 28/35 հանրաքվեի տեղամասային հանձնաժողովի գրանցամատյանում գրիչով կրկնագծման եղանակով 300-ով ավելացրել է մասնակիցների թիվը՝ այն 611-ից դարձրել 911: Նույն չափով ավելացրել է «ԱՅՈ» քվեարկված քվեաթերթիկների թիվը՝ 301-ից դարձրել 601: Արձանագրության կեղծված երկու օրինակներն ու գրանցամատյանը հանձնել է ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողով:

Դատավոր Վաղինակ Մկրտչյանը հանձնաժողովի նախագահին մեղավոր է ճանաչել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 150-րդ հոդվածով նախատեսված հանցագործության կատարման մեջ և նրա նկատմամբ պատիժ է նշանակել ազատազրկում 3 տարի ժամկետով: Ընդ որում` նշանակվել է ամենամեղմ պատիժը, քանի որ այդ հոդվածով պատժի չափը 3-5 տարի է: Սակայն, ազատազրկման ձևով նշանակված պատիժը պայմանականորեն չի կիրառվել և սահմանվել է փորձաշրջան 1 տարի ժամկետով:

Մեկ այլ դրվագով Անահիտ Սիմոնյանը, լինելով Արագածոտնի մարզի Ոսկեվազ գյուղի թիվ 15/18 տեղամասային հանձնաժողովի նախագահը, քվեարկության իրական արդյունքներն «ԱՅՈ»-ի օգտին կեղծելու դիտավորությամբ, ծրարներից քվեաթերթիկները դուրս բերելուց հետո, օգտվելով հանձնաժողովի անդամների վստահությունից, դրանք սահմանված կարգով չի ցուցադրել վերջիններիս: «ԱՅՈ»-ի կամ «ՈՉ»-ի օգտին քվեարկված, ինչպես նաև «Անվավեր» ճանաչված լինելու վերաբերյալ կամայական հայտարարություններ կատարելուց հետո քվեաթերթիկները հակառակ կողմով դարսել է ըստ համապատասխան տրցակների: Դրա արդյունքում «ՈՉ» քվեարկված 230 և «Անվավեր» ճանաչված 22 քվեաթերթիկներ գաղտնի դրել է «ԱՅՈ»-ի օգտին քվեարկված 518 քվեաթերթիկների վրա՝ դրանք ևս հայտարարելով իբրև «ԱՅՈ»-ի օգտին քվեարկված:

Այդ եղանակով Անահիտ Սիմոնյանը «ՈՉ»-ի օգտին քվեարկված և «Անվավեր» քվեաթերթիկների հաշվին 252-ով (230+22) ավելացրել է «ԱՅՈ»-ի օգտին քվեարկված քվեաթերթիկների քանակը` միաժամանակ 230-ով նվազեցնելով «ՈՉ»-ի քվեաթերթիկների թիվը:

Հանձնաժողովի նախագահը փորձել է ճարպկություն ցուցաբերել: Բացահայտվելու դեպքում օբյեկտիվ շփոթմունքի պատրանք ստեղծելու համար «Անվավեր» ճանաչված 4 քվեաթերթիկ էլ դրել է «ՈՉ»-ի տրցակի վրա: Այսպիսով, քվեարկության վերջնական արդյունքները դարձրել է համապատասխանաբար՝ «Այո»՝ իրական 518-ից 770 քվե, «ՈՉ»՝ իրական 357-ից 131 քվե: Միևնույն ժամանակ, 26-ով պակասեցնելով «Անվավեր» քվեաթերթիկների թիվը` դրանք 30-ից հասցրել է 4-ի:

Արագածոտնի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանը՝ նախագահությամբ Սամվել Ուզունյանի, հանձնաժողովի նախագահ Անահիտ Սիմոնյանին մեղավոր է ճանաչել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 150-րդ հոդվածով և պատիժ նշանակել ազատազրկում 3 տարի ժամկետով: Սակայն, այս դեպքում ևս պատիժը պայմանականորեն չի կիրառվել և նշանակվել է փորձաշրջան:

Ներկայացվածն ընդամենը մի քանի օրինակ է: Գրեթե նմանատիպ խախտումներ են եղել նաև մյուս գործերով: Սակայն, բոլոր դեպքերում ակնհայտ է պետության ոչ խիստ մոտեցումը ընտրախախտի նկատմամբ: Գլխավոր դատախազի, պատկան մարմինների այն հայտարարությունները, թե օրենքի ողջ խստությամբ ընտրություններ կեղծողները պատժվելու են, միֆ են:  Միայն այն, որ գլխավոր դատախազությունը չի ցուցաբերել կամք, որպեսզի վերադասության կարգով բողոքարկի դատարանների նշանակած ակնհայտ մեղմ պատիժներն ու պատժաչափերը, վկայում է այդ մասին:

Քանի դեռ պատկան մարմինները «վատ սցենարով» խաղում են անզիջում պայքարողի դերը, չի բացառվում, որ ընտրություններ կեղծած այս անձինք և նրանց նման շատերը վաղը ևս ընդգրկվեն հանձնաժողովներում և շարունակեն նույն գործելաոճը: