20 տարի անց՝ առաջին ազատությունը
Մհեր Ենոքյան
«Հետքի» թղթակիցը «Նուբարաշեն» բանտից
Ազատամարտիկ, հետախուզական ջոկատի հրամանատար Սողոմոն Քոչարյանն ազատություն ստացավ հոկտեմբերի 22-ին: Մեկ տարի առաջ այս հաղթանակը հնարավոր դարձավ ազնիվ, գթասիրտ, նաև իրենց մասնագիտական մոտեցմամբ հանուն արդարության համառ պայքարող Մարդկանց շնորհիվ:
Սողոմոնն առաջին ցմահ բանտարկյալն էր, ով ազատվեց: Առաջինն էր, ում երազանքը կատարվեց, հեռացավ՝ շրջապատված հարազատ մարդկանցով:
Նա 2-3 օր անց նոր գիտակցել ու հավատացել էր, որ ազատ է: Մինչ այդ թե՛ իր մայրիկին, թե՛ ինձ, երբ զանգել էի, հարցնում էր. «Իսկականից ազատե՞լ են»:
Այս հաղթանակի իրական բերկրանքը զգաց միայն ինքը՝ Սողոմոնը, իսկ ես գիտեմ դրա մասին, քանի որ քանի-քանի բանտարկյալներ են մահացել խոնավ, մութ բանտախցում:
Սողոմոնը չգնահատված, լուռ իր խաչը տարավ դեպի Եռաբլուր և միայն վերջում արժանացավ Մարդկանց գնահատանքին: Երջանկության արցունքներն աչքերին՝ Մարդկանցից շնորհակալ հեռացավ:
Կան նաև այնպիսինները, որոնք գոռում են, թե դատարանները երբեք չեն սխալվում, գոռում են՝ դատե՛ք, քարկոծե՛ք: Չզարմանաք, բայց նրանք էլ իրենց հերթին են ուժ տալիս պայքարելու հանուն արդարության:
Սողոմոնին նվիրված պատմվածքների ժողովածուի մեջ մի պատմվածք կա, որը վերնագրել եմ «Սա կինո չէ»: Այն սկզբում ռուսերեն էի գրել, հետո թարգմանեցի հայերեն: Սողոմոնի մասին է: Ու քանի որ այսօր Սողոմոնի օրն է, այդ պատմվածքից մի հատված եմ դնում այս նամակումս.
«... Վարորդը շրջվեց դեպի նեղ ճանապարհը և մոտ 100 մետր գնալուց հետո խրվեց ձների մեջ:
-Թու՛, էս գիշերվա կեսին մենակ էս էր պակասում,- նորից փորձեց գազ տալ, որ դուրս գա, բայց չստացվեց,- էս ճամփով հաստատ մի քանի օր ավտո չի անցել:
-Դե՛, հա՛, խուլ գյուղ ա, մի քանի տուն ա:
Անհանգստանում եմ, զգում եմ՝ ինչ- որ բան այն չի…
-Անունդ Դավիթ ա, չէ՞, - հարցնում է Սողոմոնը:
-Հա՛, որտեղի՞ց գիտես, - վարորդն անհանգստացած շրջվում է:
-Պատերազմի ժամանակ Սաշայի ջոկատում էիր, չէ՞, հիշու՞մ ես իրան:
-Ոնց կարամ չհիշեմ, Սաշան ա ինձ կրակել սովորացրել, հետախուզություն սովորացրել, գիտե՞ս քանի անգամ ա մեր տղերքի կյանքը փրկել:
- Բա հետո ի՞նչ էղավ Սաշայի հետ,-հարցրեց Սողոմոնը:
-Է՜, ախպեր ջան, խեղճ Սաշային մահապատիժ տվեցին: Մի խոսքով`բոլորս էլ գիտենք, որ էդ Իրանի քաղաքացու անձնագրով ադրբեջանցին հետախուզական գործողություն էր անում Հայաստանում, ու հետն էլ նարկոտիկներ բերում մեր երկիր: Սաշան էլ առաջադրանք ա կատարել:
- Բա հիմա որտե՞ղ ա Սաշան,-հարցրեց Սողոմոնը:
- Ասում են՝ չեն գնդակահարել, ցմահ նստած ա,-պատասխանեց վարորդը:
- Բա, հիշու՞մ ես`Սաշայի իսկական անունը ինչ ա:
- Դե՛, իրան մոտիկ մարդիկ էին Սաշա ասում, իսկական անունը Սողոմոն ա:
- Փաստորեն մոտ ես եղել հետը:
-Հա՛, մեր հրամանատարն ինձ ոնց-որ մեծ ախպեր էր, ի՞նչ ա՝ ճանաչու՞մ ես իրան,- հարցրեց վարորդն ու մթության մեջ ուշադիր նայեց Սողոմոնին:
-Հա՛, ինձ էլ էր ախպոր պես, - ժպտալով ասաց Սողոմոնն ու ավելացրեց, – Դավո՛, ոտիդ ասկոլկեն հանե՞լ են, թե՞ հլը մեջն ա:
Դավիթը ձեռքը ձգեց մեքենայի առաստաղի լույսին: Սրահի մեջ չորսիս դեմքերը պարզ երևացին: Բոլորս լարված էինք, մանավանդ շատ երիտասարդ դիսպեչերը, միայն Սողոմոնն էր հանգիստ, ինչպես միշտ:
-Չե՞ս հիշում, - ասաց հրամանատարը, ով այս տարիներին շատ էր փոխվել, հետն էլ փախուստից առաջ սափրել էր ֆիդայու բեղերը:
Դավիթը գույնը գցեց և հազիվ արտաբերելով ասաց.
-Էս դու՛ ես, Սաշա: Հրամանատա՛ր: Դու՞ ես:
Սողոմոնը գլխով արեց:
-Բայց դու… Դե՛, ընտեղ…, - Դավիթը դեռ ուշքի չէր եկել վախից, կամ…, - ախր քեզ գնդակահարել էին, չէ՛, հետո փոխել էին ցմահ… Սա՛շ ջան, ախպե՛ր ջան, բա էս ո՞նց`նախագահը ներու՞մ ա շնորհել:
Սողոմոնն ու Դավիթը վերջապես գրկախառնվեցին, որքանով դա հնարավոր էր մեքենայի մեջ: Բոլորս հանգստացանք լարված մթնոլորտից:
-Մենք քիչ առաջ բանտից ենք փախել`ցմահ բանտարկյալների բաժնից,-ասացի ես:
Քար լռություն տիրեց, սպասում էի, թե ինչ արձագանք կլինի:
- Բայց ո՞նց,- հարցրեց Դավիթը,- հլը ոչ մեկը չի կարացել փախնել էդ բանտից, էն էլ ցմահի տակից…
- Ոնց տեսնում ես` հաջողվել ա, -ասացի ես և, կանխագուշակելով հաջորդ հարցը` ավելացրեցի,- մաքուր ենք դուրս եկել` ոչ ոք չի տուժել, ընդհանրապես չեն էլ նկատել, հակառակ դեպքում ոստիկանների ազդանշանների ոռնոցը կլսեինք ու բոլոր ճանապարհներն արդեն փակած կլինեին:
-Վա՛խ, մամա՛ ջան, էլ չեն ասի, որ Գորիսի բանտից անհնար ա փախնել: Եկատիրինա թագուգհու ժամանակ կազարմա էր, հետո են սարքել բերդը …Ես ձեր ցավը տանեմ, հալալ ա ձեզ, - նորից է փաթաթվում ինձ ու Սողոմոնին:
-Բա ու՞ր եք գնում, ի՞նչ կա էդ կորած-մոլորած գյուղում, - հարցրեց նա:
Ընկերական թփթփացրեցի Դավիթի ուսին ու ասացի.
-Կարճ ասեմ` կհասցնե՞ս մեզ մինչև Երևան:
-Ո՞նց, փախել եք Գորիսից, Երևան եք գնում,-մի փոքր մտքերի մեջ պատասխանեց Դավիթը:
Ժամեր անց Երևանի նախկին «Ուռենի» կինոթատրոնի մոտ թերթը վերցրեցի ու տաքսոֆոնի քարտ: Մեծ հոդված կար մեր մասին, որ երկու ցմահ բանտարկյալ, իբր, փախուստ են արել և արդեն վաղուց լքել են երկիրը...»:
Մեկնաբանել