Կոտայքի մարզի Զովք գյուղում վերջին 20 տարիներին տեղի ունեցած փոփոխությունների մասին երբ գյուղացիներին հարց ես ուղղում, երկար մտածելուց հետո թվարկում են բացասական իրողությունները:

Գյուղը հիմնականում անասնապահությամբ է զբաղվում, բայց քանի որ արոտավայրեր չունեն, ֆերմերային տնտեսություններ չեն ստեղծվում, գյուղացիները քիչ թվով անասուն են պահում, եւ համայնքը հետզհետե աղքատանում է: Համայնքապետարանի աշխատակիցներն ասում են, որ համայնքի հողերը քիչ են, եղածն էլ իր գոյությունը դժվարությամբ պահող համայնքից վերցնում-տալիս են հարեւան գյուղերին: Այդպես եղավ  1993 թ., երբ 600 հա խոտհարքը Զովքից վերցրել են ու տվել հարեւան Գեղաշեն համայնքին: Այժմ Զովքը 84 հա խոտհարք ունի: 

2009 թ. գյուղի վարչատարածքին ամրակցված երկրորդ հատվածի հողերից 1039 հա վարելահող Կամարիսի վարչական տարածքին է հանձնվել: Չնայած դրանք արդեն սեփականաշնորհվել էին Զովքի բնակիչներին, սակայն հողի հարկը նրանք վճարելու են հարեւան Կամարիսի համայնքային բյուջե: 

Զովք համայնքի ղեկավար Թորգոմ Հովհաննիսյանն ասում է, որ իրենց համայնքից Կամարիսին երկրորդ հատվածի հողերը տրվել են Կառավարության 2005 թ. որոշման հիման վրա, համաձայն որի` 2-րդ հատվածի հողերը պետք է տալ այն գյուղին, որին հողատարածքն ավելի մոտ է: «Դա պետության որոշումն է եւ մենակ մեր գյուղին չի վերաբերում: Կոտայքի մարզում 7 համայնք կա, որոնցից հողերը վերցրին եւ տվեցին հարեւան համայնքին, օրինակ` Բալահովիտը, Հացավանը, Նոր գյուղը եւ այլն: Դե, դա պետության, կառավարության բանն է, մեզ չեն էլ հարցրել, թե դրա մասին ինչ կարծիքի ենք»,- ասում է Թ. Հովհաննիսյանը:

«Ուրեմն այս շենքի տակից, գերեզմանոցի կողքից սկսվում են Կամարիսի հողերը, թող դրանք էլ մեզ տան»,- ցույց տալով այդ տարածքը` ասում է գյուղացիներից մեկը, ով չցանկացավ հրապարակել իր անունը: 

Կոտայքի մարզպետարանի Հողաշինության եւ հողօգտագործման բաժնի մարզային հողային պետական տեսչության պետ Լեւոն Պետրոսյանը Զովքից այդ տարածքը վերցնելը բացատրում է 2003 թ. Կառավարության ընդունած հայեցակարգով եւ Կառավարության 2005 թ. որոշումով: Այն է` պետական սեփականության հողերը տրվել են համայնքներին, իսկ վարչական սահմաններից դուրս գտնվող հողերը, մասնավորապես՝ երկրորդ հատվածները, ամրակցվել են այն համայնքների վարչական տարածքին, որոնց սահմանակից էին: Իսկ վիճահարույց հողատարածքը սահմանակից է ոչ թե Զովքին (Զովքի հետ սահման չունի), այլ Կամարիսին: Այդ հողատարածքի մի մասը պետական սեփականության հող էր, մյուս մասը սեփականաշնորհված էր:  Լ. Պետրոսյանի խոսքով` պետությունն է որոշում, թե իր հողը որ վարչական տարածքում ներառի: «Այդ տարածքը եղել է պետական սեփականություն: Համայնքի վարչատարածքում դա երբեք հաշվարկված չի եղել,- ասում է Լեւոն Պետրոսյանը եւ անդրադառնում սեփականաշնորհված մասին,- այդ մասով պետությունը միշտ համայնքին դոտացիա է տվել»: Նաեւ շեշտեց, որ Կամարիսին տրված հողատարածքի հարկը ընդամենը 63 հազար դրամ է կազմում, որը գյուղի համար վճռորոշ չէր կարող լինել:

2009-2012 թթ. գյուղի քառամյա զարգացման ծրագիրը իրագործելու հեռանկար չկա: Հիմնականում հողի եւ գույքի հարկից գոյացող համայնքի բյուջեն 21 մլն դրամ է, որից 9 մլն-ը պետական դոտացիան է: Այս գումարով միայն համայնքապետարանի 9 աշխատողների աշխատավարձն են վճարում: Ոչ մի ծրագիր համայնքում չի իրագործվում: «Քառամյա ծրագիրը թղթի վրայի ծրագիր է, դու պետք է ունենաս գումար, որ կարողանաս ծախս անել: Նպատակն այլ բան է, իրագործումն` այլ»,- ասում է համայնքի ղեկավարի աշխատակազմի քարտուղար Անգին Առաքելյանը: Միակ նախագիծը, որ կարողացել են իրականացնել վերջին մեկ տարում, նոր թաղամասում 600 մետր ջրագծի անցկացումն է:

Արդեն երեք տարի է` պետական միջոցներով սկսվել է գյուղի մշակույթի տան կառուցումը, բայց դեռ միայն հիմքերն են գցված: Պատերն այդպես էլ չեն բարձրանում: «Բացատրում են, որ ֆինանսավորում չկա, ճգնաժամ է»,- ասում է համայնքապետարանի հաշվապահ Նորիկ Գեւորգյանը: 

Զարգացման ծրագրում ներառված մանկապարտեզի շենքի կառուցումը, գյուղի փողոցների ասֆալտապատումը ֆինանսական մեծ միջոցներ են պահանջում:  Զովքի մանկապարտեզը 15 տարի է՝ չի գործում շենքի վթարայնության պատճառով: Մինչդեռ 1 տարեկանից մինչեւ նախադպրոցական տարիքի 85 երեխա կա գյուղում: Որոշ ընտանիքներ, որոնք հնարավորություններ ունեն, երեխաներին տանում են Երեւանի մանկապարտեզներ:

Չնայած Զովքում է գտնվում կաթնամթերք արտադրող «Չանախ» գործարանը, սակայն այն գյուղացիներին աշխատատեղով չի ապահովում, ընդամենը 3 հոգի է այնտեղ աշխատում: Գյուղացիների ասելով՝ գործարանից որեւէ օգուտ չեն ստանում, անգամ կաթը նախընտրում են Երեւանում վաճառել, քանի որ այնտեղ 250 դրամով են իրացնում, իսկ գործարանը 110 դրամով է կաթը մթերում:  Գյուղում ձեռնարկատիրական այլ հաստատություններ չկան: Անգին Առաքելյանն ասում է, որ նույնիսկ խանութ չունեն, որտեղից առեւտուր կարողանան անել եւ դրա համար Երեւան չհասնեն:

«Հողերը եթե չվերցնեին, գյուղացիների վիճակը կբարելավվեր, աշխատող ժողովուրդ են, երկու անասուն ավել կպահեին, կկարողանային գոյատեւել»,- ասում է համայնքի ղեկավարի տեղակալ Ալիկ Գեւորգյանը: «Ընտանիքներ կան, որոնք դռները փակել, գնացել են, որովհետեւ 4-5 շունչ չեն կարող պահել գյուղում»,- ավելացնում է աշխատակազմի քարտուղար Անգին Առաքելյանը: 870 բնակիչ ունեցող Զովք գյուղում 108 աշակերտ կա, եւ ընդամենը 5 առաջին դասարանցի: Որոշ դասարաններ արդեն միավորել են: