Համայնքային բյուջեներում դրամական շոշափելի մուտքեր ապահովելու միջոցներից մեկը` բջջային օպերատորներին կայաններ տեղակայելու նպատակով տրամադրված տարածքներից գանձվող վարձավճարներն են: Դրանց միջինացված արժեքը տարեկան 1000 ԱՄՆ դոլար է, որոշ համայնքներում մեկ կայանի տարեկան վարձավճարը մինչեւ 3000 դոլարի է հասնում:

Ավելի քան 50 համայնքներում մեր կատարած ուսումնասիրությունների արդյունքում պարզվեց, որ բջջային կայաններից գանձվող վարձավճարները քիչ դեպքերում են համայնքային բյուջե ուղղվում: Երջանիկ «պատահականությամբ» կայաններ տեղադրելու նպատակով բջջային օպերատորների նախընտրած հողատարածքների սեփականատերը կամ վարձակալը համայնքների ղեկավարներն են լինում կամ համայնքների հետ գործնական հարաբերություններ ունեցող այլ պաշտոնյաներ:

Ներկայիս խոշորացված Նոյեմբերյան համայնքում (միավորվել են 9 բնակավայր) բջջային կայաններից 8-ը ֆիզիկական անձանց կամ կազմակերպություններին պատկանող տարածքում է տեղադրված, իսկ 7-ը` համայնքային հողատարածքում: Նոյեմբերյան քաղաքում տեղադրված է 2 կայան, 2-ն էլ մասնավոր անձի հողատարածքում: Դրանցից մեկը Նոյեմբերյանի նախկին քաղաքապետ Վանուշ Ամիրաղյանի դստեր` Արփինե Ամիրաղյանի սեփական հողատարածքում է տեղադրվել: Վանուշ Ամիրաղյանը 2014 թ. հուլիսի 18-ին տեղի ունեցած աճուրդի հաղթող է ճանաչել դստերը եւ մոտ 200 քմ արոտավայրը 45 760 դրամով վաճառել է նրան, որտեղ էլ կարճ ժամանակ անց «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ն կառուցել է հեռահաղորդակցության կայանը:

«ԱրմենՏել» ՓԲԸ-ի հեռահաղորդակցության կայանը 2008 թ.-ին տեղադրվել է Տավուշի մարզի Ջուջեւան գյուղի նախկին ղեկավար Ջահան Իսրայելյանի սեփական հողատարածքում:

Սյունիքի մարզի բազմաբնակավայր (5 գյուղ է միավորված) Լեռնաձոր համայնքում, համայնքի ղեկավար Ստեփան Պետրոսյանի տրամադրած տեղեկատվության համաձայն, 4 բջջային կայան է տեղադրված: Լեռնաձորի երկարամյա ղեկավարը (ղեկավարում է 32 տարի) հայտնում է, որ համայնքում առկա 4 հեռահաղորդակցության կայանները տեղադրելու համար օպերատորները հողամասերի վարձակալության պայմանագրերը կնքել են համայնքապետարանի հետ:

Իրականում համայնքապետարանից հողատարածքները վարձակալել են ոչ թե օպերատորները, այլ ֆիզիկական անձինք եւ ենթավարձակալության են հանձնել բջջային օպերատորներին: Վարձակալներից մեկը Սյունիքի մարզի կադաստրի նախկին ղեկավար Հենրիկ Համբարձումյանն է, որն արդեն մահացել է, սակայն վարձակալության պայմանագիրը չի լուծվել: Մյուս վարձակալը համայնքի ղեկավար Ստեփան Պետրոսյանի որդին է: Երրորդ վարձակալը կադաստրի անշարժ գույքի պետական կոմիտեի աշխատակազմի Սյունիքի մարզային ստորաբաժանման ղեկավար Գագիկ Աղախանյանի կինն է` Կապան քաղաքի բնակչուհի Աիդա Ղուկասյանը:

Լեռնաձոր համայնքի ավագանին 2014 թ.-ի սեպտեմբերի 5-ի N 35-Ա որոշումով համայնքային սեփականություն համարվող 225 քմ հողամասը հրապարակային սակարկություններով տրամադրել է վարձակալության: Համայնքի ղեկավարի 2014 թ.-ի հոկտեմբերի 8-ի N 121-Ա որոշումով մրցույթի հաղթող է ճանաչվել Աիդա Ղուկասյանը: Վերջինս հողատարածքը Լեռնաձորի համայնքապետարանից վարձակալել է 25 տարի ժամկետով, տարեկան 3700 դրամ վարձավճարով, գյուղատնտեսական գործունեությամբ զբաղվելու նպատակով: Սակայն կարճ ժամանակ անց հողամասը ենթավարձակալության է հանձնել «Վիվասելլ-ՄՏՍ»-ին՝ հեռահաղորդակցության կայան տեղադրելու նպատակով:

Աիդա Ղուկասյանը նաեւ «Գեւագ» ՍՊԸ-ի սեփականատերն է, որը գործունեություն է իրականացնում ճարտարապետության բնագավառում՝ բնակելի, հասարակական եւ արտադրական նշանակության շինություններ է նախագծում, որոնք պատվիրատու կառուցապատողը պետք է ներկայացնի կադաստրի հաստատմանը: Այսինքն, կադաստրի մարզային ղեկավարը հաստատում է իր կնոջ կազմակերպության ներկայացրած նախագծերը:

Գառնի գյուղում 3 բջջային կայան է տեղադրված, որից 2-ը՝ «ՎիվաՍել-ՄՏՍ»-ի եւ Ucom-ի կայանները տեղադրված են համայնքի նախկին ղեկավար Աշոտ Վարդանյանի կնոջ վարձակալած հողատարածքում:

2006 թ.-ի մարտի 31-ին հողի մրցութային վարձակալության պայմանագրով նա 1400 քմ գյուղնշանակության հողամասը հանձնել է իր կնոջը` Արզուքան Ստեփանյանին` 25 տարի ժամկետով, տարեկան 3000 դրամ վարձավճարով:

2006 թ.-ի ապրիլի 18-ին Ա. Ստեփանյանն այդ հողամասից 200 քմ ենթավարձակալության է հանձնել «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ին («ՎիվաՍել-ՄՏՍ»)` 10 տարի ժամկետով, ամսական 40 000 դրամ վարձավճարով (տարեկան 480 000 դրամ):

Չորս տարի անց` 2010 թ.-ի մայիսի 24-ին, նույն հողատարածքից 140 քմ 10 տարի ժամկետով, ենթավարձակալության պայմանագրով հատկացրել է «Օրանժ Արմենիա» ՓԲԸ-ին (ներկայումս՝ Ucom) ամսական 70 000 դրամ վարձավճարով (տարեկան 840 000 դրամ):

Վարձակալված հողատարածքը նախկին համայնքապետին տարեկան մոտ 3000 դոլարի եկամուտ է ապահովում, որից 3000 դրամն է բաժին հասնում համայնքային բյուջեին:

Միայն «Արմենիա» ՀՁ ՓԲԸ-ն է բջջային կայան տեղադրելու նպատակով հողի վարձակալության պայմանագիրը կնքել համայնքապետարանի հետ: Գառնիի նախկին համայնքապետ Աշոտ Վարդանյանը 03.02.2004 թ.-ին 200 քմ գյուղնշանակության հողատարածքն ընկերությանը վարձակալությամբ տրամադրել է 50 տարի ժամկետով` տարեկան 100 ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամով: Նշենք միայն, որ վարձավճարի այս չափը բջջային օպերատորները վճարում են մեկ ամսվա համար, ոչ թե տարվա: Դրա ապացույցը նաեւ Գառնիի նախկին համայնքապետի կնոջ կնքած պայմանագրերն են մյուս երկու օպերատորների հետ:

Բջջային օպերատորների հետ այսպիսի շահավետ գործարքներ կնքած համայնքապետերի ցանկը շատ երկար է, սակայն համայնքային բյուջեներին պատճառված վնասը միայն տասնյակ միլիոնների վարձավճարը յուրացնելը չէ:

Բջջային կայանները հիմնականում, տեղադրված են գյուղնշանակության հողատարածքներում: Համայնքապետարանները դրանք պետք է փոխեին էներգետիկ նշանակության հողատարածքների՝ մինչեւ բջջային օպերատորներին վարձակալության տրամադրելը կամ վաճառելը: Սակայն շրջանցել են օրենքի պահանջը, կադաստրն էլ օրենքի խախտումով գրանցել է այդ պայմանագրերը: Օրինակ, Կոտայքի մարզի Մեղրաձոր գյուղի հայտնի հնավայրը կադաստրի քարտեզներում այլ բան չէր կարող լինել, եւ արգելվում է այն այլ նպատակով օգտագործելը, բայց աշտարակը հնավայրում տեղադրել են առանց տարածքը պեղելու:

Հողերի նպատակային նշանակությունը չի փոփոխվել երկու պատճառով՝ հողի կարգը փոփոխելը ծախսեր է պահանջում, բացի այդ, էներգետիկ նշանակության հողատարածքի կադաստրային արժեքն ավելի բարձր է, քան գյուղնշանակությանը: Հետեւաբար, վարձակալը կամ սեփականատերը հետագայում պետք է ավելի բարձր հարկ վճարեր:

Տարածքային կառավարման եւ զարգացման նախարար Դավիթ Լոքյանն այս տարվա հունվար ամսին հանձնարարական է ուղարկել համայնքներին՝ առաջարկելով աջակցել «ԱրմենՏել» ՓԲԸ եւ «ՎիվաՍել-ՄՏՍ» ընկերություններին՝ փոխելու հողամասերի նպատակային նշանակությունը, տարածքներն օտարել ընկերություններին, որից հետո նրանք հողի հարկը կվճարեն սահմանված դրույքաչափերով:

Այս գրության համար հիմք է հանդիսացել նախարարին հասցեագրված «ՎիվաՍել-ՄՏՍ» ընկերության ղեկավարի նամակը, որով նա դժգոհություն է հայտնել հողահատկացման երկարատեւ գործընթացից, բազմաբնակարան շենքերի սեփականատերերի եւ համատիրության միջեւ առկա տարաձայնություններից, որի պատճառով, նրա ասելով` «անհնարին է դառնում համատիրության հետ պայմանագրի կնքումը եւ բջջային կայանի տեղադրումը, էականորեն հետաձգվում է կառուցապատման աշխատանքների իրականացումը, ինչն էլ հանգեցնում է բջջային կապի ցանցի ընդլայնման եւ մատուցվող ծառայությունների որակի բարելավմանն ուղղված նախագծերի իրագործման ուշացնելուն»:

Համայնքներում, ինչպես երեւում է, առանձնապես չեն կարեւորել նախարարի հանձնարարականը, 8 ամիս է անցել, սակայն հողերի կարգավիճակը փոփոխելու որոշումներ չեն կայացնում: Ստորեւ բերված աղյուսակում ներկայացված է բջջային օպերատորներին սեփականության իրավունքով պատկանող հողատարածքների կարգը, որոնցում տեղադրված են բջջային կայանները: Նշված համայնքներում ավագանիները հողերի նշանակությունը փոխելու որոշումներ չեն կայացրել:

Բացառություն է թերեւս Ապարան համայնքը, որտեղ ավագանին վերջին ամիսներին հողակտորի նպատակային նշանակությունը փոխելու մեկ որոշում է կայացրել: Այս տարվա հունիսի 20-ին «Ղ-Տելեկոմ» ՓԲԸ-ին վարձակալական հիմունքներով պատկանող 0,01 հա բնակավայրերի բնակելի կառուցապատման հողակտորի նպատակային նշանակությունը փոխվել է էներգետիկ նշանակության` «հիմք ընդունելով համայնքների քաղաքաշինական ծրագրային փաստաթղթերի մշակման աշխատանքները համակարգող միջգերատեսչական հանձնաժողովի եզրակացությունը»: