«Սասնա ծռեր»-ի գործով փաստաբան Մուշեղ Շուշանյանն արդեն մի քանի դատական նիստ է՝ առանց պայուսակի և աշխատանքային իրերի է մուտք գործում դատական նիստերի դահլիճ: Նոյեմբերի 6-ին տեղի ունեցած դատական նիստին Շուշանյանը հայտարարեց, որ եթե դատական կարգադրիչներն իրեն շարունակեն  թույլ չտալ պայուսակով և աշխատանքային իրերով դատական նիստերի դահլիճ մուտք գործել, հնարավոր է,  որոշի այլևս առանց իրեն անհրաժեշտ աշխատանքային  պարագաների ներս չմտնել: «Հետք»-ը Շուշանյանի նկատմամբ դատական կարգադրիչների վերաբերմունքի, դրա պատճառների,  զննության կամ խուզարկության  խնդրի հետևանքով նրա նկատմամբ հարուցված բազմաթիվ կարգապահական վարույթների  ու կիրառված  դատական սանկցիաների թեմայով զրուցել է Մուշեղ Շուշանյանի հետ:

-«Սասնա ծռերի» գործով դատական բոլոր նիստերից առաջ ձեզ զննության ենթարկելու «սցենարը» նույն է.  ձեր պայուսակի քննության ժամանակ  ազդանշան է հնչում, և այդ պահից սկսած՝  բացառվում է, որ դուք պայուսակով մուտք գործեք նիստերի դահլիճ:

-Այո, կարգադրիչները պահանջում են, որպեսզի  հեռացնեմ  պայուսակի մետաղական իրերը կամ հանեմ ու դրանք ի ցույց դնեմ, ես հրաժարվում եմ կատարել նրանց անօրինական պահանջը, ինձ թույլ չի տրվում պայուսակով մուտք գործել դահլիճ, կազմվում է համապատասխան արձանագրություն, որտեղ ես նշում եմ իմ առարկությունները:  Վերջերս պայուսակս դնում եմ մեքենայիս մեջ և  առանց պայուսակի մուտք գործում նիստերի դահլիճ, դատարաններին տեղեկացնում, որ առանց պայուսակի և իմ աշխատանքային իրերի եմ մուտք գործում, և դատավորներն ընդամենը հույս են հայտնում, որ մոտ ապագահում այդ խնդիրը կլուծվի. ձեռք կբերվեն զննության համար համապատասխան սարքավորումներ:

-Հենց առաջին իսկ օրվանից  հատկապես ձեր նկատմամբ է նման մոտեցում ցուցաբերվում.  եթե այլ փաստաբանների զննության ժամանակ մետաղորսիչ սարքի ազդանշան արձակելու պարագայում մի օր  թույլատրում են դահլիճ, մի օր՝ ոչ, ապա ձեր դեպքում հստակ է. եթե զննության ժամանակ ադզանշան է հնչում,  և դուք հրաժարվում եք  բացել պայուսակն, ապա բացառված է ձեր մուտքը դահլիճ: Ինչո՞վ եք դուք սա  պայմանավորում:

-Շատ ճիշտ եք նկատում. հատկապես ինձ հետ է խնդիրը. իմ գործընկերները բազմիցս  պայուսակներով ու նոթբուքներով կարողացել են անխոչընդոտ մուտք գործել դահլիճ: Այսինքն՝ ազդանշանը հնչել է, բայց մետաղական իրեր ցույց  տալու պահանջ իրենց չի ներկայացվել: Իմ պարագայում բոլորովին այլ իրավիճակ է: Չնայած ես ամեն անգամ հայտարարում եմ, որ որևէ արգելված իր չունեմ, միևնույնն է, պահանջում են, որ ես հանեմ ու բոլոր մետաղական իրերն ի ցույց դնեմ: Ինչո՞վ է դա պայմանավորված. այդ հարցին հստակ պատասխանել չեմ կարողանա, բայց պայմանավորում եմ նաև նրանով, որ Փաստաբանների պալատի նախագահն իր հարցազրույցներից մեկում փաստաբաններին խուզարկելու վերաբերյալ հարցին ի պատասխան ասաց, որ դիցուք՝ փաստաբանները կարող են նռնակ ներս տանել: Այսինքն՝ եթե Փաստաբանների պալատի նախագահն է նման դիրքորոշում հայտնում, զարմանալի չէ, որ Դատական դեպարտամենտի աշխատակիցները պետք է մեզ նման վերաբերմունքի արժանացնեն: Այսինքն՝ փաստաբանների պալատի նախագահի մակարդակով  բարձաձանվում է այն մասին, որ փաստաբանը կարող է հանցանք կատարել:

-Փաստաբանների պալատի նախագահ Արա Զոհրաբյանն ասում է, որ ինքը չի ասել, թե փաստաբանը կարող է նռնակ ներս տանել, որ իր խոսքը սխալ է ներկայացվել:

-Ոչ, ես շատ հստակ հիշում եմ  իր խոսքերը, հիշում եմ, թե ինչ կոնտեքստում է ինքն արտաբերել այդ միտքը, և հիմա նա թող չփորձի արդարանալ, թե իր խոսքը չէր վերաբերում փաստաբաններին կամ որ իր խոսքը լրագրողները աղավաղում են: Ինքը շատ հստակ է դա ասել, և իր ասածը հենց այդ կերպ էլ պետք է ընդունվեր. պետական պաշտոնյաների, մասնավորապես՝ դատական կարգադրիչների կողմից:

-«Սասնա ծռերի» գործով դատավոր Արտուշ Գաբրիելյանի վարույթում այդ գործերը քննվելու ընթացքում յուրաքանչյուր դեպքում, երբ դուք դատական նիստերի դահլիճում չեք գտնվել, դատավորի կողմից գրություն է ուղարկել Փաստաբանների պալատ՝ ձեզ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու պահանջով: Այս պահին քանի՞ կարգապահական գործ է հարուցված ձեր նկատմամբ:

-Այս պահի դրությամբ իմ նկատմամբ 13 կարգապահական վարույթ է հարուցված՝ դատական սանկցիաներիև ոչ միայն դատական սանկցիաների հիման վրա: Նաև ոստիկանապետի գրության հիման վրա է վարույթ հարուցվել: Մեկ վարույթ էլ հարուցվել է «Արմավիր» քրեակատարողական հիմնարկի պետի գրության հիման վրա, բայց  կարգապահական գործերի գերակշիռ մասն, իհարկե, դատական սանկցիաների հիման վրա է, իսկ սանկցիաների գերակշիռ  մասն էլ ապօրինի խուզարկության պահանջին չենթարկվելու համար դատարան մուտք գործելու հնարավորություն չունենալու  համար են: Դատարանի  սակցիաները երեսունից ավելի են, այյսինք՝ սպասվում է, որ սանկցիաների հիման վրա ևս 17-18 կարգապահական գործ կհարուցվի իմ նկատմամբ: Այսինքն՝ ստեղծվել է իրավիճակ, որ եթե ես հիմա իմ կարգապահական վարույթներով զբաղվեմ, ապա այլ գործերով զբաղվելու ժամանակ պարզպես չեմ ունենա:

-Այսպիսի գործերով որևէ նախադեպ մինչ այս պահը եղե՞լ է: Փաստաբանների պալատը որևէ փաստաբանի վերաբերյալ որոշում կայացրե՞լ է:

-Չէ, կոնկրետ զննության- խուզարկության պատճառով դատարան մուտք գործելու հնարավորություն չունենալու համար,  ես որքանով տեղյակ եմ, Պալատի խորհուրդը որևէ կարգապահական գործով որոշում չի կայացրել: Կարծում եմ՝ առաջին որոշումն իմ վերաբերյալ կլինի կամ «Սասնա ծռեր»-ի գործով մեր որևէ այլ գործընկերոջ, քանի որ սկզբնական շրջանում ոմանք ևս այս խնդրի հետ բախվել են:

-Ոստիկանապետի կողմից  Փաստաբանների պալատ դիմելու դեպքով արդեն Փաստաբանների պալատում կարգապահական գործը քննվում է, իսկ «Արմավիր» ՔԿՀ-ի պետի կողմից ուղարկված գրության համար ի՞նչն է առիթ եղել:

-Ոստիկանապետի դեպքում մամուլում իմ կողմից ոստիկանությանը տված գնահատականն էր Պալատին դիմելու համար առիթ հանդիսացել, իսկ «Արմավիր» ՔԿՀ-ի պետի դիմումը բոլորովին խայտառակ դեպք է: Ամռանը, եթե չեմ սխալվում, հուլիս ամսին, ես հերթական անգամ տեսակցության էի գնացել իմ պաշտպանյալներ Վարուժան Ավետիսյանի և Ժիրայր Սեֆիլյանի մոտ և ինձ հետ տարել էի երկու ճերմակ շապիկ, որոնց վրա պատկերված էր «Հաց բերող» Արթուր Սարգսյանի դեմքը: Քրեակատարողական հիմնարկ մուտք գործելուց անմիջապես հետո ես տեղակացրել եմ, որ ինձ հետ երկու շապիկ եմ բերել, որոնք ցանկանում եմ փոխանցել իմ պաշտպանյալներին: Քանի որ ոչ աշխատանքային օր էր, ինձ ասել են, որ պետք է պետի հետ հեռախոսով ճշտեն՝ հնարավոր է, որ ես անձամբ դա փոխանցեմ, թե՞ պետք է  հանձնուքով փոխանցվի իրենց, ապա մտել եմ տեսակցության՝ շապիկները թողնելով ՔԿՀ աշխատակիցների մոտ: Դուրս գալիս շապիկներն ինձ են վերադարձրել և խնդրել, որպեսզի ծանոթանամ և ստորագրեմ հանձնման-ընդունման մասին արձանագրություն, որտեղ նշված է, որ իրենք շապիկներն ինձ են վերադարձրել: Ես այդ արձանագրությունը ստորագրել եմ, դուրս եմ եկել, որից հետո պետը դիմել է Փաստաբանների պալատ և հայտնել, որ իմ մոտ զննությամբ հայտնաբերվել են այդ շապիկները, այսինքն՝ ես ապօրինի  կերպով փորձել եմ այդ շապիկները ներս տանել, և իրենք զննությամբ են իմ մոտից դրանք հայտնաբերել:

-Շապիկները, իհարկե, արգելված իրեր չեն, բայց այնուամենայնիվ, կարգն ինչպիսի՞ն է ՔԿՀ-ում: Դուք կարո՞ղ եք ոչ արգելված իրը ներս տանել:

-Շապիկն, այո արգելված իր չէ, բայց նման իրերը որպես կանոն հանձնուքով են փոխանցվում: Ինչ վերաբերում է ինձ, ես անմիջապես տեղյակ եմ պահել շապիկների մասին, և որևէ մեկն իմ կամքին հակառակ ինձ չի կարող զննության ենթարկել ու տեսնել իմ որևէ իրը, որը ես չէի ցանկանա ցույց տալ: Այսինքն՝ ծիծաղելի ու անհեթեթ է ասել, որ ինձ զննել ու զննությամբ հայտնաբերել են շապիկները: Ամեն դեպքում այս պահին արդեն այս գործով կարգապահական վարույթ հարուցվել է:

-Ի՞նչ է ստացվում. փաստորեն դատարանում ձեր նկատմամբ կարգադրիչների կողմից է բացասական վերաբերմունք դրսևորվում, դատարանից դուրս՝ այլ պաշտոնատար անձինք են ձեր դեմ որոշակի քայլեր կատարում այն դեպքում, երբ դուք պնդում եք, որ որևէ ոչ թույլատրելի արարք չեք կատարում: Ի՞նչով եք բացատրում այս ամենը. դուք որևէ կոնկրետ խնդիր ունե՞ք պետական համակարգի հետ: Ի՞նչն է հանգեցում նման իրավիճակի:

-Պատճառն այն իրավապաշտպան գործունեությունն է, որ ես իրականացնում եմ ներկայում և իրականացրել եմ տարիների ընթացքում: Բնականաբար իմ մասնագիտական  գործունեության ընթացքում հանդես եմ եկել սուր հայտարարություններով, գնահատականներով և կարծում եմ, այս ամենը, բնականաբար, դուր չի եկել շատ պաշտոնատար անձանց, պետական մարմնինների ներկայացուցիչների, և իմ նկատմամբ  որոշակի բացասական վերաբերմունք է ձևավորվել:

-Մի քանի տարի առաջ, երբ դատարանները որևէ փաստաբանի վարքագծի վերաբերյալ դիմում էին Փասաբանների պալատ, դա արդեն իսկ ոչ սովորական երևույթ էր: Այսօր, հատկապես աղմկահարույց քրեական գործերին հետևելիս տպավորություն է ստեղծվում, որ փաստաբանների նկատմամբ դատական  միակ սանկցիան Փաստաբանների պալատ դիմելն է այն դեպքում, երբ կան այլ դատական սանկցիաներ ևս, որոնց դեպքում «հարցը չի հասնում» Փաստաբանների պալատ:

-Ընդհանուր առմամբ շատ ճիշտ եք նկատել: Ճիշտ է, նմանատիպ խնդիրներ ինձ հետ առաջացել են նաև 2008-2009 թվականներին, երբ  Մարտի 1-ի գործերով դատավարություններն էին, երբ լքում էինք նիստերի դահլիճը, բայց ամեն դեպքում այդ ժամանակ փաստաբանների նկատմամբ կարգապահական գործերը այս ծավալին չէին հասել: Այդ ժամանակ իմ նկատմամբ անգամ քրեական գործ կար հարուցված, բայց այն ժամանակվա «Փաստաբանների պալատ»-ի նախագահի և Խորհրդի վերաբերմունքն ու դիրքորոշումն առաջացած խնդրի նկատմամբ միանգամայն այլ էր: Այսինքն՝ այնպես չէ, որ Փաստաբանների պալատի այն ժամանակվա նախագահն ուներ  դիրքորոշում, որ պետք է կուրորեն պաշտպաներ իր փաստաբանին. բնավ այդպես չէր. Ռուբեն Սահակյանն ամեն դեպքում լսում էր տարբեր կողմերի կարծիքներն ու գալիս էր օպտիմալ եզրահանգման. ինքը փաստերին մանրակրկիտ ծանոթանում էր, վերլուծում դրանք ու արդյունքում իմաստուն որոշում կայացնում: Այսինքն՝ այնպես չէր, որ, օրինակ, դատական նիստերի դահլիճը լքելու համար իմ նկատմամբ վարույթը ցանկացած դեպքում պետք է կարճվեր: Ինքը  պահանջում էր, որպեսզի ես հստակ հիմնավորեմ, որ այլ տարբերակ չեմ ունեցել: Նաև խորհրդի անդամների կարծիքներն էր լսում, որոնք միատեսակ չէին. մարդիկ կային, որոնք ասում էին, որ ամեն դեպքում լքելը, թեկուզ նման ծայրահեղ իրավիճակներում, սխալ է: Բայց այն ժամանակ կային Պալատի մարմիններ, Պալատի խորհուրդ, նախագահ, որոնք իրապես իրականացնում էին Փաստաբանների պալատի հիմնական գործառույթը, այն է՝  փաստաբանների իրավունքներն էին պաշտպանում պետական մարմինների հետ հարաբերություններում: Հիմա իրավիճակը բոլորովին այլ է. հիմա Փաստաբանների պալատի նախագահը և Խորհուրդը վերածվել են մարմինների, որոնք կատարում են պետական մարմինների կամքը, այսինքն՝ նրանք կամակատարներ են: Ես հստակ դա կարող եմ ասել. այստեղ միանշանակ է. երկու կարծիք լինել չի կարող. վերջին 4-5 ամիսներին  Ժիրայր Սեֆիլյանի, «Սասնա ծռեր»-ի դատավարությունների հետ կապված իրադարձությունները հստակ ցույց տվեցին, թե Փաստաբանների պալատը ներկայում իրենից ինչ է ներկայացնում.  սա շատ ցավոտ է, բայց փաստ է:

-Ձեր նկատմամբ կիրառված դատական սանկցիաներն ու հարուցված կարգապահական վարույթներն ինչ-ինչ կերպ, փաստորեն առնչվում են «խուզարկություն»- «զննություն» թեմային,  որոշ դատական կարգադրիչներ վստահեցնում են, որ ձեր նկատմամբ իրենք խտրականություն դրսևորելու միտում չունեն, չեն դրսևորում խտրականություն. այդ դուք եք, որ փորձում եք ձեր սկզբունքն առաջ տանել: Դուք տեսնո՞ւմ եք  այս հարցում ձեր կողմից զիջման գնալու  որևէ տարբերակ՝ իրավիճակը փոխելու համար:

-«Զիջել» նշանակում է զիջել քո իրավունքն  ու թույլ տալ, որ այդ  իրավունքի նկատմամբ անօրինական միջամտություն կատարվի: Այնպես որ զիջելու բան չկա. զննության ենթարկվելու պահանջից ո՛չ ես, ո՛չ իմ գործընկերներն այս գործով երբևէ չենք հրաժարվել: Մենք տալիս ենք մեր պայուսակն ու ասում՝ խնդրեմ, զննեք. զննության իրականացման եղանակի և կարգի հետ է խնդիրը կապված: Այսինքն՝ այդ զննությունը պետք է օրենքով նախատեսված կարգով իրականացվի, այլ ոչ թե Դատարանների նախագահների խորհրդի ինչ- որ որոշմամբ, այդ որոշումն ինձ համար իրավական հիմք չունեցող թղթի կտոր է. դա կարգադրիչների համար է փաստաթուղթ: Բացի այդ՝ մենք բոլորս գիտենք, որ այդ զննությունն իրականանցնելու այնպիսի եղանակ կա, որով չի նսեմացվի անձանց անժանապատվությունը. դա համապատասխան սկաներ սարքավորումների  միջոցով զննություն է: Թող բարի լինեն, միջոցներ հայթայթեն,  այդ սարքավորումները տեղադրեն դատարաններում, դրանցով իրականացնեն իրենց զննությունը: Ինչ վերաբերում է զիջումներին... եթե դու մի անգամ թույլ տվեցիր, որ քո որևէ իրավունք ոչ իրավաչափ կերպով սահմանփակվի, արդեն դա ճանապարհ է բացում այլ իրավունքների սահմանփակման համար ևս:

-Ի՞նչ եք պատրաստվում անել, ի՞նչ քայլեր եք տեսնում առհասարակ այս իրավիճակում:

-Շարունակելու եմ կատարել իմ աշխատանքը, ինչպես մինչ այժմ կատարել եմ: