Հասարակական եւ քաղաքական սակավաթիվ գործիչներ դեռեւս 15 օր առաջ սոցիալական ցանցերում կոչ էին անում հաղթահարել իրենց մեջ հուզականությունը եւ պաթոսախառը արտահայտված մտքերը վերածել գաղափարների, պահանջներ ներկայացնել երկրի նոր ղեկավարին: Հուզականությունը դեռեւս չի հաղթահարվել, բայց սոցիալական հարթակներում որոշակի պահանջներ ձեւակերպվել են:

Հիմնական պահանջը իշխանության թեւերի տարանջատումն ապահովելն է՝ իշխանությունը տարանջատել բիզնեսից, դատական իշխանությունը՝ գործադիրից, առանձին ոլորտներում որդեգրել նոր քաղաքականություն, նոր կառուցվածք:  

Ինչպես ձեւակերպեց քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյանը՝ Հայաստանի հիմնական խնդիրն այն է, որ իշխանությունը եւ բիզնեսը միաձուլված են:

Հեղափոխության առաջնորդ, այսօրվանից արդեն վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը դեռեւս չի ներկայացրել կառավարման իր ծրագիրը, սակայն արձագանքել է տարբեր հարթակներում հնչած այս կամ այն օլիգարխին կառավարության կազմում ներառելու մտահոգություններին: «Ես կարող եմ հավաստիացնել, որ կառավարության մեջ օլիգարխներ չեն լինելու»,- փոխանցեց նա լրագրողների միջոցով:

Օլիգարխիային կառավարության կազմում չներառելը դեռեւս չի նշանակում «իշխանությունը տարանջատել բիզնեսից»: Իշխանությունը բիզնեսից տարանջատելը թերեւս ամենաբարդ հարցն է լինելու նոր վարչապետի համար: Օլիգարխիան 1995թ. խորհրդարանական ընտրություններից սկսած արմատավորվեց խորհրդարանում: Չնայած նրան, որ Հայաստանի օրենսդրությունն արգելում է օրենսդիր աշխատանքը բիզնես գործունեության հետ համատեղելը, փաստացի խորհրդարանը կառավարում է երկրի ողջ կապիտալն իր ձեռքում կենտրոնացրած օլիգարխիան: Որքան շատ խոսվեց նրանց խորհրդարանում գտնվելու անթույլատրելիության մասին, այնքան օլիգարխիան ավելի ամուր հաստատվեց խորհրդարանում: Երկրի նախկին նախագահները մշտապես «հանգստացրել» են ընդդիմախոսներին Սերժ Սարգսյանի ձեւակերպումով՝ «փաստաթղթերով ամեն ինչ մաքուր է»:

Այսօր խորհրդարանում Նիկոլ Փաշինյանի օգտին կատարված քվերակության պատկերը հստակ ցույց է տալիս, որ իշխանությունը բիզնեսից տարանջատելը առաջիկայում չի ստացվելու: «Հայաստանի հանրապետական» կուսակցությունը վերջին օրերին ժողովրդական թեկնածուի օգտին քվեարկելու հարցին պատասխանում էր, որ կուսակցությունը կապահովի անհրաժեշտ քվեները, որպեսզի երկիրը մայիսի 8-ին վարչապետ ունենա: Միաժամանակ, «օրթոդոքս» հանրապետականները հայտարարում էին, որ իրենք քվե չեն տալու, փոխարենը՝ բիզնեսմեն-պատգամավորներն էին խոստանում աջակցել ժողովրդի թեկնածուին ընտրվելու հարցում: Այսօր Նիկոլ Փաշինյանի օգտին քվեարկեց «Հանրապետական» խմբակցության 13 պատգամավոր, հիմնականում երկրի խոշոր բիզնեսմենները:  

Դրանով Հանրապետական կուսակցությունը նոր վարչապետին փոխանցեց իր ստեղծած ժառանգությունն ընդունելու եւ պահպանելու պարտավորությունը: Եվս մեկ, ոչ պակաս մտահոգիչ հարց, որ հնչում է այս օրերին· «Ինչպե՞ս է Նիկոլը զսպելու Գագիկ Ծառուկյանի մոնոպոլ դիրքն ու տնտեսական արտոնությունները»: Հարցը տրվեց` ելնելով այն իրողությունից, որ Ն. Փաշինյանին խորհրդարանում առաջին սատարողը երկրի ամենախոշոր բիզնեսմեններից մեկի ղեկավարած կուսակցությունն է, եւ առանց նրանց քվեի, նա չէր կարող վարչապետ դառնալ:

Հանրությունը դեռեւս ամբողջությամբ չի ձեւավորել նորընտիր իշխանությանը ներկայացնելիք պահանջները, սակայն մի քանի հիմնական թիրախներ որոշակի եւ հստակ ձեւակերպվել են եւ ներկայացվել բոլոր հանրային հարթակներում: Դրանցից առաջինը դատական իշխանության անկախության ապահովումն է եւ այս համատեքստում՝ Սահմանադրության համապատասխան գլուխը վերանայելուց սկսած մինչեւ դատական համակարգը ղեկավարող Արման Մկրտումյանից ազատվելը:

Արդարադատության նախկին նախարար, Վճռաբեկ դատարանի նախկին նախագահ Հովհաննես Մանուկյանը Ֆեյսբուք սոցիալական ցանցի իր էջում գրառել է. «Սահմանադրության վերանայումը ծայրահեղ անհրաժեշտություն է: Մասնավորապես, եւ հատկապես, դատական համակարգի գործունեությունը կարգավորող անտրամաբանական եւ կոնկրետ անձանց հագով ձեւված կարգավորումները նսեմացնում են դատավորների անկախությունը եւ քայքայում համակարգը»:

Փաստաբանների թիրախը անվանապես Վճռաբեկ դատարանի նախագահն է:

«Կրկնել եւ հիմա ավելի ուժգնությամբ եմ կրկնում. եթե ցանկանում եք, որ մեր արդարադատությունն առողջանա, ապա սկսեք Վճռաբեկ դատարանից: Նրանց 80%-ին ուղարկեք տուն եւ կտեսնեք, թե ինչպես է սկսում շնչել դատական համակարգը: Դատական համակարգում առկա թերություններն ամբողջությամբ գալիս են Վճռաբեկ դատարանից: Այն ժամանակից ի վեր, երբ Արման Մկրտումյանը տվեց գործերը քննարկելու ընթացակարգը՝ կոնսուլտացիաներ ստանալ վճռաբեկի դատավորներից, այդ ժամանակվանից սկսված դատական համակարգում անկախությունն իսպառ վերացավ»,- գրում է փաստաբան Գեւորգ Գյոզալյանը Ֆեյսբուք-ի իր էջում:  

Արդեն իսկ ձեւավորված հանրային պահանջ է ՏԻՄ ոլորտում տարածքային կառավարման կառուցվածքի վերանայումը: Մասնավորապես. Հայաստանի Սահմանադրության բոլոր փոփոխված տարբերակներում այդպես էլ սահմանադրական ամրագրում չստացած մարզպետներից ազատագրվելը: Տեղական ինքնակառավարման ոլորտում արմատական վերափոխումներ իրականացնելու պահանջ է դրվում. համայնքների խոշորացման ծրագիրը շարունակելու դեպքում՝ նվազեցնել մարզերի եւ մարզպետարանների թիվը, կտրուկ վերանայել տարածքային կառավարման խնդիրները՝ մեծացնելով ներդրումների ծավալները, վերանայել գյուղերի զարգացման ծրագրերը:

«Համայնքների խոշորացումն ավարտելուց հետո, իհարկե, անհասկանալի, անհամատեղելի եւ անտրամաբանական կլինի մարզպետական կառավարումը պահպանելը»,- գրում է գրող Արամ Թարվերդյանը:

«Առավելագույն ինքնավարություն՝ բոլորին»,- կոչ է անում իրավապաշտպան Արտակ Կիրակոսյանը։

Առաջնային եւ համընդհանուր պահանջ է մնում խորհրդարանական նոր ընտրություններ անցկացնելը, իսկ մինչ այդ «Ընտրական օրենսգրքում» փոփոխություններ կատարելը:

Քաղաքագետ Լեւոն Շիրինյանի պատկերացրած Չորրորդ հանրապետությունը, որը ձեւավորվում է Առաջին հանրապետության հիմնադրման հիշատակի օրերին, պետք է որդեգրի հետեւյալ կարգախոսները`

Դեպի պետականաշինություն,

Դեպի սոցիալական շուկա,

Դեպի իրավական եւ սոցիալական պետություն,

Հայրենադարձություն:

Սոցիալական հարթակը նոր ձեւավորվող կառավարությանը եւ անվանապես վարչապետի թեկնածուին հաճախ է հիշեցնում քաղբանտարկյալներին ազատելու մասին: Դժգոհություններ հայտնեցին, որ հեղափոխության հրապարակում չհիշեցին Սասնա ծռերին:

Ժողովրդի առաջադրած վարչապետի թեկնածուն ապրիլի 27-ի ասուլիսի ժամանակ քաղբանտարկյալներին ու Սասնա ծռերին ազատելու որոշման մասին հարցին պատասխանեց. «Բոլոր քաղբանտարկյալները պետք է ազատ արձակվեն միանշանակ, իսկ թե ովքեր են քաղբանտարկյալ, այդ հարցի լուծումը, կարծում եմ, պետք է վերապահել մասնագիտացված հասարակական կազմակերպություններին, որոնք կքննարկեն եւ կգան ընդհանուր եզրակացության, որպեսզի սուբյեկտիվ չլինի ընկալումը»:

Հանքարդյունաբերության թիրախ դարձած համայնքների բնակիչներն ու բնապահպաններն ամեն օր մերժում են Հայաստանը հանքավայր դարձնելու վերջին 20 տարիների քաղաքականությունը: Հանրային պահանջն այս մասով հստակ ձեւակերպված է՝ դադարեցնել զանգվածային հանքարդյունահանումը, դադարեցնել բնակչության թունավորումը, դադարեցնել բնության աղտոտումը:

Քննարկվում են նաեւ կառավարության կառուցվածքային հարցեր՝ մշակույթի նախարարություն պե՞տք է, թե` ոչ, կրթական համակարգի փրկության ծրագիր է անհրաժեշտ եւ այլն: Ցավոք, այս օրերին հումորն ավելի ազատ է հորդում, քան գաղափարները: Հուսանք, որ այսօրվանից հուզականությունը կնահանջի, եւ ունակները կլծվեն պետականաշինության գործին: