Ազատության մեջ միավորվեցին մոր ու որդու, մի ամբողջ հայ ընտանիքի հոգիները...
Մհեր Ենոքյան, «Հետքի» թղթակիցը «Նուբարաշեն» բանտից
Անգամ բանտում գտնվելով՝ ուզում եմ լավ լուրեր հայտնել: Բայց ոչ միշտ է ստացվում: Այս անգամ տխուր լուրով եմ սկսում նամակս: Մի քանի օր առաջ իմացա, որ բանտում իմ միակ ընկեր, Արցախյան պատերազմի մասնակից, հետախուզական ջոկատի հրամանատար Սողոմոն Քոչարյանի մայրը` տիկին Զինան է մահացել: Կործանվեց մի ամբողջ ընտանիք՝ կինը, դուստրը, ինքը՝ Սողոմոնը… հիմա էլ մայրը:
Ով չգիտի, ասեմ, որ Սողոմոնը կրակել էր թուրքի արմնկին, նա ընկել էր, գլուխը խփել բութ մակերեսի ու մահացել: Նրան մահվան էին դատապարտել Լևոն Տեր-Պետրոսյանի օրոք քաղաքական նպատակներից ու նպատակահարմարությունից ելնելով՝ հարևան Իրանին սիրաշահելու համար: Այնուամենայնիվ, Սողոմոնը եղավ առաջինը ցմահ ազատազրկվածներից, ով դատարանի որոշմամբ ազատ արձակվեց: Իսկ 15 օր անց իր հանգիստը գտավ Եռաբլուրում:
Հիշում եմ՝ 20 տարի շարունակ տիկին Զինան ամեն 10 օրը մեկ Տաշիրից ավտոբուսով գալիս էր Երևան, հետո՝ «Նուբարաշեն» կլոր բանտ, մոտ 1 կիլոմետր ծանր պայուսակները ձեռքին դանդաղ քայլերով մոտենում էր բանտին, ձմռան ցրտին, ամառվա տոթին ժամերով հերթ էր կանգնում, որ որդուն իր ձեռքերով պատրաստած սնունդն ու հացը փոխանցի: Ու այսպես չնչին աշխատավարձի կեսը ծախսում էր, որ թշնամու դեմ կռված, երկու անգամ կանտուզիա ստացած, բեկորային վնասվածքներով հիվանդանոցից պատերազմի դաշտ փախած որդին հայկական բանտում սովից չմահանա:
Այս տարիների ընթացքում առնվազն 3 անգամ թե՛ Հայ Առաքելական եկեղեցուց, թե՛ տարբեր պաշտոնյաներ Սողոմոնին ասում էին՝ ուր որ է նախագահը ներում է շնորհելու նրան, բայց այդպես էլ ոչ մի ներում չէր շնորհվում: Առաջին նախագահին հաջորդած մյուս երկու նախագահները մահապատիժ-ցմահ ազատազրկվածների հարցում առհասարակ ցուցաբերեցին նույն մոտեցումը` ոչ մի վերանայում, ոչ մի ներում, ոչ մի համաներում, պատժաչափի ոչ մի փոփոխություն...
«Զգացմունքների պետություն» գրքում, որը նվիրեցի հենց Սողոմոնին, շատ դրվագներ եմ պատմել մահապատժի դատապարտված հետախույզի մասին: Սակայն էլի դրվագներ եմ վերհիշում, որոնք դուրս են մնացել գրքից: Հիմա պատմեմ դրանցից մեկը:
2004 թ-ի դեկտեմբերն էր, երբ առաջին անգամ բանտից փախանք միասին: 3 օր անց որոշեցինք, որ տակտիկապես ճիշտ կլինի, եթե մեկս մյուսի գտնվելու վայրի մասին չիմանանք: Սա անհրաժեշտ մոտեցում էր, որ մեկիս բռնվելու պարագայում, մյուսը կարողանա մնալ ազատության մեջ: Ինձ ձերբակալեցին 11 օր անց, իսկ Սողոմոնը ազատության մեջ կարողացավ մնալ 1 ամսից ավելի: Հետագայում Սողոմոնն ինձ պատմեց, որ մայրը՝ տիկին Զինան, Երևանում բնակարան էր վարձել, և որդու հետ այնտեղ էին ապրում: Պատմում էր, թե ոնց է տանը մաքրություն արել, մինչև մայրը գնացել է շուկա...
Իսկ երբ առաջին փախուստից հետո արդեն երկուսիս էլ ձերբակալել էին ու տարել «Նուբարաշեն» ՔԿՀ, հրահանգ կար՝ այլևս մեզ նույն խցում չպահեն: Սակայն անցավ մի քանի ամիս, ու ստիպված էին մեզ նորից իրար հետ պահել: Մեր խցում կանոնակարգ էինք սահմանել՝ չծխել ու պահպանել մաքրություն, հետևել գրաֆիկին, հեռուստացույց նայել միայն երեկոյան:
Հիշում եմ, երբ ազատության մեջ, բնության գրկում էինք, խորոված էինք սարքել: Սեղան գցեցինք: Սողոմոնը նայեց ինձ.
-Մհե՛ր, համ ծխելու եմ, համ՝ խմելու, իսկ քեզ խմիչք պետք չի, դու առանց դրա էլ համարյա միշտ ուրախ ես:
Լավ ծիծաղեցինք, անցանք կերուխումի, կենացների:
Հետախույզ, իմ ընկեր Սողոմոնն էլ էությամբ ուրախ, կենսախինդ, կյանքը սիրող մարդ էր: Ցավոք, ճակատագիրը նրան հարվածը հարվածի հետևից էր հասցնում: Կնոջ մահը, հետո նաև դստեր՝ 19-ամյա Սյուզիի ինքնասպանությունը նրան ծանր հարված հասցրեց:
Մի քանի օր առաջ նորից նայում էի «Պատերազմից վերադարձած հետախույզը. 20 տարի բանտում» ֆիլմը, ծանր էր: Պարբերաբար կադրը կանգնեցնում էի մե՛կ Սողոմոնի, մե՛կ տիկին Զինայի կադրի վրա: Կադր կա, որտեղ տիկին Զինան ծանր պայուսակները ձեռքին մոտենում է բանտին: Նրա տանջված աչքերն ու դեմքն ամեն բան պատմում էին իր ապրած կյանքի մասին:
Տիկին Զինային հուղարկավորել են Տաշիրում, գերեզմանի վրա լցնելով Եռաբլուրից՝ Սողոմոնի գերեզմանից բերված հող: Ազատության մեջ իրար միացան մոր ու որդու, մի ամբողջ հայ ընտանիքի հոգիները...
Մեկնաբանություններ (1)
Մեկնաբանել